> Ngăn chặn vụ việc thương tâm do Xyanua cách nào? - Bài 1: Loạt vụ đầu độc gây chấn động dư luận
Tháng 6/2024, dư luận vẫn chưa hết bàng hoàng sau vụ người phụ nữ ở Đồng Nai dùng chất Xyanua để đầu độc chồng và 3 cháu ruột, thì mới đây, một vụ án liên quan đến chất độc này lại xảy ra tại Thái Lan, cướp đi mạng sống của 6 người. Cơ quan điều tra xác định, xuất phát từ mâu thuẫn nợ nần, 1 trong 6 người đã chết chính là hung thủ đầu độc 5 người còn lại. Chất độc được tìm thấy trong cả trà và thức ăn của 6 người được xác định là xyanua.
Điều đáng chú ý, đây không phải vụ việc đầu tiên có người tử vong liên quan đến Xyanua. Vậy xyanua là chất độc gì tại sao lại được sử dụng để đầu độc giết người? Mức độ nguy hiểm của chất với sức khỏe con người?
Chất độc đầu bảng - giết người chỉ trong 3-5 phút
PGS.TS. Trần Hồng Côn, Khoa Hóa, Trường Đại học Khoa học Tự Nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết: “Các cụ ngày xưa đã nói “Nhất nhân ngôn, nhì thạch tín”, nhân ngôn ở đây chính là Xyanua, và đây là chất độc đầu bảng, không còn chất độc nào vượt qua nó được nữa”.
Xyanua khi vào trong cơ thể con người sẽ phá hủy hệ thần kinh thực vật (Autonomic Nervous System) đầu tiên, làm tim ngừng đập ngay lập tức. Khi tim ngừng đập, các cơ quan khác không có máu sẽ dẫn đến tử vong. Tác dụng rất nhanh, chỉ khoảng 3-5 phút là người ăn phải xyanua sẽ tử vong.
Còn theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, Xyanua là chất cực độc, đặc biệt bây giờ xã hội phát triển, xyanua được tinh chế với hàm lượng cao nên khả năng gây chết người rất nhanh.
Mặt khác, Xyanua có thể là khí không màu, chẳng hạn như hydro xyanua (HCN) hoặc xyanua clorua (CNCl), hoặc ở dạng tinh thể như natri xyanua (NaCN) hoặc kali xyanua (KCN). Xyanua đôi khi được mô tả là có mùi “hạnh nhân đắng”, tuy nhiên do chỉ cần 1 lượng nhỏ cũng đủ làm con người tử vong, vì thế khi ăn thực phẩm bị tẩm hoặc trộn xyanua con người không đủ khả năng để nhận ra được sự khác biệt.
“Xyanua phản ứng rất mạnh với hồng cầu trong cơ thể con người. Hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy tới các tế bào trong cơ thể, khi xyanua đi vào cơ thể, chúng sẽ chiếm vị trí của oxy trong hồng cầu, dẫn đến các tế bào của cơ thể không có oxy, con người sẽ tử vong rất nhanh. Nó làm tê liệt hệ thống thần kinh não, hệ thống thần kinh tứ chi. Chỉ với lượng rất nhỏ sẽ khiến con người tử vong. Chính vì chỉ cần lượng nhỏ sẽ chết người, do đó khi xyanua cho vào thực phẩm thì con người rất khó phát hiện ra”, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh thông tin.
Khi nhiễm phải Xyanua, nạn nhân sẽ gặp một số các triệu chứng như: đau đầu dữ dội, chóng mặt, buồn nôn, nhịp tim tăng nhanh, cơ thể bồn chồn và kiệt sức. Nạn nhân thường sẽ tử vong rất nhanh ngay sau đó do suy hô hấp, co giật. Việc tử vong nhanh hay chậm còn phụ thuộc vào dạng của chất độc (khí hay tinh thể), thời gian và liều lượng đã tiếp xúc với chất độc.
PGS.TS. Trần Hồng Côn chỉ ra 3 giai đoạn mà các nạn nhân sẽ phải trải qua khi nhiễm độc Xyanua:
Giai đoạn 1: Là giai đoạn kích động, người bị nhiễm độc sẽ có dấu hiệu lo lắng, kích động, thở nhanh và lú lẫn.
Giai đoạn 2: Người bị nhiễm sẽ bắt đầu co giật, khó thở, tụt huyết áp và bị giảm thông khí.
Giai đoạn 3 cũng là giai đoạn cuối: Giảm trương lực cơ và mất phản xạ, bị trụy tim mạch, hạ oxy trong máu và dẫn đến tử vong.
“Nếu phát hiện những dấu hiệu trên, người trợ giúp cần nhanh chóng đưa người nhiễm độc đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời”, PGS.TS Trần Hồng Côn khuyến cáo.
Xyanua là loại chất độc có chất giải độc tuy nhiên không phải luôn sẵn có tại các cơ sở y tế. Do đó việc điều trị chủ yếu là ngăn chặn tiếp tục phơi nhiễm, bảo đảm các chức năng sống và điều trị hồi sức tích cực trong trường hợp ngộ độc nặng...
Xyanua thường được ứng dụng trong lĩnh vực nào?
Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, trong lịch sử, hydro Xyanua đã được sử dụng làm vũ khí hóa học. Chất độc này được sử dụng làm vũ khí hóa học trong Thế chiến I.
Mặc dù là chất độc cực mạnh, tuy nhiên các muối kim loại của Axit xyanhydric lại có vai trò rất lớn trong nhiều ngành công nghiệp. Do đó, chất Xyanua thường được sử dụng trong các ngành công nghiệp như: Công nghiệp mạ vàng, bạc, đồng hoặc các kim loại khác; Công nghiệp khai thác vàng - lấy vàng bằng phương pháp xyanua hoá; Công nghiệp sản xuất các pigmen mầu dùng cho ngành công nghiệp sơn, bột vẽ, dệt nhuộm cần các muối xyanua làm nguyên liệu; Công nghiệp sản xuất thuốc trừ sâu để diệt rệp và côn trùng...
Nó cũng được tìm thấy trong khói thuốc lá, khí thải xe cộ….
“Như đã nói, Xyanua có thể được tồn tại dưới dạng khí, hydro xyanua, muối, kali xyanua. Đây là một chất dạng lỏng có thể được hấp thụ qua da, mắt. Chính vì vậy, khi sử dụng xyanua trong công nghiệp cần hệ thống bảo hộ để công nhân không bị ngộ độc. Ví dụ như: quần áo bảo hộ, găng tay, kính… tất cả đều phải có quy trình nghiêm ngặt để đảm bảo sức khỏe cho công nhân”, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho hay.
Hiện nay, trên thế giới đã có một số nước cấm hoàn toàn chất này trong sản xuất do tính chất độc hại với môi trường của nó. Tại Việt Nam, luật pháp không xếp Xyanua vào danh mục hóa chất cấm bán. Tuy nhiên, việc kinh doanh Xyanua phải tuân theo Luật Hóa chất 2007 và Nghị định 113, nghĩa là để kinh doanh Xyanua phải có giấy phép đặc biệt, còn muốn mua phải có giấy giới thiệu, công văn, nói rõ số lượng, mục đích của việc mua bán.
“Về nguyên tắc, Xyanua không được buôn bán tự do”, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh nhấn mạnh.
(Còn tiếp)
