Dự thảo Luật Công đoàn (sửa đổi) dự kiến sửa đổi 32/33 điều của Luật hiện hành, bổ sung 4 điều mới, bãi bỏ 1 điều của Luật hiện hành. Trong đó, đáng chú ý, khoản 1 Điều 17 của dự thảo Luật quy định: “Công đoàn chủ trì phản biện xã hội... ”.
Theo Ủy ban Xã hội của Quốc hội, điều này được hiểu các cấp tổ chức Công đoàn đều thực hiện việc chủ trì phản biện. Bên cạnh đó, quy định tại điều này không rõ ràng về hình thức, trình tự thực hiện và cũng không quy định giao hướng dẫn thực hiện. Ngoài ra, vấn đề quan trọng và mấu chốt là giá trị pháp lý của phản biện xã hội của Công đoàn được xác định thế nào và có phải là quy trình, thủ tục bắt buộc đối với các đối tượng, chủ thể và nội dung được quy định tại khoản 1 Điều 17 của dự thảo Luật.
Ủy ban Xã hội đề nghị cơ quan soạn thảo cần thể hiện đúng tinh thần Hiến pháp năm 2013, bám sát nội dung Nghị quyết số 02 về việc “Nghiên cứu điều chỉnh nhiệm vụ của các cấp công đoàn theo hướng tập trung vào các nhiệm vụ cốt lõi, phù hợp với đặc thù từng cấp và sự phát triển của thị trường lao động” để giải trình, làm rõ và chỉnh lý các quy định về giám sát, thanh tra, kiểm tra và phản biện xã hội theo hướng rõ ràng, mạch lạc, có phạm vi phù hợp và có tính khả thi hơn.
Góp ý quy định trên, Đại biểu (ĐB) Âu Thị Mai (Đoàn Tuyên Quang) chỉ rõ, dự thảo Luật có quy định Công đoàn chủ trì phản biện đối với dự thảo VBQPPL, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án, đề án do cơ quan nhà nước có liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng của đoàn viên công đoàn và người lao động. ĐB băn khoăn về quy định này, vì Hiến pháp năm 2013 không quy định về quyền phản biện của Công đoàn. Đồng thời, tại khoản 2 Điều 6 Luật Ban hành VBQPPL năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2020 quy định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mới có quyền phản biện xã hội.
ĐB Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) cũng cho rằng, việc Công đoàn phản biện riêng sẽ rất khó khăn, nặng nề thêm nhiệm vụ, có khả năng thiếu khả thi trên thực tế. Vấn đề quan trọng và mấu chốt là giá trị pháp lý của việc phản biện xã hội của công đoàn được xác định như thế nào và phải có quy trình, thủ tục bắt buộc với các chủ thể, đối tượng được phản biện là quá rộng, vì phản biện xã hội tiếp tục phải có giải trình và cơ quan, đối tượng bị phản biện đồng ý hay không đồng ý là việc riêng của cơ quan, đơn vị. ĐB đề nghị, chỉ thực hiện phản biện mang tính xã hội, chứ không thể chủ trì phản biện như dự thảo Luật.
Tranh luận với ĐB Âu Thị Mai, ĐB Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đoàn Đắk Lắk) đề cập đến Quyết định 27 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị xã hội. Tại khoản 2 Điều 10 Quyết định 27 đã quy định rất rõ các đoàn thể chính trị - xã hội được chủ trì phản biện xã hội. Như vậy, dự thảo Luật quy định vấn đề phản biện xã hội là sự thể chế hóa quan điểm của Đảng trong bối cảnh hiện nay để nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm của tổ chức Công đoàn đối với quyền lợi hợp pháp của người lao động và đoàn viên công đoàn.
Tranh luận với ĐB Phạm Văn Hòa, ĐB Nguyễn Thị Như Ý (Đoàn Đồng Nai) cho rằng, Công đoàn vẫn đang chủ trì thực hiện việc phản biện xã hội rất bài bản và hiệu quả. ĐB lấy ví dụ gần đây Tổng Liên đoàn Lao động đã chủ trì phản biện dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Nhà ở, Luật Bảo hiểm xã hội và nhiều ý kiến phản biện được tổng hợp gửi cho cơ quan soạn thảo và được thẩm tra cũng như là được tiếp thu đầy đủ, khẳng định được sự chủ động của công đoàn trong công tác phản biện cũng như là giám sát.
