Luật Dữ liệu - 'cánh cửa' mở ra cho nền kinh tế số ở Việt Nam

Không chỉ quan trọng mà còn rất mới mẻ

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, Luật Dữ liệu là luật gốc, luật mới, điều chỉnh toàn bộ các vấn đề liên quan đến dữ liệu, nên đạo luật này cũng như các khái niệm về dữ liệu, quản lý dữ liệu, làm giàu từ dữ liệu… không chỉ quan trọng mà còn rất mới mẻ.

Trong thời đại mà thông tin quan trọng như tiền tệ, nền kinh tế dữ liệu trở thành động lực chính định hình thế giới, dữ liệu được coi là tài sản lớn nhất, giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị và phục vụ khách hàng tốt hơn. Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển kinh tế dữ liệu, với nhận thức ngày càng cao về tầm quan trọng của dữ liệu.

Cách đây không lâu, một tờ báo đã đưa ra một ví dụ dễ hiểu để bạn đọc có thể hình dung tầm quan trọng của dữ liệu đối với đời sống hàng ngày của mỗi người dân: “Buổi sáng một ngày bình thường tại Darling Cafe, quán cà phê nhỏ nằm trên phố Tam Trinh (Hà Nội), cô Mai - chủ quán, vừa nhận được một đơn hàng mới từ ứng dụng Be. Đây đã là đơn hàng thứ 8 cô nhận từ Be chỉ trong một buổi sáng. Hưởng lợi lớn nhờ những đơn hàng trên ứng dụng, thế nhưng người phụ nữ này không hề biết rằng, dữ liệu ẩn giấu đằng sau chiếc điện thoại đã thay đổi hoàn toàn cách mà cô kinh doanh. Với mỗi cốc cà phê được chuyển đi, dữ liệu về hành vi mua hàng đó đã được ứng dụng lưu lại, tổng hợp và phân tích. Ở những đơn hàng sau đó, nếu người dùng tiếp tục có nhu cầu gọi một món đồ uống, cửa hàng đã mua sẽ được ứng dụng đề xuất và hiện lên ngay trước mắt người xem. Nhờ việc hành trình trải nghiệm của khách hàng được ghi lại, cùng với thời gian, thuật toán dẫn đường, lựa chọn tài xế của ứng dụng sẽ ngày một tối ưu hơn. Và vì thế, thời gian giao hàng cũng ngày càng được rút ngắn. Câu chuyện nhỏ này chỉ là một ví dụ đơn giản về cách mà dữ liệu đang làm thay đổi bức tranh kinh tế tại Việt Nam. Vào năm 2024, những tiến bộ trong việc thu thập và phân tích dữ liệu sẽ không chỉ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa như quán cà phê của cô Mai kiếm thêm thu nhập, mà nó còn mở ra cánh cửa về một tương lai tươi sáng và tiềm năng hơn cho cả nền kinh tế”.

Trong thời đại mà thông tin quan trọng như tiền tệ, nền kinh tế dữ liệu trở thành động lực chính định hình thế giới. Dữ liệu được coi là tài sản lớn nhất, giúp doanh nghiệp tạo ra giá trị và phục vụ khách hàng tốt hơn. Hiện có khoảng 11 tỷ thiết bị kết nối Internet và dự kiến đến năm 2025 con số này sẽ là 80 tỷ. Sự phát triển của Internet vạn vật làm lượng dữ liệu số toàn cầu tăng mạnh, dự kiến đạt 180 zettabyte vào năm 2025. Theo thống kê, cứ mỗi 12 giờ, lượng dữ liệu toàn cầu lại tăng gấp đôi. Doanh thu thị trường dữ liệu lớn toàn cầu dự kiến đạt 308 tỷ USD trong năm 2023 và hơn 655 tỷ USD vào năm 2029. Nền kinh tế dữ liệu không chỉ tái định nghĩa các ngành công nghiệp truyền thống mà còn tạo ra thị trường và cơ hội mới.

Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển kinh tế dữ liệu, với nhận thức ngày càng cao về tầm quan trọng của dữ liệu. Từ trung ương đến địa phương, từ các cơ quan chính quyền đến các tổ chức và doanh nghiệp, dữ liệu đang được coi như một tài nguyên chiến lược. Lãnh đạo và quản lý đều muốn khai thác và hiểu dữ liệu để nâng cao hiệu suất quản trị, tối ưu quy trình, ra quyết định và điều hành dựa trên dữ liệu. Nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng dữ liệu để cải thiện trải nghiệm khách hàng, tự động hóa tiếp thị, tối ưu hóa tồn kho và chi phí.

Đạo luật quan trọng trong thời đại số

Ngày 30/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua dự án Luật Dữ liệu. Có 451/458 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, bằng 94,15% tổng số đại biểu Quốc hội.

Luật Dữ liệu nhấn mạnh việc xây dựng Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, đóng vai trò là nguồn tài nguyên dùng chung cho các Bộ, ngành và địa phương.

Luật Dữ liệu (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) được thông qua có 5 chương với 46 điều, quy định về dữ liệu số; xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý, sử dụng dữ liệu số; Trung tâm dữ liệu quốc gia; Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia; sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu số; quản lý về dữ liệu số; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động về dữ liệu số.

