Xoá hủ tục khi kết hôn vào tuổi “trăng tròn”
Xưa nay, bà con đồng bào dân tộc thiểu số ở những vùng miền núi khó khăn luôn duy trì tập tục lập gia đình ở khi qua tuổi “trăng tròn”. Những thiếu niên vừa bước qua ngưỡng cửa bậc trung học cơ sở đã vội lập gia đình. Hệ luỵ của việc kết hôn sớm là sinh con đông, bố mẹ chưa có kiến thức về cuộc sống gia đình, phát triển kinh tế. Từ đó, cái nghèo luôn bủa vây, nối tiếp các thế hệ.
Trước thực trạng này, Chi cục Dân số và kế hoạch hoá gia đình cùng Sở Y tế phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, nói chuyện chuyên đề về chăm sóc sức khỏe sinh sản cho học sinh THCS, THPT, Phổ thông dân tộc nội trú. Tại đây, cơ quan chức năng còn cung cấp nhiều kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, tình trạng quan hệ tình dục trước hôn nhân, có thai ngoài ý muốn, tình trạng phá thai không an toàn, tảo hôn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS...
Đồng thời, cơ quan chức năng tỉnh Kon Tum phối hợp với người có uy tín trong làng để thành lập các điểm dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; tầm soát chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh”. Đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh đã thành lập 30 điểm dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; tầm soát chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh, thành viên của mô hình là VTN,TN, phụ huynh có con em trong độ tuổi vị thành niên, thanh niên.
Tại thôn Đăl Plò, xã Đăk Rơ Ông, huyện Tu Mơ Rông, thôn trưởng đánh một hồi kẻng ở nhà Rông thì tất cả bà con đã có mặt đông đủ để nghe cán bộ chi cục dân số tỉnh về tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình và tư vấn sức khỏe cho vị thành niên/thanh niên nhằm hạn chế tình trạng sinh con thứ 3 trở lên và tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống…
 |
Chi cục Dân số tỉnh Kon Tum cấp phát tờ rơi tuyên truyền về sức khoẻ, giới tính cho học sinh THCS, THPT… |
Bà Y Dung (thôn Đăk Plò, xã Đăk Rơ Ông) cho biết: “Khi nghe cán bộ nói, bà con trong làng đã dần thay đổi những tập quán lạc hậu trong hôn nhân. Từ đó, chúng tôi cũng nắm kỹ nội dung về dân số, kế hoạch hóa gia đình, nhất là tác hại của tảo hôn. Từ đây, gia đình sẽ định hướng những đứa con chăm lo học tập và có việc làm ổn định rồi mới được kết hôn”.
Đến nay, tỉnh Kon Tum đã thành lập được 56 Câu lạc bộ không sinh con thứ ba, 13 Câu lạc bộ sức khỏe sinh sản vị thành niên/thanh niên và 30 Điểm dịch vụ tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; tầm soát chẩn đoán, điều trị một số bệnh, tật trước sinh và sơ sinh
Chị Phạm Thị Nhàn, Cán bộ dân số, Phòng khám Đa khoa khu vực Đăk Rơ Ông là một trong những người xông xáo, đi đầu trong các hoạt động tuyên truyền. Chị cũng là “địa chỉ vàng” cho những thanh, thiếu niên trong xã tìm đến để tư vấn về kiến thức về sinh sản, kết hôn.
Chị Nhàn bộc bạch: “Chúng tôi không chỉ tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân mà còn thường xuyên xuống từng thôn, từng nhà tuyên truyền, vận động để giúp phụ huynh và các em hiểu rõ về tầm quan trọng của việc được tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân. Chúng tôi cũng chỉ rõ những tác hại và dẫn chứng để bà con thấy rõ khi em đã đủ tuổi mà đã kết hôn. Đồng thời giúp các em dừng lại và chỉ được kết hôn khi đủ tuổi theo quy định của pháp luật”.
Theo chị Đinh Thị Hiền - Cán bộ tuyên truyền, Chi cục Dân số tỉnh Kon Tum, tại các điểm dịch vụ tư vấn sức khỏe, định kỳ vào thứ 5 hàng tuần có cán bộ dân số trực tiếp để tư vấn, cung cấp thông tin giải đáp các thắc mắc liên quan đến các vấn đề về dân số, sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình cho vị thành niên/thanh niên và nam, nữ chuẩn bị kết hôn.
Đồng thời, Trạm Y tế cử cán bộ phối hợp với Ban giám hiệu các trường Trung học cơ sở, cán bộ chuyên trách xã tổ chức sinh hoạt ngoại khóa, nói chuyện chuyên đề cho đối tượng là học sinh khối lớp 8, lớp 9 với nội dung: Tâm sinh lý tuổi dậy thì, tình bạn, tình yêu, hôn nhân, gia đình...
