Lựa chọn thứ tự ưu tiên

Những ngày qua, khi Quốc hội thảo luận sôi nổi và quyết định chưa thông qua dự án đường sắt cao tốc (ĐSCT) thì đông đảo nhân dân, cử tri cả nước đã chăm chú theo dõi và nhiều người đã bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của mình.

Có người nói “Trước mắt cần dành chỉ mấy phần triệu (mấy tỷ) vốn của siêu dự án này làm ngay mấy cái cầu trên sông Pô Cô để người dân – kể cả sản phụ đi sinh và trẻ em đi học – khỏi phải đu bay một cách mạo hiểm như chúng ta đã thấy trên màn hình”.

Những ngày Quốc hội thảo luận về ĐSCT lại đúng là những ngày nắng nóng khủng khiếp, và càng tệ hại hơn là chuyện cắt điện trong lúc này, người nuôi tôm và các doanh nghiệp lao đao, khốn khó, người già, người bệnh thiếu điều phát khùng. Nhiều người nói xin đừng vội làm ĐSCT hãy tập trung ưu tiên để một vài năm nữa có thể chấm dứt cảnh cắt điện vô lối như hiện nay.

Một vị giáo sư khả kính ao ước chỉ cần dành một phần mười tiền làm ĐSCT đầu tư cho năm, sáu trường đại học (mỗi trường một tỷ đô-la) thì trong vòng 10, 15 năm trường sẽ ra trường, trường ĐH của ta cầm chắc sẽ có cơ sánh vai với các nước trong khu vực và thế giới.

Rồi những người bệnh, cha mẹ các bệnh nhi đang chen chúc trong cảnh ba bệnh nhân một giường ở các bệnh viện mong muốn có tiền để xây thêm bệnh viên, v.v và v.v...

Một câu hỏi lớn nếu có vốn để làm ĐSCT (một triệu tỷ VND) – kể cả trường hợp đi vay – thì sẽ ưu tiên làm gì  đang đặt ra với mọi người và mỗi người đều có thể có câu trả lời.

Xem ra lựa chọn và sắp đặt ưu tiên luôn là thử thách với những nhà (và cơ quan) lãnh đạo, quản lý nếu quyết định đúng thì có thể xoay chuyển cục diện, tạo ra đột phá, đáp ứng được những đòi hỏi của cuộc sống. Lựa chọn sắp đặt ưu tiên đòi hỏi trí tuệ và tầm nhìn, năng lực và phẩm chất của người (và cơ quan) lãnh đạo, quản lý bởi phải nhìn nhận và xử lý nhiều mối quan hệ phức tạp, cần có sự hiểu biết khoa học cơ bản nhiều lĩnh vực và có vốn sống thực tiễn phong phú.

Việc lựa chọn và sắp đặt ưu tiên phải bảo đảm phù hợp với những yêu cầu vĩ mô như mục tiêu chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước “phấn đấu đến năm 2020 nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”, đồng thời phải giải quyết được những yêu cầu bức thiết của cuộc sống người dân, nhất là với những vùng sâu, vùng xa, với những đối tượng chính sách, những nhóm người dễ bị tổn thương nhất, đây chính là bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Rồi còn phải tính đến những ưu tiên cần tập trung trên những vùng nào vào những thời gian nhất định (như trong tình huống thiên tai, dịch bệnh).

Và một kinh nghiệm quý, hết sức quan trọng từ cuộc thảo luận vừa qua về ĐSCT là việc lựa chọn và sắp đặt ưu tiên ở tầm quốc gia cũng như ở các cấp, các lĩnh vực rất cần (không thể thiếu) một cơ chế dân chủ thực sự từ chuẩn bị danh mục các công trình cần tập trung ưu tiên thủ tục, ưu tiên các phương án của từng công trình, công bố rộng rãi mời gọi các nhà khoa học, các chuyên gia, các nhà quản lý và toàn dân tham gia tổ chức thảo luận, tranh luận trên các diễn đàn, các phương tiện truyền thông, thực sự lắng nghe và tôn trọng mọi ý kiến đóng góp phản biện. Đương nhiên, việc quyết định cuối cùng về lựa chọn và sắp xếp ưu tiên thuộc về các cơ quan được hiến định và luật định.

Trước đây trong chiến tranh cứu nước, tất cả vì miền Nam ruột thịt, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Không có gì quý hơn độc lập tự do là sự lựa chọn, sự sắp đặt ưu tiên có từ sâu thẳm trái tim mọi người Việt Nam, không cần thảo luận bàn bạc.

Ngày nay, chúng ta thường xuyên đứng trước những sự lựa chọn và sắp đặt thứ tự ưu tiên. Chỉ có thực sự dân chủ thì những quyết định về lựa chọn và sắp đặt thứ tự ưu tiên mới có thể chính xác, đúng đắn, mới đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân và từ đó mới có thể huy động mọi nguồn lực để triển khai thắng lợi.

Đi theo một quy trình dân chủ, thực hiện một cơ chế dân chủ thì chắc chắn một người dân vùng cao nguyên đá Hà Giang có khi cả đời chưa nhìn thấy ĐSCT, chưa bao giờ nghĩ là mình có thể ngồi trên con tàu hiện đại và sang trọng ấy vẫn nhiệt tình ủng hộ quyết định dự án này.

Nguyễn Đình An