Báo cáo được tổng hợp đến hết tháng 3/2023 từ các quận, huyện, kết luận của Thanh tra TP, kết quả kiểm tra hàng năm, ý kiến sở, ngành và một số chuyên gia. Trong đó, 14 quận, huyện không gửi báo cáo; 9 quận, huyện báo cáo thiếu nội dung; 7 huyện không có dự án lát vỉa hè bằng đá tự nhiên.
Báo cáo chỉ ra việc khảo sát, thiết kế các dự án lát đá chưa đầy đủ thông tin như số lượng, vị trí công trình ngầm, các khớp nối hạ tầng kỹ thuật, nơi quy hoạch bãi đỗ xe, số liệu địa chất, hiện trạng sử dụng vỉa hè.
Hồ sơ nhiều công trình chưa có thiết kế chi tiết giải pháp xử lý tại các khớp nối hạ tầng kỹ thuật, công trình ngầm, tủ điện, chân cột đèn, gốc cây. Thuyết minh thiết kế trong hồ sơ chưa nêu rõ tiêu chí để lựa chọn kích thước viên đá tùy theo đặc điểm, yêu cầu sử dụng của từng tuyến phố. Vì vậy, tại một số dự án, tỷ lệ kích thước của viên đá lát (độ dày so với kích thước dài, rộng) chưa phù hợp.
Công tác khảo sát, đánh giá nguồn cung cấp vật liệu đá tự nhiên tại một số dự án chưa đầy đủ để có cơ sở lựa chọn chủng loại yêu cầu kỹ thuật phù hợp, đảm bảo các tiêu chí theo thiết kế. Việc kiểm soát, nghiệm thu vật liệu đá lát tại một số công trình chưa đảm bảo quy định, một số viên không đủ khả năng chịu lực uốn, chịu mài mòn theo tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia.
Một số mẫu đá có thớ đá phân tách tự nhiên, không nhìn thấy được bằng mắt thường, chỉ khi đưa vào máy uốn mới phát hiện. Những viên đá này không đạt yêu cầu độ bền uốn cong.
Quy trình, kỹ thuật thi công các lớp kết cấu vỉa hè tại một số dự án là chưa đúng; không có giải pháp kết nối xử lý một số đường ống thoát nước của cơ quan, hộ dân xung quanh.
Một số tuyến phố đã đầu tư lát đá vỉa hè nhưng chưa đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật, trong quá trình sử dụng, đơn vị hạ ngầm thoát nước, điện lực, viễn thông khi hoàn trả không đảm bảo kỹ thuật, dẫn tới vỉa hè hư hại.
Còn có nguyên nhân quá trình duy tu bảo dưỡng sau đầu tư một số vỉa hè không tốt, có nơi sử dụng không đúng công năng. Kết cấu hè phố được thiết kế chỉ áp dụng cho người đi bộ, xe thô sơ, nhưng thực tế lại thành nơi dừng đỗ của ôtô hoặc làm vị trí lên xuống của nhiều xe tải trọng lớn. Nhiều điểm bị chiếm dụng làm nơi kinh doanh, ảnh hưởng xấu đến độ bền của vật liệu. Ban đầu chỉ một viên đá bị vỡ nhưng việc thay thế không làm kịp thời, tiếp tục chịu tác động của phương tiện nên nhiều viên đá liền kề nứt vỡ tạo thành khu vực xuống cấp.
Theo Sở Xây dựng, tình trạng trên sẽ chấm dứt nếu quản lý chặt ngay từ khâu lập hồ sơ thiết kế, kiểm soát nguồn gốc các loại đá lát; thực hiện đúng yêu cầu chỉ lát hè phố bằng đá tự nhiên khi đáp ứng yêu cầu đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật - hạ ngầm hệ thống hạ tầng kỹ thuật: cấp thoát nước, cây xanh, chiếu sáng, cáp điện, thông tin liên lạc, chỉnh trang mặt tiền.
Còn nhớ, từ cuối 2016, một số quận, huyện cải tạo vỉa hè bằng đá tự nhiên, “dự kiến có thể sử dụng 50 - 70 năm”. Nhưng sau vài tháng, mặt đá lát đã bong tróc, gãy nát. Tháng 2/2018, Thanh tra TP vào cuộc. Đầu 2019, TP ban hành quyết định thiết kế mẫu hè đường đô thị. Sau đó, nhiều quận, huyện, TX đề xuất lát đá vỉa hè cho gần 300 tuyến phố. Rồi cuối năm 2022, trước phản ánh việc vỉa hè một số tuyến phố lát đá tự nhiên tiếp tục nứt vỡ, TP mới chính thức giao Sở Xây dựng chủ trì kiểm tra, đánh giá nguyên nhân. Quả là có muộn, nhưng muộn còn hơn không. Kỳ vọng sau báo cáo tương đối rõ nét này, tình trạng trên sẽ không còn nữa.
