Người đầu tiên lãnh đạo SVR, ông Yevgeni Primakov, đã trở thành Thủ tướng sau 7 năm đứng đầu cơ quan này; ông Mikhail Fradkov trở thành Giám đốc SVR chỉ vài tháng sau khi rời ghế Thủ tướng. Và sau khi bàn giao “ghế nóng” cho người kế nhiệm Sergei Naryshkin, ông Mikhail Fradkov trở thành Chủ tịch Hội đồng quản trị của Tổng công ty Đường sắt Nga.
Vị trí mới, nhiệm vụ cũ
Theo quyết định của Tổng thống Putin, từ đầu tháng 10, Chủ tịch Hạ viện Sergei Naryshkin, sẽ thay thế ông Mikhail Fradkov, trở thành Giám đốc SVR, chính thức tiếp quản SVR ngày 5/10 (theo quyết định do ông Putin ký hôm 22/9).
Ông Sergei Naryshkin là đồng minh lâu năm của Tổng thống Putin, họ từng có thời gian làm việc cùng nhau tại Ủy ban An ninh Liên Xô (KGB) và ở Văn phòng thị trưởng Saint Petersburg. Ông Sergei Naryshkin đã làm việc tại Đại sứ quán Liên Xô ở Brussels, Bỉ trong thập niên 1980 của thế kỷ trước.
Ông Putin từng nói với ông Sergei Naryshkin: “Ông hiểu đầy đủ, như chúng tôi, về tình hình mà chúng ta đang phải đối mặt, về tầm quan trọng của thành công của cơ quan này đối với sự phát triển của đất nước”.
Ông Putin cũng hối thúc ông Sergei Naryshkin phát triển hơn nữa các mối liên hệ với các đối tác của Moskva trong các lĩnh vực chủ yếu, trong đó chống khủng bố là hàng đầu. Đồng thời cho biết, SVR đóng vai trò trọng yếu trong việc vô hiệu hóa các mối đe dọa mà nước Nga đang phải đối diện.
Nhiều người cho rằng, Tổng thống Putin muốn ông Sergei Naryshkin sẽ tiếp tục phát huy những thành tựu rực rỡ mà SVR từng tạo dựng.
Nhiều người hy vọng ông Sergei Naryshkin sẽ tiếp tục làm rạng danh SVR sau khi Chủ tịch Hạ viện bắt tay điều hành cơ quan này bởi trước và sau khi chính thức được thành lập năm 1991 (sau khi Liên Xô tan rã), SVR đã thực hiện nhiều điệp vụ kinh điển khiến giới chuyên môn ngưỡng mộ. Theo thống kê, hiện SVR có khoảng 15.000 nhân viên.
Theo người phát ngôn của tổng thống Nga Dmitry Peskov, ông Putin đưa ra đề xuất kể trên tại cuộc gặp với ông Sergei Naryshkin và ông Mikhail Fradkov, đồng thời nhấn mạnh, không được phép để các mối đe dọa đối với Nga gia tăng và phải tích cực hợp tác với các đối tác trong cuộc chiến chống khủng bố.
"Điều quan trọng là lập tức chặt đứt những mối đe dọa nổi lên liên quan đến Nga, hãy vô hiệu hóa những mối đe dọa này từ giai đoạn đầu", hãng BBC dẫn lời ông Putin nói với ông Sergei Naryshkin.
Trước khi trở thành Chủ tịch Hạ viện (kết thúc vào đầu tháng 10), ông Sergei Naryshkin từng là Phó giám đốc Cơ quan phát triển kinh tế, sau đó là Chánh văn phòng Thủ tướng (2004-2007), Chánh văn phòng Tổng thống (2008-2011) và là một trong những nhân vật nằm trong danh sách các quan chức Nga bị trừng phạt của phương Tây.
Hãng AFP coi ông Sergei Naryshkin là người theo đường lối “diều hâu” và từng bị tố “đạo văn” phần lớn luận án tiến sĩ kinh tế của mình năm 2015.
 |
| Người đang đứng đầu SVR Mikhail Fradkov |
Khi thông báo bổ nhiệm ông Sergei Naryshkin, ông Putin đã đánh giá cao hoạt động có hiệu quả, chuyên nghiệp của SVR dưới sự dẫn dắt của ông Mikhail Fradkov.
Khi ký quyết định bổ nhiệm cựu Thủ tướng Mikhail Fradkov làm Giám đốc SVR gần 9 năm trước (6/10/2007), ông Putin đã gây bất ngờ khá lớn đối với dư luận bởi ông Mikhail Fradkov bị coi là “kẻ ngoại đạo”, không xuất thân từ “lò đào tạo” KGB, không thuộc đảng phái nào.
Trong mắt của nhiều người, ông Mikhail Fradkov là một nhà quản lý có kinh nghiệm và cẩn trọng, bởi từng là chuyên gia trong cơ quan thương vụ của Nga tại Ấn Độ, từng làm việc tại Ủy ban Quan hệ Ngoại thương Liên Xô và là Thứ trưởng Ngoại thương trong chính phủ của Thủ tướng Yegor Gaidar (năm 1992).
