Món nợ dư luận của thảm kịch “Nord-Ost”

Tưởng nhớ các nạn nhân vụ khủng bố

Ngày 23/10/2012 nước Nga tưởng niệm các nạn nhân của vụ bắt cóc khủng bố “Nord-Ost”, khi mà hàng chục tay súng khủng bố Chesnia do Movsar Barayev cầm đầu bắt giữ 916 khán giả đang xem ca kịch tại nhà hát Dubrovka ở thủ đô Moscow làm con tin.

Vào khoảng 9 giờ  15 tối, khi màn II của vở nhạc kịch Nord-Ost đang diễn ra, 42 người trong đó có đến một nửa là phụ nữ trang bị vũ khí tiến vào trong nhà hát và bắt tất cả mọi người có mặt, cả khán giả và các diễn viên, làm con tin. 

Chúng đe dọa giết tất cả, trừ khi quân đội Nga ngay lập tức rút lui không điều kiện khỏi Chesnia. Các con tin bên trong nhà hát dùng điện thoại thông báo với bên ngoài rằng bọn khủng bố có lựu đạn và đeo chất nổ quanh mình và chúng đã lắp đặt thêm 2 khối chất nổ, một ở ngay trung tâm nhà hát, một ở bên ngoài ban công. Một bản tuyên bố qua băng video đã được cung cấp cho các phương tiện truyền thông, trong đó những tay súng tuyên bố chúng sẵn sàng chết vì mục tiêu.

Trong ngày đầu tiên, những khán giả là người Hồi giáo, một số trẻ em và một người đàn ông có bệnh tim được thả, Nhiều con tin đã tìm cách thoát được ra ngoài qua những cửa sổ phía sau hai bên toà nhà, nhưng một số người khác đã bị bắn khi đang cố chạy trốn. Ngày 24/10 một phụ nữ đã vượt qua được hàng rào phong toả của các lực lượng Nga vào trong toà nhà kêu gọi các con tin dũng cảm đương đầu với bọn khủng bố. Bà bị đẩy qua một cánh cửa ngách và bị hành quyết. Ngày hôm sau, một thường dân khác cũng vào được toà nhà. Ông ta nói với những kẻ bắt cóc rằng ông đi tìm đứa con trai, nhưng khi dường như đứa con không có mặt trong đám người bị cầm giữ, ông cũng bị hành quyết ở phía ngoài.

Cuộc thương lượng giải thoát con tin kéo dài gần 3 ngày. Rất nhiều nhân vật nổi tiếng trong và ngoài nước Nga đã tham gia cuộc thương lượng, như đại biểu của Chesnia tại Duma Quốc gia Aslambek Aslakhanov Tổng thống đầu tiên của Ingushetia Ruslan Aushev, các chính trị gia Irina Khakamada, Grigoria Yavlinskiy, cựu Thủ tướng Evgeviy Primakov, bác sĩ nhi nổi tiếng Leonid Rochal, ca sĩ được hầu hết người Nga yêu mến Iosif Kobzon… Trong quá trình thương lượng, 70 con tin được trả tự do. Mãi tới ngày 25/10 những kẻ khủng bố mới đồng ý để bên ngoài tiếp tế nước lọc và nước ép trái cây cho  các con tin. Tuy nhiên, chiều ngày 25, chúng tuyên bố chấm dứt mọi thương lượng. 

Mờ sáng 26/10, bọn khủng bố bắt  đầu giết con tin . Lực lượng an ninh Nga mở cuộc tấn công vào khoảng 5h30 sáng. Cuộc giải cứu diễn ra trong khoảng 30 phút, các nhóm lực lượng đặc biệt Alfa và Vympel đã bơm vào hệ thống hơi của nhà hát một loại khí gây mê và lợi dụng thời điểm đó để tấn công, tuy nhiên, 130 con tin, trong đó có 10 trẻ em, bị thiệt mạng do ảnh hưởng của khí gây mê. 

Toàn bộ những kẻ khủng bố  đều bị bắn chết trong trạng thái ngấm thuốc mê. Chỉ có một kẻ duy nhất phải ra toà là Zaurbek Talkhigov. Hắn bị cáo buộc là đã trợ giúp những kẻ khủng bố chuẩn bị cuốc tấn công và lãnh án 8 năm rưỡi tù giam. 

Mười năm đã qua, nhưng nhiều câu hỏi  đặt ra liên quan tới vụ bắt cóc con tin vẫn chưa có câu trả lời.

Làm cách nào mà 40 tên khủng bố Chesnia vượt qua hàng ngàn cây số cùng hệ thống an ninh để mang trót lọt hơn 100 kg thuốc nổ, khoảng 100 lựu đạn và 3 quả bom hạng nặng, 18 khẩu súng trường Kalashnikov và 20 khẩu súng lục vào thủ đô Moscow ? Người ta không thể không đặt câu hỏi là liệu cảnh sát ở những chốt gác đã làm ngơ cho những kẻ khủng bố đi qua sau khi đã nhận tiền lót tay ? 

Vì lý do giữ bí mật loại thuốc mê đã sử dụng hay do những sơ suất trong tổ chức phối hợp giải cứu khiến việc giải  độc cho các con tin bị ngấm thuốc mê diễn ra quá chậm, gây tử vong lớn? Lực lượng y tế  cấp cứu không được cảnh báo trước, ngoài ra vì  xung quanh nhà hát có quá nhiều xe đậu chắn lối cho nên mất đến một tiếng rưỡi sau họ mới có mặt. Trong thời gian đó, chăm sóc các con tin bị ngấm thuốc mê là nhân viên cảnh sát chứ không phải nhân viên y tế. Khi tới nơi, do không được thông báo về loại thuốc mê nên các nhân viên y tế đành bó tay vì không biết nên dùng thuốc giải nào. 

