Luật ly hôn hiện hành: Kẻ có lỗi huênh hoang, người chịu oan khóc vùi

[links()] Khi một đôi vợ chồng đã dẫn nhau đến chốn tụng đình, hẳn rằng cuộc hôn nhân đó đã không thể cứu vãn được nữa. Thế nhưng, trên thực tế, có nhiều lúc sự đổ vỡ của hôn nhân lại chỉ đến từ một phía, đã khiến cho phía còn lại phải chịu thiệt thòi về tình cảm và vật chất. Bên cạnh đó, về phương diện pháp lý, căn cứ ly hôn theo luật hiện hành cũng khá nhiều kẽ hở…

Nên chăng pháp luật cần quy định cụ thể hơn căn cứ ly hôn?

Nước mắt người vợ trẻ

Là con gái út của một gia đình công chức, Hằng Nga cứ nghĩ rằng cuộc hôn nhân của cô sẽ êm đềm trôi như bố mẹ cô và bố mẹ chồng, vì hai gia đình vốn là bạn cùng học với nhau từ xưa và cũng có ý tác thành cho đôi trẻ. Vừa hay thuận lòng cha mẹ, Hằng Nga và Thanh Bình – chồng cô hiện giờ, cũng quý mến nhau ngay từ thuở nhỏ. Nhưng đời mấy ai học chữ ngờ, cuộc hôn nhân của Hằng Nga cũng vậy.

Sau một thời gian đầu gối tay ấp, Thanh Bình chồng cô bỗng dưng phát sinh chứng chán vợ. Nguyên nhân thì theo lời anh ta là do vợ tăng cân sau khi sinh nở, không còn mi nhon như ngày xưa nữa, mà gu phụ nữ của anh ta chỉ là những phụ nữ bé nhỏ vì bản thân anh cũng chẳng cao to gì với chiều cao khiêm tốn 1m59.

Để thể hiện sự chán vợ của mình, chồng Hằng Nga thường xuyên có những cuộc đi với nhiều lý do như họp, thăm bạn ốm, sinh hoạt lớp cũ, gặp đối tác… đến tận 11, 12 giờ đêm mới về và khi về là ôm gối ra ghế sô pha ở phòng khách ngủ. Thậm tệ hơn, anh ta còn công khai mối quan hệ yêu đương của mình với một cô bạn học cũ.

Mặc sự đau buồn, khuyên răn, rồi khóc lóc của vợ, mặc sự giáo dục, trao đổi của bố mẹ đôi bên, 6 tháng kể từ khi xảy ra chuỗi “sự kiện” chán vợ, đợi cho đứa con  chung đủ 12 tháng tuổi theo luật định, Thanh Bình đơn phương đệ đơn ra tòa xin ly hôn.

Tại tòa, trong khi chồng một mực đòi ly dị, thậm chí dọa sẽ tự tử ngay tại chỗ nên tòa không xử theo ý, thì Hằng Nga vẫn bình tĩnh trình bày mọi lý lẽ, chứng minh sự nông nổi, nhất thời của chồng và ngỏ ý định muốn gia đình đoàn tụ. Thấy sự việc chưa đến nỗi trầm trọng tòa hòa giải đôi bên. Nhưng chỉ sau đó một thời gian, anh ta lại tiếp tục để đơn ra tòa và lần này để “chắc ăn”, còn thuê hẳn luật sư. Quá chán với thói đời đen bạc và sự trở mặt của người chồng tồi tệ, Hằng Nga đồng ý ly hôn.

Ly hôn - quyền tự do của vợ chồng, nhưng không có nghĩa là tự do tuyệt đối?

Cụ thể, Điều 89 Luật Hôn nhân&Gia đình năm 2000 quy định khi “Tòa án xem xét yêu cầu ly hôn, nếu thấy tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được thì Tòa án cho quyết định ly hôn…”.

Như vậy, theo quan điểm lập pháp, việc giải quyết ly hôn phải dựa vào bản chất của quan hệ hôn nhân chứ không dựa vào lỗi của vợ hoặc chồng. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của người thực thi luật thì khái niệm “tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được” khi áp dụng vào thực tiễn xét xử các vụ ly hôn lại rất chung chung, trừu tượng và khó xác định.

Để hướng dẫn cách vận dụng điều luật, Nghị quyết số 02/2000/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật HN&GĐ năm 2000 đã chỉ rõ: được coi là tình trạng vợ chồng trầm trọng khi vợ chồng không yêu quý, chăm sóc, giúp đỡ nhau; vợ chồng luôn có hành vi ngược đãi hành hạ nhau; vợ chồng không chung thủy với nhau…

Theo phân tích của TS Nguyễn Thị Lan, giảng viên Khoa Pháp luật Dân sự - ĐH Luật Hà Nội, thì với cách giải thích này, việc xác định bản chất của cuộc hôn nhân lại dựa chủ yếu vào lỗi của vợ hoặc chồng trong khi đó theo quan điểm lập pháp, việc giải quyết ly hôn phải dựa vào bản chất của quan hệ hôn nhân chứ không dựa vào lỗi của vợ hoặc chồng.

Mặt khác, theo TS Lan, cách giải thích này cũng có thể dẫn tới cách hiểu là cả hai vợ chồng đều phải có lỗi thì mới đủ cơ sở giải quyết ly hôn, trong khi đó hầu hết các trường hợp ly hôn đều xuất phát từ việc một trong hai bên có lỗi, còn trường hợp cả hai bên vợ chồng phạm lỗi tuy vẫn có nhưng không nhiều.

Rất nhiều vụ ly hôn đã và đang diễn ra khi một bên vợ hoặc chồng phạm lỗi (ngoại tình, ngược đãi…) nhưng lại đứng nguyên đơn xin ly hôn, trong khi người còn lại là nạn nhân thì không muốn chấm dứt quan hệ vợ chồng, như câu chuyện của Hằng Nga nói trên.

Theo quan điểm của TS Lan, việc quy định căn cứ ly hôn theo luật hiện hành sẽ rất dễ dẫn đến tình trạng áp dụng luật không thống nhất và khiến cho những người thực thi pháp luật khó khăn trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể, đặc biệt là nạn nhân nữ.

Vì thế, nên chăng pháp luật cần quy định cụ thể hơn căn cứ ly hôn, có thể kết hợp giải quyết ly hôn dựa vào cả bản chất quan hệ hôn nhân và cả ly hôn có lỗi vì xét về bản chất, ly hôn là quyền tự do của vợ chồng, nhưng quyền tự do đó phải được kết hợp hài hòa với lợi ích gia đình và xã hội.

Nếu xét theo quan điểm này, thì trong một vụ ly hôn, bên có lỗi nhất thiết phải gánh chịu hậu quả bất lợi khi giải quyết ly hôn như bồi thường thiệt hại hậu quả hành vi, hạn chế quyền trực tiếp nuôi con hay hậu quả bất lợi trong việc chia tài sản…

Hạnh Quyên