Năm 2010 được các chuyên gia kinh tế đánh giá có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao nhất từ trước đến nay- gấp hơn ba lần chỉ tiêu Quốc hội giao. Bộ Công Thương cho biết, kim ngạch xuất khẩu năm 2010 khoảng 70,8 tỷ USD, tăng 24% so với năm 2009 và 17% so với kế hoạch. Dự kiến năm 2011, xuất khẩu có khả năng sẽ tăng 10% so với năm 2010 nhưng sẽ gặp nhiều thách thức mới.
 |
| Hàng may mặc Việt Nam cũng vẫn còn lạc hậu, chủ yếu là gia công và làm theo đơn đặt hàng của nước ngoài |
Năm 2010, xuất khẩu nhiều nhưng chưa ổn định
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, kim ngạch xuất khẩu năm 2010 đạt mức khả quan nhờ giá tăng và số lượng tăng trong quá trình phục hồi kinh tế thế giới so với năm 2009. Năm 2010, giá xuất khẩu bình quân tăng mạnh so với năm trước đã giúp kim ngạch xuất khẩu tăng khoảng 3,4 tỷ USD. Ngoài ra, tính riêng yếu tố tăng về số lượng cũng giúp cho kim ngạch xuất khẩu tăng thêm 10,3 tỷ USD. Hầu hết các mặt hàng đều tăng giá, trong đó tăng mạnh nhất là cao su. Năm 2010, lượng cao su xuất khẩu ước đạt 774 nghìn tấn với kim ngạch đạt gần 2,3 tỷ USD, chỉ tăng nhẹ về lượng (1,7%) nhưng tăng gấp 2 lần về trị giá. Tiếp theo đó là gạo với sản lượng xuất khẩu năm 2010 ước đạt 6,1 triệu tấn, đạt giá trị gần 2,7 tỷ USD. Năm nay, Việt
Như vậy, tính đến thời điểm này, Việt Nam có 16 mặt hàng và nhóm hàng gia nhập “câu lạc bộ 1 tỷ USD” kim ngạch xuất khẩu, bao gồm dệt may, giày dép, thủy sản, dầu thô, điện tử và máy tính, gỗ và sản phẩm gỗ, gạo, đá quý và kim loại quý, máy móc thiết bị, cao su, cà phê, phương tiện vận tải và phụ tùng, than đá, dây điện và cáp điện, xăng dầu, hạt điều. Trong đó, xuất khẩu dệt may mặc dù gặp khó khăn về tăng giá nguyên liệu đầu vào kéo theo chi phí sản xuất đầu vào tăng, giá điện cũng tăng, về tình hình nhân lực lao động không ổn định... nhưng xuất khẩu có mức tăng trưởng khá ấn tượng với tốc độ mỗi tháng đạt trên 1 tỷ USD. Hiện nay, xuất khẩu hàng dệt may giữ vị trí số 1 và ước năm 2010 kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may đạt 11 tỷ USD. Theo phân tích của Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng, đây là con số kỷ lục, nhưng để xuất khẩu đạt 11 tỷ USD thì phải nhập khẩu lượng nguyên, phụ liệu rất lớn.
Đặc biệt, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh phải kể đến nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu được giá. Kim ngạch xuất khẩu nông - lâm - thủy sản năm nay tăng 20,8% so với cùng kỳ năm 2009 dù phải đối mặt với nhiều khó khăn về thiên tai, dịch bệnh, giá cả thị trường… Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu đã và đang có những chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng dần tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp, chế tạo và giảm dần xuất khẩu hàng thô, có giá trị gia tăng thấp. Cụ thể, tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp, chế tạo tăng mạnh từ 58,2% (năm 2009) lên 62,3%, trong khi nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản giảm từ 15,9% xuống 11,3%.