Mười năm sau vụ bắt cóc, cựu thị  trường Yuri Lushkov đã lên tiếng với tờ Sự thật Thanh niên (Komsomolskaya Pravda) về những câu hỏi vẫn chưa được giải đáp. Ông Lushkov cho rằng lực lượng đặc biệt Alfa và Vympel đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. “Họ đã không để toàn bộ khu vực nhà hát bị nổ tung, đã tiêu diệt sạch nhóm khủng bố và cứu được hầu hết con tin”, ông nói.

Đề cập đến cái chết của các con tin do bị ngấm độc thuốc mê nhưng không được cấp cứu kịp thời, cựu thị trưởng Moscow cho biết ông không hiểu tại sao cơ quan y tế không được thông báo tên thuốc giải độc. “Bên y tế tiếp xúc trực tiếp với sở chỉ huy chiến dịch giải cứu. Thực lòng, tôi không biết vì quyền lợi của ai mà thông tin này bị che dấu khi mà nhiệm vụ chung được đặt ra là giải cứu tối đa có thể được số lượng con tin”, ông Lushkov phân trần. 

Giải thích lý do tại sao khi lực lượng đặc biệt bắt đầu tấn công giải cứu con tin, quanh nhà hát có quá nhiều xe tải và xe xịt nước rửa đường phố đậu, cựu Thị trưởng Lushkov noí những xe này được cố tình bố  trí bên ngoài nhà hát để làm rào cản che chắn phòng khi bọn khủng bố kích hoạt lượng thuốc nổ lớn mà chúng đã cài đặt trong tòa nhà. Tuy nhiên, người ta không dẹp chúng trước khi tấn công vì sợ bị lộ thời điểm mở  màn cuộc tập kích. 

Ông Lushkov cũng bác bỏ những cáo buộc cho rằng chính quyền đã dấu bớt số con tin thiệt mạng trong cuộc giải cứu : “Con số 130 người được công bố đã bao gồm những người chết trong khi diễn ra cuộc tấn công lẫn số người qua đời trong bệnh viện sau đó. Moscow từng chịu nhiều cuộc khủng bố và chúng tôi chưa khi nào nói dối về số người chết”. 

Trả lời những thắc mắc cho rằng các lực lượng tuần tra kiểm soát giao thông đã không ngăn chặn được những kẻ khủng bố, ông Lushkov cho rằng khó mà kiểm soát hết khi mà  mỗi giờ có hàng ngàn xe hơi đi qua, việc bắt được xe hơi chở súng chỉ là ngẫu nhiên. “Không có tin tức tình báo thì chuện bắt được là gần như không thể. Vì thế lỗi còn ở những cơ quan này, với nhiệm vụ thu thập thông tin về các hoạt động khủng bố”, vị cựu thị trưởng thủ đô Nga nhận định. 

Mặc dù báo chí Nga cũng như  dư luận bàn khá nhiều về tác dụng của loại khí gây mê được sử dụng trong chiến dịch giải cứu con tin ở nhà hát Dubrovka nhưng cho đến nay chính quyền Nga vẫn từ chối công bố công thức hóa học của nó. Người ta chỉ đoán rằng đây là chất fentanyl mạnh gấp hàng trăm lần so với morphine, vốn được dùng gây mê sâu trong các phẫu thuật thần kinh, khi não bị thương tổn nặng.  Khi hít phải, nạn nhân có những biểu hiện như người dùng ma tuý quá liều, tuy nhiên các triệu chứng naỳ có thể được đầy lùi bởi chất naloxone. 

Tuy nhiên, dường như mọi giải thích của chính quyền chưa làm thân nhân của những người đã chết hài lòng. Tháng 11/2011, Toà án nhân quyền châu Âu tại Strasbourg đã ra phán quyết buộc Nga bồi thường 1,3 triệu USD cho thân nhân của 64 nạn nhân. 

Ban thẩm phán gồm bẩy người đồng lòng công nhận rằng trong vụ bắt cóc tại nhà hát Dubrovka đã tồn tại mối đe dọa đến sinh mạng của các con tin , chính quyền Nga hoàn toàn có cơ sở để ngưng đàm phán với những kẻ khủng bố và bắt đầu tấn công giải cứu họ. Toà cũng khẳng định việc dùng khí gây mê là có cơ sở. Tuy nhiên, theo ý kiến của các quan tòa, việc tổ chức cấp cứu các con tin sau cuộc tấn công không được chuẩn bị đầy đủ, các nạn nhân đã không được trợ giúp y tế kịp thời. Do sự phối hợp thiếu nhịp nhàng đồng bộ nên việc sơ tán các con tin bị ngấm thuốc mê diễn ra chậm. 

Mới đây nhất, hồi tháng 6/2012 luật sư Igor Trunov thay mặt cho gia đình của một nạn nhân  đã yêu cầu Uỷ ban Điều tra Nga mở lại hồ  sơ vụ án và cho điều tra lại từ đầu . Tuy nhiên yêu cầu đã không được trả lời. 

Lan Anh