Theo hãng tin Sputnik, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Nga được đưa ra sau khi Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo ngày 4/12 đã ra tối hậu thư với Nga, tuyên bố Mỹ sẽ chấm dứt nghĩa vụ của mình với Hiệp ước INF trong vòng 60 ngày nếu Nga không trở lại tuân thủ một cách hoàn toàn và có thể kiểm chứng.
“Mỹ ngày hôm nay tuyên bố Nga đã vi phạm nghiêm trọng hiệp ước và chúng tôi sẽ đình chỉ các nghĩa vụ của chúng tôi trong vòng 60 ngày nếu Nga không không trở lại tuân thủ một cách hoàn toàn và có thể kiểm chứng. Những hành động của Nga làm suy yếu nghiêm trọng an ninh quốc gia của Mỹ cũng như các đồng minh và đối tác của chúng tôi. Sẽ chẳng nghĩa lý gì nếu Mỹ tiếp tục duy trì thỏa thuận kiềm chế khả năng phản ứng của chúng tôi trước Nga”, AFP dẫn lời ông Pompeo sau cuộc họp với các ngoại trưởng NATO nói.
Theo Ngoại trưởng Mỹ, Nga đã phát triển nhiều tiểu đoàn tên lửa SSC-8, hay còn được biết đến là tên lửa hành trình tầm trung với tên gọi Novator 9M729 có tầm bắn khiến chúng trở thành một mối đe dọa trực tiếp với châu Âu.
Tuy nhiên, theo hãng tin Sputnik, trong phát biểu ngày 4/12, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga khẳng định Nga vẫn tuân thủ nghiêm ngặt các điều khoản trong thỏa thuận. Đại diện Bộ Ngoại giao Nga cũng cho rằng phía Mỹ biết rõ việc này. Cùng ngày, Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Hạ viện Nga Yuri Shvytkin nhấn mạnh Moscow chưa bao giờ rút khỏi INF và rằng chính Mỹ mới là bên vi phạm.
Ông Shvytkin cho rằng việc Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận sẽ phá hủy sự ổn định tại châu Âu. Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc phòng Hạ viện Nga cũng tuyên bố nếu Mỹ quyết định rút khỏi INF thì Nga sẽ buộc phải đáp trả bằng các biện pháp thích ứng nhằm duy trì cân bằng lực lượng.
Trong một diễn biến có liên quan, Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg thúc giục Nga không nên bỏ lỡ “cơ hội cuối cùng” để duy trì thỏa thuận kiểm soát hạt nhân chủ chốt giữa Nga và Mỹ. NATO cũng đã ra tuyên bố ủng hộ những cáo buộc của Mỹ đối với Nga, chính thức cáo buộc Moscow vi phạm INF. Ông Stoltenberg cũng cho rằng đã đến lúc chuẩn bị cho sự sụp đổ của thỏa thuận vốn được xem là một phần quan trọng trong kiến trúc kiểm soát vũ khí toàn cầu.
Ngay sau tuyên bố của NATO, hãng tin TASS của Nga dẫn lời Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov bày tỏ lấy làm tiếc vì tiến trình đối thoại giữa Nga và Mỹ vẫn “giẫm chân tại chỗ” dù cả hai bên đều có những sự chuẩn bị nhất định. Ông Peskov cũng cho biết đã có những quyết định tổ chức liên lạc song phương nhằm giải quyết nhiều vấn đề quan trọng chiến lược giữa 2 bên đã bị đảo ngược.
Hiệp ước INF được Tổng thống Mỹ Ronald Reagan và nhà lãnh đạo Liên Xô Mikhail Gorbachev ký ngày 8/12/1987, theo đó, cấm toàn bộ các tên lửa hạt nhân và phi hạt nhân tầm trung và tầm ngắn, tức có tầm bắn từ 500km tới 5.500km, trừ tên lửa được phóng từ trên biển. Cơ sở cho việc ký kết INF chính là tình trạng bất ổn xuất phát từ việc Liên Xô triển khai các tên lửa đạn đạo SS-20 và Mỹ cũng đáp trả bằng việc triển khai các tên lửa Pershing II. Thực hiện Hiệp ước INF mang tính bước ngoặt, đến năm 1991, Mỹ và Nga đã tiêu hủy gần 2.700 tên lửa. Hiệp ước này cũng tạo cơ sở đưa Chiến tranh Lạnh dần đi đến hồi kết.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Nga và Mỹ thường xuyên tranh cãi về việc thực hiện INF và cáo buộc nhau phá vỡ thoả thuận. Năm 2014, Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là ông Barack Obama cũng đã cáo buộc Nga vi phạm INF khi thử tên lửa hành trình 9M729 mà phía Mỹ cho rằng có tầm bắn lên đến 2.000km. Nga một mực phủ nhận thông tin này. Song, ông Obama đã chọn không rút khỏi thỏa thuận vì áp lực của các lãnh đạo châu Âu cho rằng động thái như vậy có thể tái khởi động một cuộc chạy đua vũ trang.
Ngày 30/10 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump xác nhận Mỹ sẽ rút khỏi Hiệp ước INF với lý do Nga đã vi phạm thỏa thuận. Ngày 29/11, ông Trump đã quyết định hủy cuộc gặp được lên kế hoạch với người đồng cấp Nga Vladimir Putin bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 vì cuộc đụng độ giữa Nga và Ukraine trên Biển Azov, cuộc gặp vốn được kỳ vọng sẽ giúp 2 bên giải quyết được nhiều vấn đề, trong đó cả INF.
