Mong muốn có bộ sách giáo khoa dùng chung như ý

Những ngày này, một trong những điều dư luận quan tâm là việc làm thế nào để chọn lựa được bộ sách giáo khoa dùng chung, kịp đưa vào giảng dạy từ năm học 2025-2026, đúng theo tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về phát triển giáo dục và đào tạo, từ "một chương trình, nhiều bộ sách" sang "một chương trình, một bộ sách thống nhất".

Chúng tôi đã có dịp gặp gỡ trao đổi với khá nhiều giáo viên, học sinh, phụ huynh về vấn đề này. Họ cũng rất đồng tình việc chọn 1 bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc.

Trên báo Thanh niên, PGS-TS Bùi Mạnh Hùng (Điều phối viên chính, Ban Phát triển chương trình GDPT năm 2018) có nêu ý kiến về 3 phương án được đề cập, đó là biên soạn 1 bộ sách mới, hoặc chọn mỗi cấp học 1 bộ, hoặc sẽ lựa chọn và ghép các bộ sách thành 1 bộ mới hoàn chỉnh. Bài viết này được rất nhiều người quan tâm.

Theo thầy Lý Văn Điền - Hiệu trưởng trường Tiểu học Yên Trạch, xã Yên Trạch, tỉnh Thái Nguyên: Việc thực hiện thay SGK từ lớp 1 - lớp 12 từ năm học 2026-2027 theo chỉ đạo của Tổng Bí thư tại Nghị quyết 71 và Nghị quyết 281 của Thủ tướng Chính phủ là cần thiết. Tuy nhiên: Không lựa chọn duy nhất 1 bộ SGK trong 3 bộ sách đang triển khai từ năm học 2020-2021 đến nay để tránh tình trạng độc quyền và không tận dụng được tinh túy của các bộ sách. Vì qua nhiều năm thực tế học và sử dụng nhiều bộ sách giáo khoa theo từng môn học, nhận thấy mỗi bộ SGK có nhiều ưu điểm đều đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu, nội dung, phương pháp, các bộ SGK đã được thẩm định lựa chọn ở mỗi cấp học, có tính khoa học, hiệu quả đào tạo cao, các thầy cô đã được tập huấn, tránh lãng phí. Nếu chọn từ 3 bộ SGK thì nên chọn theo từng cấp vì có một số môn học không xuyên suốt từ lớp 1 – 12.

Cô Nguyễn Thị Ngọc và một số giáo viên trường THCS Đức Thượng (Hoài Đức, Hà Nội) băn khoăn: Nếu biên soạn lại 1 bộ sách mới toanh, thì có lẽ sẽ không kịp cho năm học tới. Còn nếu lấy nguyên 1 bộ sách mà bỏ các bộ kia thì rất lãng phí cả chất xám lẫn tâm sức của Hội đồng biên soạn, và thiếu công bằng cho những bộ sách không được chọn, vì hiện tại, những bộ sách đang dùng đều có ưu điểm riêng.

Nếu tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa mới thì sẽ đảm bảo tính thống nhất về nội dung. Nhưng để biên soạn một bộ sách mới trong 12 lớp, phải cần khoảng 4 - 5 năm (biên soạn, biên tập, dạy thử nghiệm, thẩm định, xin ý kiến góp ý của giáo viên, chuyên gia và tập huấn giáo viên…). Trong khi đó, bộ sách chung phải được sử dụng vào năm học tới, thì rất khó khả thi. Nếu vậy chỉ có cách nhanh nhất là chọn theo bài của từng bộ sách riêng lẻ, sau đó lắp ghép thành 1 môn học xuyên suốt. Nếu lựa chọn trọn vẹn một trong 3 bộ sách hiện có, quả thực là khó khăn. Cả ba bộ sách đều được thẩm định, phê duyệt và đã được sử dụng rộng rãi ở các mức độ khác nhau, chọn như vậy sẽ không đảm bảo tính công bằng cho các bộ sách kia.

