Nâng tầm du lịch hang động Việt

Tuyệt đẹp kỳ quan hang động

Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Bình cũ (nay là Quảng Trị) vừa giành chiến thắng kép tại Lễ trao giải thưởng Du lịch Thế giới (World Travel Awards - WTA) 2025 ở Hong Kong (Trung Quốc) ngày 13/10/2025, với hai hạng mục danh giá: Điểm đến thiên nhiên hàng đầu Việt Nam 2025 và Vườn Quốc gia hàng đầu châu Á 2025.

Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng cho biết đây không chỉ là danh hiệu mà còn là dấu mốc quan trọng, mở ra thời kỳ phát triển mới, nâng tầm thương hiệu Phong Nha - Kẻ Bàng trên bản đồ du lịch cao cấp châu Á và toàn cầu.

Việc được vinh danh ở cả cấp quốc gia và châu lục đánh dấu bước ngoặt, biến Phong Nha - Kẻ Bàng từ một “viên ngọc thô” hoang sơ, thu hút du khách ưa khám phá, trở thành điểm đến cao cấp, hấp dẫn du khách quốc tế. Đặc biệt, tuyến du lịch “Chinh phục Sơn Đoòng - Hang động lớn nhất thế giới” được đánh giá là một trong những tour du lịch mang đẳng cấp quốc tế, được báo chí nước ngoài bình chọn là một trong những điểm du lịch hấp dẫn của thế giới.

Tất cả các Di sản thiên nhiên thế giới của Việt Nam như: Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Trị), Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình), cũng như Công viên địa chất toàn cầu thuộc UNESCO duy nhất của Việt Nam là Cao nguyên đá Đồng Văn (Tuyên Quang)… đều nằm trong các vùng có địa hình đá vôi.

Tại những vùng đó, bên cạnh các cảnh quan karst trên mặt đất tuyệt đẹp, thì loại hình karst âm, tức hệ thống hang động dưới mặt đất cũng cực kỳ phong phú, tạo nên nét độc đáo và quyến rũ của katst Việt Nam.

Gần nghìn hang động karst đang “ngủ quên”

Hiện nay gần 1.000 hang động karst đã được phát hiện và nghiên cứu ở Việt Nam, phần lớn chưa được đưa vào khai thác du lịch. Có thể thấy sự khác biệt khá rõ về mật độ và quy mô hang động trong các khối đá vôi ở các vùng miền khác nhau. Mật độ hang rất cao gặp trong hai khu vực Di sản thiên nhiên thế giới là Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Trị) và Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình).

Còn với Cao nguyên đá Đồng Văn (Tuyên Quang) là Công viên địa chất toàn cầu thuộc UNESCO thì du lịch hang động chưa được phát triển đúng tầm. Ví như hệ thống thạnh nhũ kỳ vĩ trong hang Séo Hồ, mọc lên bên một dòng sông ngầm bí ẩn từ thượng nguồn chảy qua trước khi hợp lưu với dòng sông Nho Quế. Là hệ thống “giả thạch nhũ” có dạng răng cá mập mọc tua tủa trên trần hang Pải Lủng (Mèo Vạc), vốn cấu tạo từ đá gốc có tuổi 300 triệu năm. Hệ thống hang động trên cao nguyên đá còn tiềm ẩn nhiều điều kỳ bí, lý thú, cần được nghiên cứu để đưa vào khai thác du lịch ở các thể loại khác nhau, từ du lịch khám phá đến du lịch mạo hiểm.

Ngoài ra, du lịch các tỉnh có hang động đang chỉ dựa vào cảnh quan độc đáo do thiên nhiên ban tặng mà chưa tạo dựng được những khu, điểm giải trí (khu mua sắm, vui chơi, giải trí tổng hợp...), các dịch vụ phụ trợ chất lượng cao để kích thích tiêu dùng và kéo dài thời gian lưu trú của khách du lịch trong nước và quốc tế. Chi tiêu của du khách tại những nơi này hiện vẫn ở quá mức thấp. Doanh thu du lịch hiện nay chủ yếu vẫn là tiền phòng ngủ, vé tham quan.

Một vấn đề cần quan tâm đó là việc bảo tồn nguyên bản của các di sản. Theo nhiều chuyên gia du lịch, hiện nay, với vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ, một số hang động tự nhiên của nước ta đang được đưa vào khai thác du lịch. Tuy nhiên, khi khai thác, việc gắn phát triển du lịch với giữ gìn và bảo vệ sự nguyên bản của hệ thống thắng cảnh hang từ các loài sinh vật vốn xưa nay quen sống trong bóng tối hang động đến hệ thống nhũ đã được hình thành từ dòng sông ngầm cả triệu năm… khỏi nguy cơ bị con người tàn phá là vấn đề nan giải.

Hang động là một vật phẩm quý giá mà thiên nhiên ban tặng, vì vậy phải có biện pháp bảo tồn, giữ nguyên trạng kỳ quan để phát triển lâu dài chứ không thể phát triển du lịch theo kiểu ăn xổi. Từ góc nhìn chuyên gia, ông Howard Jonh Limbert, trưởng đoàn thám hiểm của Hiệp hội Hang động Hoàng gia Anh đã có những chia sẻ: “Giá trị cốt lõi của du lịch phải là tính bền vững. Các di sản thiên nhiên quốc gia, đặc biệt là di sản thiên nhiên thế giới là nơi cần được bảo vệ nghiêm ngặt, nghiêm cấm mọi hoạt động của con người làm ảnh hưởng xấu tới môi trường thiên nhiên”.