Cần loại bỏ những kẽ hở có thể bị lợi dụng
Luật số 50/2019/QH14 được ban hành nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý trong việc xử lý hình sự đối với các hành vi chế tạo, mua bán, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự vũ khí quân dụng (VKQD).
Qua thực tiễn công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm cho thấy, các loại vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự VKQD (súng ổ xoay, súng bút, súng tự chế bắn đạn hoa cải…) có tính sát thương cao, có khả năng gây thiệt hại nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe của con người. Nếu các hành vi này không được luật hóa để xử lý về hình sự có thể làm tình hình tội phạm phức tạp, dẫn tới việc lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chế tạo, mua bán, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng trái phép, chiếm đoạt vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự VKQD.
Mặt khác những nội dung sửa đổi, bổ sung tại Luật số 50/2019/QH14 chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra. Trước hết, quay trở lại khái niệm “Vũ khí quân dụng” tại điểm a khoản 1, Điều 1 của Luật số 50/2019/QH14 quy định:
“2. Vũ khí quân dụng bao gồm:
a) Vũ khí được chế tạo, sản xuất bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định của Luật này để thi hành công vụ, bao gồm: Súng cầm tay: súng ngắn, súng trường, súng tiểu liên, súng trung liên, súng chống tăng, súng phóng lựu; Vũ khí hạng nhẹ: súng đại liên, súng cối, súng ĐKZ, súng máy phòng không, tên lửa chống tăng cá nhân; Vũ khí hạng nặng: máy bay chiến đấu, trực thăng vũ trang, xe tăng, xe thiết giáp, tàu chiến, tàu ngầm, pháo mặt đất, pháo phòng không, tên lửa; Bom, mìn, lựu đạn, ngư lôi, thủy lôi; đạn sử dụng cho các loại vũ khí quy định tại điểm này;
b) Vũ khí được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, không theo tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, có khả năng gây sát thương, nguy hại cho tính mạng, sức khỏe của con người, phá hủy kết cấu vật chất tương tự như vũ khí quy định tại điểm a khoản này, không được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác quy định tại Điều 18 của Luật này để thi hành công vụ.”
Căn cứ vào nội hàm của khái niệm trên, nếu giả thuyết: “Vũ khí được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, có khả năng gây sát thương, nguy hại cho tính mạng, sức khỏe của con người, phá hủy kết cấu vật chất tương tự như vũ khí quy định tại điểm a khoản này, không được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác quy định tại Điều 18 của Luật này để thi hành công vụ”.
Ví dụ: một khẩu súng X hay một tên lửa Y được sản xuất công nghiệp, bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp (bán trên thị trường súng đạn của nước M) được đưa trái phép vào lãnh thổ Việt Nam, các loại vũ khí này không được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác quy định tại Điều 18 của Luật, có uy lực phá hủy kết cấu vật chất hơn cả loại súng K, tên lửa F của chúng ta thì có là VKQD hay không? VKQD thuộc điểm a hay b?
Luật ban hành nhằm bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ quyền con người, quyền công dân và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, nhưng với khái niệm hiện tại thì mới chỉ xử lý được những đối tượng sử dụng súng vãng lai, tự chế trong nội địa. Những loại vũ khí nguy hiểm cao cho an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội như ví dụ trên nếu các đối tượng xấu đưa vào Việt Nam để hoạt động nhằm mục đích xấu làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự của đất nước thì liệu có bị xử lý được theo Điều 304 của BLHS hay không?
“Phá hủy kết cấu vật chất tương tự” như thế nào?
Về những vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự VKQD được quy định bổ sung vào điểm b khoản 2 Điều 3 của Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ như sau: “b) Vũ khí được chế tạo, sản xuất thủ công hoặc công nghiệp, không theo tiêu chuẩn kỹ thuật, thiết kế của nhà sản xuất hợp pháp, có khả năng gây sát thương, nguy hại cho tính mạng, sức khỏe của con người, phá hủy kết cấu vật chất tương tự như vũ khí quy định tại điểm a khoản này, không được trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác quy định tại Điều 18 của Luật này để thi hành công vụ”.
Với khái niệm trên thì yếu tố mấu chốt để kết luận VKQD thuộc điểm này là điều kiện “phá hủy kết cấu vật chất tương tự như vũ khí quy định tại điểm a”, điều kiện khác thực sự là không quan trọng, thậm chí khi quy định như vậy lại tạo ra “lỗ hổng” pháp lý như đã phân tích, lấy ví dụ ở trên.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 3 và khoản 2 Điều 73 của Luật cho thấy yêu cầu khi kết luận một vũ khí thuộc điểm b thì buộc phải dẫn chiếu về vũ khí nào trong danh mục VKQD tại điểm a. Bài toán đặt ra là nếu trong trường hợp chưa kịp ban hành danh mục VKQD tại điểm a theo quy định của Luật thì sẽ giải quyết vấn đề tính năng, tác dụng tương tự mà cụ thể là “phá hủy kết cấu vật chất tương tự” như thế nào? Có cần chỉ ra vũ khí cần giám định có khả năng sát thương, phá hủy kết cấu vật chất tương tự như loại vũ khí nào thuộc danh mục VKQD tại điểm a hay không?
Trường hợp đã ban hành danh mục VKQD tại điểm a thì sẽ kiểm nghiệm khả năng “phá hủy kết cấu vật chất tương tự” như thế nào? Về cơ sở khoa học, có hai cách cơ bản là dựa trên các tham số động lực học của loại súng so sánh, tiến hành bắn thực nghiệm súng cần giám định, sử dụng các phương tiện đo các tham số động lực học để đối chiếu xem có đạt được thông số kỹ thuật như súng được so sánh hay không hoặc thực nghiệm bắn so sánh trực tiếp 2 loại súng với cùng điều kiện về khoảng cách tới vật cản, kết cấu vật cản như tiêu chuẩn kiểm nghiệm của nhà sản xuất hoặc của cơ quan nghiên cứu chuyên sâu về vũ khí để kiểm chứng khả năng phá hủy kết cấu vật chất, tầm bắn, độ tản mát…
Câu hỏi đặt ra là các loại súng như: súng ổ xoay, súng bút, súng tự chế bắn đạn hoa cải, súng săn tự chế cưa nòng… có khả năng “phá hủy kết cấu vật chất” tương tự như súng ở danh mục VKQD tại điểm a hay không? Điều kiện kiểm nghiệm về khả năng phá hủy kết cấu vật chất tương tự là như thế nào? Có cần cùng điều kiện kiểm nghiệm của nhà sản xuất hoặc của cơ quan nghiên cứu chuyên sâu về vũ khí hay không?
Trung tá Đỗ Văn Hoàn
(Cục Điều tra hình sự, Bộ Quốc phòng)
