Nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho đồng bào dân tộc thiểu số, người khuyết tật

* Thưa ông, ông có thể trao đổi về vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng đối với công tác trợ giúp pháp lý ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số?

- Có thể nói, ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, xét trên nhiều khía cạnh - đặc biệt là yếu tố xã hội, phong tục, tập quán, thói quen sinh hoạt - thì già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng giữ vai trò hết sức quan trọng đối với đời sống tinh thần của đồng bào. Chính vì vậy, để các chủ trương, chính sách, đường lối của Đảng và Nhà nước được triển khai hiệu quả tại những vùng đặc thù này, việc phát huy vai trò của đội ngũ già làng, trưởng bản và người có uy tín trong cộng đồng là điều không thể thiếu và trong công tác trợ giúp pháp lý cũng vậy.

Thông qua đội ngũ này, việc tuyên truyền, giải thích, trao đổi các quy định pháp luật, đặc biệt là quyền và lợi ích hợp pháp của người dân khi tham gia các quan hệ pháp lý, được thực hiện một cách gần gũi, dễ hiểu hơn. Khi người dân đã hiểu rõ, họ sẽ chủ động nắm bắt và thực hiện quyền được trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật.

Trợ giúp pháp lý là một chính sách rất nhân văn của Đảng và Nhà nước đối với các nhóm yếu thế, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số. Thời gian qua, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số để tổ chức trao đổi, hỗ trợ, bồi dưỡng, tập huấn kiến thức pháp luật về trợ giúp pháp lý, cũng như kỹ năng cần thiết cho già làng, trưởng bản, người có uy tín, qua đó giúp họ thực sự trở thành “cầu nối” quan trọng trong chính sách trợ giúp pháp lý với đồng bào dân tộc thiểu số. Qua công tác quản lý, theo dõi, chúng tôi khẳng định vai trò của già làng, trưởng bản trong công tác trợ giúp pháp lý là không thể thiếu và ngày càng phát huy hiệu quả.

* Ông đánh giá như thế nào về việc thu hút cộng tác viên và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý trong thời gian tới?

- Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành mới chỉ khoanh vùng đối tượng cộng tác viên là những người có trình độ, kinh nghiệm, kỹ năng pháp luật đã nghỉ hưu và chủ yếu huy động tại các vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, nơi thiếu luật sư, trợ giúp viên pháp lý. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhu cầu trợ giúp pháp lý ngày càng tăng, đồng thời yêu cầu về chất lượng dịch vụ tư vấn, hỗ trợ pháp lý cũng ngày càng cao.

Vì vậy, trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Trợ giúp pháp lý lần này, chúng tôi đã đề xuất một chính sách quan trọng là mở rộng diện cộng tác viên trợ giúp pháp lý. Khi mở rộng, chúng ta có thể thu hút thêm nhiều chuyên gia, người có kinh nghiệm, kỹ năng trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý, tư vấn pháp luật và tranh tụng, qua đó bảo đảm người được trợ giúp pháp lý được tiếp cận dịch vụ đầy đủ, toàn diện, có chất lượng và chiều sâu.

Theo đó, cộng tác viên trợ giúp pháp lý không chỉ là những người đã nghỉ hưu mà còn có thể là viên chức, giảng viên các cơ sở đào tạo luật. Đây là lực lượng có trình độ, kinh nghiệm, tâm huyết và hoàn toàn có thể tham gia hỗ trợ đồng bào, người yếu thế trong các tình huống pháp lý cụ thể. Chúng tôi tin rằng, nếu chính sách này được Quốc hội thông qua, sẽ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác trợ giúp pháp lý, đồng thời huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội, đặc biệt là đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, cho công tác trợ giúp pháp lý.

* Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Trợ giúp pháp lý bỏ điều kiện “khó khăn về tài chính” đối với người khuyết tật. Xin ông cho biết lý do của đề xuất này?

- Thứ nhất, Việt Nam là thành viên của Công ước về quyền của người khuyết tật. Công ước này khuyến nghị các quốc gia thành viên tăng cường trợ giúp pháp lý cho người khuyết tật, không phân biệt tình trạng tài chính hay mức độ khuyết tật. Bản thân người khuyết tật đã là nhóm yếu thế, ít nhất là về mặt thể chất so với người bình thường, do đó chính sách an sinh xã hội nói chung và trợ giúp pháp lý nói riêng đối với họ cần được đặc biệt quan tâm.

Thứ hai, trong bối cảnh kinh tế đất nước ngày càng phát triển, đời sống Nhân dân được cải thiện, ấm no hạnh phúc hơn, không có lý do gì để chúng ta hạn chế hoặc tiết kiệm nguồn lực ngân sách đối với các chính sách an sinh xã hội, trong đó có trợ giúp pháp lý cho người yếu thế như người khuyết tật.

Từ những yêu cầu đó, cùng với truyền thống nhân văn “lá lành đùm lá rách” của dân tộc, việc mở rộng diện trợ giúp pháp lý cho tất cả người khuyết tật, không đặt điều kiện về khó khăn tài chính hay mức độ khuyết tật, là chính sách hết sức cần thiết, phù hợp với xu hướng chung của thế giới hiện nay.

* Nhiều ý kiến mong muốn dự thảo Luật sắp tới có quy định hỗ trợ kinh phí cho cán bộ tư pháp làm công tác trợ giúp pháp lý. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Đây là đề xuất hết sức xác đáng và cần thiết, xét trên góc độ hoạch định chính sách. Cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, việc tăng mức thù lao, hỗ trợ kinh phí cho những người tham gia công tác trợ giúp pháp lý là yêu cầu tất yếu.

Các khoản chi như đi lại, ăn ở, công tác phí, cũng như thù lao khi trực tiếp tham gia giải quyết vụ việc hoặc hỗ trợ người dân trong quá trình thực hiện thủ tục pháp lý cần được tính toán, điều chỉnh theo hướng nâng lên một cách phù hợp. Trong lĩnh vực phổ biến, giáo dục pháp luật, các định mức chi hiện nay đã được mở rộng, tăng gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi so với trước đây thì không có lý do gì công tác trợ giúp pháp lý - một hoạt động rất nhân văn - lại không được quan tâm tương xứng.

* Ông đánh giá như thế nào về vai trò của công tác truyền thông trong trợ giúp pháp lý hiện nay?

- Công tác truyền thông hiện vẫn là một khâu còn hạn chế trong trợ giúp pháp lý. Việc thông tin, truyền thông về chính sách trợ giúp pháp lý đến người dân và xã hội chưa thực sự hiệu quả. Do đó, các hoạt động tuyên truyền như hội nghị, tập huấn, trao đổi về diện người được trợ giúp pháp lý, quy trình, thủ tục tiếp cận trợ giúp pháp lý, cũng như sự tham gia của xã hội có ý nghĩa rất quan trọng.

Thông qua các hoạt động này, người dân và các chủ thể liên quan hiểu rõ hơn về chính sách, quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó biết mình được gì, cần làm gì và làm như thế nào khi có nhu cầu trợ giúp pháp lý. Vì vậy, trong thời gian tới, công tác tuyên truyền cần tiếp tục được tăng cường cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.

* Trân trọng cảm ơn ông!