Luật Dữ liệu được thông qua sẽ có tác động sâu rộng đến việc xây dựng chính phủ số, tạo hành lang pháp lý thúc đẩy các dịch vụ công hoạt động hiệu quả hơn. Do đó, việc Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Dữ liệu đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tiến trình xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số tại Việt Nam. Đây là bước đi cần thiết để thể chế hóa các chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số. Nó cung cấp khung pháp lý rõ ràng cho việc quản lý, bảo vệ, xử lý và khai thác dữ liệu. Điều này giúp các cơ quan, tổ chức và cá nhân có hướng dẫn cụ thể trong việc thu thập, quản trị và sử dụng dữ liệu, từ đó tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và ứng dụng công nghệ vào dịch vụ công.

Luật nhấn mạnh việc xây dựng Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, đóng vai trò là "nguồn tài nguyên dùng chung" cho các Bộ, ngành và địa phương. Dữ liệu sẽ được thu thập, cập nhật và đồng bộ hóa, giúp giảm chi phí, tránh lãng phí và tăng cường sự phối hợp liên ngành. Điều này sẽ cải thiện hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến và tạo điều kiện phát triển các nền tảng công nghệ số. Trung tâm dữ liệu quốc gia, được quản lý bởi Bộ Công an, sẽ là hạ tầng chiến lược để bảo vệ và lưu trữ dữ liệu. Trung tâm này không chỉ đảm bảo an toàn thông tin mà còn hỗ trợ các dịch vụ liên quan đến phân tích, xử lý dữ liệu nhằm nâng cao năng lực quản lý nhà nước. Đây là một yếu tố then chốt để tiến đến xây dựng chính phủ điện tử và chính phủ số.

Luật cũng quy định về việc chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp quốc tế và trong nước tham gia vào thị trường dữ liệu tại Việt Nam, đồng thời đảm bảo các tiêu chuẩn bảo mật và quyền riêng tư.

Việc thành lập Quỹ phát triển dữ liệu quốc gia từ các nguồn tài trợ và đóng góp tự nguyện, sẽ hỗ trợ phát triển hạ tầng dữ liệu và khai thác ứng dụng công nghệ. Quỹ này giúp huy động nguồn lực xã hội, góp phần thúc đẩy việc số hóa chính quyền và phát triển các dịch vụ công hiệu quả hơn.

Dữ liệu cá nhân là “tài sản” quan trọng của nền kinh tế số. (Nguồn: ST).

Với khung pháp lý và các công cụ hỗ trợ như trên, Luật Dữ liệu sẽ có tác động sâu rộng đến việc xây dựng chính phủ số, đặc biệt trong cải thiện khả năng chia sẻ cơ sở dữ liệu dùng chung giữa các Bộ, ngành và địa phương; Tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của Chính phủ thông qua quản lý dữ liệu thông minh...

Việc thực thi Luật Dữ liệu sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương, cũng như sự tham gia của doanh nghiệp và người dân để đạt được mục tiêu chuyển đổi số toàn diện. Đây là bước đi chiến lược giúp Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường chuyển đổi số.

Ngày 28/2/2025, tại TP Hồ Chí Minh đã diễn ra talkshow “Luật Dữ liệu - Nền tảng cho chuyển đổi số” thuộc chuỗi hoạt động “Giao lưu - Kết nối cộng đồng công nghệ thông tin: Khai xuân bứt phá - Ất Tỵ 2025” do Hội Tin học TP Hồ Chí Minh (HCA) phối hợp với Chuyên trang Video Pháp luật, Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức. Tại sự kiện, ông Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Hội Tin học Việt Nam chia sẻ: “Là một người tham gia trong Hội Tin học Việt Nam, cũng là đại diện một doanh nghiệp, thì cộng đồng doanh nghiệp chúng tôi chờ đợi Luật Dữ liệu đã lâu lắm rồi. Xưa nay mọi người thường nói: “Ai có thông tin và xử lý thông tin nhanh nhất thì người đó là “bá chủ thế giới”. Bây giờ chúng ta hay nói, dữ liệu là tài nguyên. Và tài nguyên thì phải khai hoang, khai phá. Đến thời kỳ trí tuệ nhân tạo (AI), rõ ràng không có dữ liệu thì có lẽ có hỏi AI cũng chỉ biết lắc đầu. Điều đó cho thấy dữ liệu quan trọng như thế nào. Và từ ngày 1/7 tới đây, những quy định pháp luật về dữ liệu sẽ có hiệu lực để chúng ta biết được làm gì với dữ liệu, sử dụng dữ liệu như thế nào cho đúng và phục vụ cho từng mục đích phát triển DN, quốc gia và khu vực, hướng tới chuyển đổi dữ liệu xuyên quốc gia”.

Đại diện Báo Pháp luật Việt Nam tại talkshow, Phó Tổng Biên tập Vũ Hồng Thúy nhận định, trong lĩnh vực cơ sở dữ liệu thì Luật Dữ liệu là luật gốc, luật mới, điều chỉnh toàn bộ các vấn đề liên quan đến dữ liệu, nên đạo luật này không chỉ quan trọng mà còn rất mới mẻ. “Làm thế nào để mọi người hiểu được thế nào là dữ liệu chung, dữ liệu riêng, dữ liệu gốc... cũng là trách nhiệm của các cơ quan báo chí", bà Vũ Hồng Thúy nhận định.