Kim ngạch xuất khẩu tăng 24% so với năm 2009 là con số đáng ghi nhận trong bối cảnh nền kinh tế thế giới chưa hoàn toàn thoát khỏi khủng hoảng kéo dài. Tuy nhiên, theo tính toán của các chuyên gia kinh tế thì mức tăng trưởng này chưa bảo đảm sự ổn định, bền vững vì nếu tính chung năm 2009 với mức tăng trưởng âm 8,9% thì cả 2 năm tăng trưởng chỉ đạt mức 15,1%. Như thế, mỗi năm chỉ đạt trung bình 7,5% và điều này được đánh giá là mức tăng trưởng thấp.
Năm 2011, còn nhiều thách thức
Bộ Công Thương dự báo năm 2011, kinh tế thế giới tiếp tục phục hồi, nhất là sự phục hồi của các thị trường xuất khẩu truyền thống đang tạo điều kiện tốt cho hàng hóa xuất khẩu của Việt
Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Thành Biên, mặc dù Quốc hội giao nhiệm vụ tăng trưởng xuất khẩu năm 2011 ở mức 10%, thấp hơn rất nhiều năm 2010, nhưng sẽ không dễ thực hiện. Nhìn vào cơ cấu xuất khẩu có thể thấy, đóng góp của nhóm hàng nhiên liệu và khoáng sản tiếp tục giảm do lượng dầu khai thác trong nước sẽ “chảy” vào Nhà máy lọc dầu Dung Quất nhiều hơn khi nhà máy này bước vào giai đoạn chế biến sâu và tăng công suất trong năm 2011. Xuất khẩu than năm 2011 dự kiến cũng giảm từ mức 18 - 19 triệu tấn (năm 2010) xuống mức 16,5 - 17 triệu tấn (năm 2011). Với việc giá cả nhiều mặt hàng xuất khẩu tới ngưỡng cao trong năm 2010 thì khả năng tăng giá tiếp trong năm 2011 cũng rất khó.
Bên cạnh đó, việc thực hiện mục tiêu xuất khẩu của năm 2011 cũng khó khăn hơn khi các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam có xu hướng gia tăng sử dụng các rào cản thương mại với hàng hóa nhập khẩu. Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), việc Mỹ đưa ra quyết định sơ bộ áp thuế chống bán phá giá với ca tra Việt Nam, trong đó có doanh nghiệp bị áp thuế lên tới 130%, rồi Nhật Bản quyết định áp dụng biện pháp kiểm tra với các lô hàng thủy sản nhập khẩu do lo ngại hàm lượng hoạt chất bảo vệ thực vật Trifluralin sẽ gây khó khăn không nhỏ cho ngành hàng này.
Cũng theo Bộ Công Thương, khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam còn thấp do nhiều mặt hàng gia công, xuất khẩu phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, trong khi tiến độ thực hiện các dự án sản xuất nguyên liệu, phụ liệu, phát triển công nghiệp phụ trợ chậm.
Với mục tiêu đẩy mạnh xuất khẩu, giảm nhập siêu để cải thiện cán cân thương mại, năm 2011, ngành công thương tiếp tục khai thác tốt hơn các thị trường truyền thống, các thị trường có hiệp định mậu dịch tự do, đồng thời phát triển các thị trường mới, nhất là các thị trường có nhiều tiềm năng trong khu vực Đông Âu, Tây Á - Trung Đông, châu Phi, Mỹ La tinh. Các thị trường chủ lực trong năm 2011 vẫn là châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ và châu Đại Dương. Ngành công thương cũng tận dụng các lợi thế từ các hiệp định thương mại song phương (FTA), nhất là ở thị trường Nhật Bản, Trung Quốc và các nước trong khu vực, để tạo điều kiện cho hàng Việt Nam tiếp cận thuận lợi hơn các thị trường rộng lớn này. Đồng thời, gắn thị trường xuất khẩu với thị trường nhập khẩu, đẩy mạnh xuất khẩu, giảm nhập siêu ở các thị trường hiện có, góp phần giảm nhập siêu của cả nước.
Đỗ Thảo Nguyên