Còn tại trường THCS Cát Quế (xã Dương Hoà, Hà Nội), thầy Nguyễn Trung Thanh (Phó HT) và nhiều thầy cô cho rằng nếu chọn theo môn (ví dụ như môn Toán lấy toàn bộ sách của bộ A (Từ tiểu học đến THCS,THPT), môn văn lấy của bộ B, môn Tiếng Anh lấy của bộ C…) thì chưa ổn thoả, vì các phân môn khoa học tự nhiên ở bậc TH và THCS thì dạy chung làm một, nhưng lên THPT lại tách riêng vật lý, hóa học, sinh học. Môn LS-ĐL ở tiểu học và THCS khi lên bậc THPT cũng tách ra thành môn lịch sử và môn địa lý riêng biệt. Có những môn ở cấp TH và THCS không có, khi lên THPT lại có (như GD quốc phòng, kinh tế và pháp luật…)

Cô Nguyễn Thị Diệp (HT trường TH&THCS Newton – Hoài Đức - Hà Nội) cho rằng: Sau một số năm thực hiện nhiều bộ sách giáo khoa song song, đã thu được kết quả nhất định và cũng có không ít bất cập, việc ban hành 1 bộ sách giáo khoa dùng chung là tất yếu trong tình hình hiện nay. Tuy nhiên để việc có được bộ sách chung được sử dụng ngay từ năm học 2025-2026 đòi hỏi phải có cách làm phù hợp, kịp thời.

Theo cô Diệp và đa số giáo viên được hỏi đều đồng ý với phương án: chọn mỗi bộ sách áp dụng cho 1 bậc học để ghép lại thành bộ sách chung sẽ đáp ứng yêu cầu về tiến độ, vừa bảo đảm công bằng tương đối giữa các bộ sách. (Ví dụ tiểu học dùng bộ A, THCS dùng bộ B, THPT dùng bộ C).

Thứ nhất: Đảm bảo tính công bằng giữa các bộ sách đang sử dụng. Nhìn chung mỗi bộ sách khi được viết ra đều là tâm huyết của nhóm tác giả, và đều có những ưu điểm riêng. Hiện nay cả 3 bộ sách đều được áp dụng như nhau, không thể lấy bộ này mà bỏ bộ kia. Vì thế tốt nhất là lựa chọn tổng hòa cả 3 bộ sách, vừa kế thừa phát huy tận dụng chất xám của Hội đồng biên soạn các bộ sách, lại tiết kiệm được chi phí in ấn rất nhiều.

Thứ hai: Việc dùng chung 1 bộ sách cũng sẽ tạo sự chủ động cho khâu in ấn phát hành. Bên cạnh đó tiết kiệm được rất nhiều chi phí cho phụ huynh, do các thế hệ anh chị em trong cùng gia đình chuyển cho nhau. Việc quyên góp sách giáo khoa san sẻ cho các vùng khó khăn cũng được thuận lợi hơn, tránh lãng phí.

Thứ ba: Các đầu sách không được lựa chọn đưa vào bộ sách dùng chung, vẫn có thể làm sách tham khảo. Theo tinh thần của chương trình GDPT 2018, vai trò của sách giáo khoa sẽ được nhận thức đúng hơn. Sách giáo khoa là một trong nhiều nguồn học liệu, chứ không có tính chất pháp lệnh, và bộ sách thống nhất sẽ không có vị trí độc tôn như trước đây. Các nguồn học liệu khác, bao gồm cả các đầu sách không được chọn, vẫn tiếp tục đóng góp vào hoạt động dạy học với vai trò là sách tham khảo, và cung cấp ngữ liệu cho giáo viên khi cần thiết đưa vào bài học.

Cũng theo cô Diệp, khi trao đổi trong những lần trò chuyện, nhiều hiệu trưởng còn băn khoăn: Ai sẽ là người quyết định vai trò chọn lựa này. Họ mong muốn các thành viên chủ biên của chương trình giáo dục phổ thông 2018 và hội đồng biên soạn của các bộ sách phải ngồi lại với nhau, để đi đến thống nhất chọn sách của mỗi bộ cho môn học nào trong bộ sách dùng chung, trên tinh thần công tâm. Trong tình hình hiện nay, để có 1 bộ sách giáo khoa dùng chung, việc lựa chọn cần dựa trên một số tiêu chí, trong đó ưu tiên người học là số một. Bên cạnh đó cần đến yếu tố xuyên suốt, bám sát vào nội dung chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Đa số phụ huynh được hỏi đều hiểu rõ: việc dùng chung một bộ sách giáo khoa vẫn sẽ đáp ứng Chương trình giáo dục phổ thông 2018, không vi phạm Luật Giáo dục hiện hành. Họ đang mong chờ được sớm cầm trên tay bộ sách thống nhất như ý, đáp ứng tốt yêu cầu của người dạy, người học trong năm học tới.