Năm 1997, ông Mikhail Fradkov được cử giữ chức Bộ trưởng Thương mại và sau khi ông Putin làm chủ điện Kremli, ông Mikhail Fradkov được bổ nhiệm là thành viên của Ủy ban An ninh Quốc gia, đại diện của Nga tại Liên minh châu Âu và Tổ chức Thương mại Thế giới trước khi trở thành Thủ tướng.
3 vị “khai quốc công thần”
Ngoại trưởng Yevgeni Primakov được Tổng thống Yeltsin cất nhắc làm người thay thế Thủ tướng Chernomydin hôm 10/9/1998. Và sự tín nhiệm này bắt nguồn từ việc gây dựng tên tuổi sau khi ông Yevgeni Primakov được cử đứng đầu Tổng cục I của KGB.
Trong thời gian làm Giám đốc SVR (từ tháng 12/1991 đến tháng 10/1996), ông Yevgeni Primakov đã làm được một điều khiến giới chuyên môn rất coi trọng – báo cáo hàng tuần lên Tổng thống Yeltsin và khẳng định vị trí chính trị độc lập của cơ quan này trước những cơ quan chức năng khác bởi khi đó Liên Xô cũng như KGB bị tan rã, giải thể, mất uy tín trong dư luận.
Sau khi tiếp quản chiếc ghế Giám đốc SVR từ người tiền nhiệm, ông Vyacheslav Trubnikov (1996-2000) đứng trước một thách thức lớn - cải cách công tác tình báo trong giai đoạn mới.
“Di sản” được coi là có giá trị nhất mà ông Vyacheslav Trubnikov để lại cho người kế nhiệm chính là bộ hồ sơ nghiên cứu mà SVR thực hiện đối với Mỹ, nhất là với các cơ quan tình báo của nước này. Ông Vyacheslav Trubnikov từng hoạt động tại Ấn Độ dưới vai phóng viên của hãng RIA Novosti (1971-1977).
Giám đốc Sergei Lebedev (từ 20/5/2000 đến 5/10/2007) đã yêu cầu các nhân viên dưới quyền tái khẳng định thân phận đặc biệt của sỹ quan tình báo. Bởi ông Sergei Lebedev là người được cựu Giám đốc Yevgeni Primakov đánh giá cao, từng có thời gian làm việc dưới quyền Tổng thống Putin và có “cùng ngôn ngữ” với người tiền nhiệm Vyacheslav Trubnikov.
Theo đó, mọi nhân viên của SVR đều phải thấm nhuần chỉ thị - lên đường tới bất cứ nơi nào mỗi khi có lệnh. Giám đốc SVR cũng muốn mọi nhân viên thực hiện đúng những gì mình từng làm - bố đẻ ông Sergei Lebedev cho đến chết cũng không biết thân phận điệp viên của con trai.
Đồn đoán hay sự chuẩn bị
Giới chuyên môn nhận định, việc bổ nhiệm ông Sergei Naryshkin làm Giám đốc SVR diễn ra trong bối cảnh có nhiều thông tin cho rằng, Tổng thống Putin đang muốn “hồi sinh” KGB bằng cách sáp nhập các cơ quan tình báo.
Theo tờ Kommersant, ông Putin muốn sáp nhập Cơ quan an ninh liên bang (FSB) với SVR và Cục bảo vệ liên bang (FSO) để thành lập Bộ An ninh Quốc gia (MGB) với những chức năng và quyền lực giống như KGB trước đây.
 |
| Ông Sergei Naryshkin (trái) sẽ trở thành Giám đốc SVR từ ngày 5/10 tới đây |
Vẫn theo thông tin từ tờ Kommersant, kế hoạch thành lập MGB đã được cân nhắc từ nhiều tháng nay và một trong những trở ngại lớn nhất của vấn đề này là ngân sách.
Tờ Kommersant cho rằng, sau khi Đảng nước Nga thống nhất cầm quyền giành chiến thắng áp đảo tại cuộc bầu cử Hạ viện hôm 18/9, Tổng thống Putin có thể thành lập MGB trước cuộc bầu cử tổng thống năm 2018.
Và theo giới chuyên môn, việc lập MGB nằm trong kế hoạch khôi phục hình ảnh và vị thế của KGB - bị tan rã năm 1991 sau khi Liên Xô sụp đổ. Với việc thành lập MGB, người ta sẽ đóng cửa Bộ Tình trạng khẩn cấp và Bộ Dân phòng Liên bang.
Mark Galeotti, chuyên viên tại Viện nghiên cứu Quan hệ quốc tế ở Prague, đồng thời là chuyên gia về các dịch vụ an ninh Nga nhận định, Tổng thống Putin đã nhận ra sự kém hiệu quả trong hoạt động của các cơ quan an ninh, tình báo và thực thi pháp luật bởi cơ cấu tổ chức cũng như chức năng nhiệm vụ chồng chéo.
Theo ông Mark Galeotti, sự chồng chéo không phát huy được hiệu quả, và còn kìm hãm hoạt động của nhau. Và ông Putin muốn tạo ra một mô hình quản trị với cơ quan tình báo dưới sự quản lý của người mình có thể tin tưởng.
Andrei Soldatov, người đồng sáng lập trang web điều tra Agentura.ru, cũng cho rằng đây là một trong những kế hoạch đã được Tổng thống Putin vạch ra từ trước bởi việc cải tổ các cơ quan quyền lực đã diễn ra trong mấy tháng qua...
