Luật vẫn chỉ quản lý “vĩ mô” đối với xuất bản điện tử

Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội Đào Trọng Thi, trình bày Báo cáo của Ủy ban thường vụ Quốc hội giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật xuất bản (sửa đổi)

Chính phủ sẽ quy định chi tiết về xuất bản điện tử

Tại kỳ họp thứ 3, Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Xuất bản (sửa đổi). Có nhiều đại biểu đưa ý kiến đề nghị cần có một chương riêng để điều chỉnh hoạt động xuất bản điện tử, cần hết sức quan tâm đến công tác quản lý lĩnh vực này.  Bởi  xuất bản điện tử  đang phát triển rất mạnh mẽ trên thế giới cũng như ở nước ta. Đây là một hình thái mới của hoạt động xuất bản, còn có nhiều thay đổi, khó dự báo trước. 

Trong xuất bản điện tử, xuất bản phẩm không cần phải in (nhân bản) mà có thể phát hành ngay trên mạng Internet hoặc việc in (nhân bản) diễn ra sau khâu phát hành. Vì kinh nghiệm của ta về vấn đề này còn hạn chế nên Luật Xuất bản (sửa đổi) mới quy định những nội dung có tính nguyên tắc, quy định về phương thức xuất bản điện tử và dẫn chiếu các quy định của pháp luật có liên quan, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết để bảo đảm tính linh hoạt trong việc quản lý hoạt động xuất bản điện tử trong bối cảnh công nghệ thông tin và truyền thông phát triển rất nhanh. 

Tiếp thu ý kiến các vị đai biểu Quốc hội, Dự thảo Luật lần này, ngoài một số quy định chung tại Chương 1, Dự luật đã xây dựng một chương riêng về xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử (Chương V: Từ Điều 48 đến Điều 56), cụ thể gồm các nội dung sau: điều kiện hoạt động xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử; cách thức thực hiện xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử; kỹ thuật, công nghệ để xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử; nộp lưu chiểu và nộp cho Thư viện Quốc gia Việt Nam xuất bản phẩm điện tử; quảng cáo trên xuất bản phẩm điện tử; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân xuất bản, phát hành xuất bản phẩm điện tử; nhập khẩu xuất bản phẩm điện tử; xử lý vi phạm; hướng dẫn thi hành về xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử.

Các nội dung trên về cơ bản đã bao quát các đối tượng, hình thức, điều kiện, trách nhiệm và quyền hạn tham gia thực hiện xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử; điều chỉnh các hoạt động phát sinh trong thực tiễn, có tính dự báo, tính khả thi cao hơn để điều chỉnh hoạt động xuất bản và phát hành xuất bản phẩm điện tử.

Mở rộng quyền cho đối tác liên kết xuất bản.

Một vấn đề được xem coi là khá “nóng” trong lĩnh vực xuất bản trong thời gian qua, đó là hoạt động liên kết xuất bản. Theo các đại biểu Quốc hội, chỉ quy định như tại Dự thảo trình trong phiên họp thứ 3 là chưa đủ. Có ý kiến đề nghị Dự thảo Luật cần bổ sung thêm các quy định cụ thể về điều kiện hoạt động, quyền hạn, trách nhiệm, cơ cấu tổ chức nhân sự cũng như quy trình tổ chức và biên tập bản thảo của cơ sở liên kết xuất bản. 

Theo quy định của Luật Xuất bản hiện hành, khâu biên tập chủ yếu vẫn thuộc trách nhiệm của nhà xuất bản. Nhưng trên thực tế, đối tác liên kết lại thực hiện hầu như toàn bộ khâu này, từ tổ chức đến biên tập bản thảo, nhà xuất bản chỉ quyết định xuất bản, mà thường là thiếu sự thẩm định nghiêm túc. Trong khi đó, Luật quy định trách nhiệm của đối tác liên kết chưa cụ thể và khó phân định khi xử lý vi phạm. 

UBTVQH cho rằng cần công nhận để quản lý chặt chẽ hơn một hình thức liên kết xuất bản mới (mà trên thực tế đã hình thành một cách tự phát), trong đó đối tác liên kết được thực hiện một số công đoạn ban đầu của khâu biên tập (biên tập sơ bộ) bản thảo và do đó phải cùng với nhà xuất bản chịu trách nhiệm trước pháp luật và xã hội về nội dung cũng như chất lượng xuất bản phẩm, còn nhà xuất bản đảm nhận trách nhiệm biên tập hoàn chỉnh, thẩm định nội dung văn hoá, tư tưởng và quyết định xuất bản xuất bản phẩm. Theo tinh thần đó, cơ sở liên kết xuất bản phải có đủ năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và chịu trách nhiệm pháp lý về hoạt động liên kết của mình. 

Vì vậy, Dự thảo Luật lần này đã bổ sung quy định về điều kiện, đối tượng, hình thức thực hiện liên kết, trách nhiệm của tổng giám đốc (giám đốc), tổng biên tập nhà xuất bản, trách nhiệm của đối tác liên kết trong liên kết xuất bản; quy định đối tác liên kết có thể được thực hiện khâu biên tập sơ bộ bản thảo khi đủ các điều kiện và năng lực biên tập; trong trường hợp này nhà xuất bản chịu trách nhiệm biên tập hoàn chỉnh bản thảo, thẩm định nội dung văn hoá, tư tưởng và quyết định xuất bản. Đồng thời, quy định đối với những xuất bản phẩm có nội dung về lý luận chính trị, lịch sử, tôn giáo, chủ quyền quốc gia, hồi ký thì nhà xuất bản không được liên kết mà phải trực tiếp thực hiện toàn bộ khâu biên tập bản thảo để bảo đảm về nội dung chính trị, tư tưởng. 

Nhật Thanh