“Khi tuyên truyền cho bà con DTTS thì chúng tôi tuyên truyền trực quan, dẫn chứng với thực tế để giúp bà con dễ hiểu và nắm rõ về Luật Hôn nhân và gia đình, các chính sách về dân số và công tư vấn cho các em vị thành niên/thanh niên hiểu rõ về tác hại của tảo hôn. Không những thế, chúng tôi về từng thôn, làng để tuyên truyền cho bà con”, chị Hiền nói.
Thay đổi nhận thức, giúp thanh niên phát triển kinh tế
Công tác truyền thông vận động, truyền thông lồng ghép về dân số, sức khỏe sinh sản cho thanh niên; tư vấn trước hôn nhân và các biện pháp tình dục an toàn được các cấp ngành quan tâm phối hợp triển khai thực hiện thường xuyên và liên tục từ năm 2014 đến nay. Trong đó, nhiều địa phương đã xây dựng các nội dung, hình thức phong phú, đa dạng phù hợp với đặc điểm tâm lý và thu hút sự tham gia của vị thành niên, thanh niên, cha mẹ có con em trong độ tuổi vị thành niên, thanh niên.
Thông qua mô hình các Câu lạc bộ và Điểm dịch vụ tư vấn sức khỏe đã tạo điều kiện cho người dân, đặc biệt là đồng bào DTTS ở vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện kinh tế khó khăn tiếp cận một cách thuận lợi nhất các dịch vụ về chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình.
Cung cấp kiến thức, kỹ năng cần thiết cho các nhóm đối tượng là vị thành niên, thanh niên có nhận thức đúng đắn về các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình để biết tự bảo vệ, chăm sóc bản thân, được kiểm tra sức khỏe... góp phần nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ đối với việc chăm sóc sức khỏe bản thân, đặc biệt là hạn chế được tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, từng bước nâng cao chất lượng dân số.
 |
Cán bộ Chi cục Dân số phối hợp với các Trạm Y tế xã tuyên truyền, vận động người dân hạn chế sinh đông con và không để con em tảo hôn. |
Theo số liệu thống kê của các huyện, thành phố, tính từ ngày 01/01/2024 đến 31/6/2024 trên địa bàn tỉnh Kon Tum tổng số cặp kết hôn kể cả sống chung với nhau như vợ chồng là 1.872 cặp. Trong đó, đủ tuổi 1.825 cặp; có 28 trường hợp tảo hôn vợ hoặc chồng chiếm 1,5%, giảm 54 trường hợp so với năm 2023; có 19 cặp tảo hôn cả vợ cả chồng, chiếm 1%, giảm 7 cặp so với năm 2023; có 119 trường hợp số phụ nữ DTTS sinh con dưới 18 tuổi, giảm 68 trường hợp so với năm 2023; không có trường hợp kết hôn cận huyết thống.
Chị Y Thêm (dân tộc Gié Triêng, thôn Đăk Ung, xã Đăk Nhoong, huyện Đăk Glei) chia sẻ: “Xưa kia, thanh niên cứ đến 16 tuổi là thường được đi xin vợ. Gái lớn thì vào rừng cõng củi để cưới chồng. Nhà phải có chục đứa con mới vui. Tuy nhiên, khi nghe cán bộ truyền thông thì chúng tôi mới thấy tác hại của việc kết hôn sớm, kết hôn cận huyết”
Theo chị Y Thêm, gia đình cũng đưa những người con trong tuổi thiếu niên đến nghe để xây dựng các kiến thức, chịu khó học hành. Phụ nữ trong làng cũng thường xuyên đi khám sức khỏe sinh sản, sinh ít con. Quan tâm đến việc chăm sóc các con để các con phát triển toàn diện và nhất là không được cho các con tảo hôn.
Ông A Nhập – Chủ tịch UBND xã Đăk Nhoong, huyện Đăk Glei cho biết: “Tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống không chỉ vi phạm pháp luật mà còn để lại nhiều hệ lụy đối với các cá nhân, gia đình và xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực, dân số, giáo dục, chăm sóc trẻ em và là một trong những lực cản đối với sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của địa phương. Thông qua các mô hình tuyên truyền, vận động thì đồng bào DTTS trên địa bàn xã cơ bản nắm rõ về tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống nên quan tâm nhiều hơn đến con em mình. Hiện nay trên địa bàn xã không còn xảy ra tình trạng hôn nhân cận huyết thống và tảo hôn thì đã giảm dần qua từng năm.”.
Ông Phạm Xuân Khánh – Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Kon Tum cho biết: “Với sự vào cuộc đồng bộ từ Trung ương đến tận thôn, làng, các chính sách dân số từng bước đã vào tận các gia đình. Thời gian tới chúng tôi sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền về tác hại, hệ lụy của nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống để nâng cao nhận thức của người dân; đưa nội dung tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vào các buổi sinh hoạt ngoại khóa của các Trường Trung học cơ sở, Trường Trung học phổ thông để nhằm nâng cao nhận thức của các cháu học sinh”.
