Được coi là đặc trưng của mùa Xuân phương Nam nhưng thực ra hoa mai vàng không phải quê gốc ở miền Nam mà xuất xứ của nó là ở rừng núi miền Trung cỗi cằn, nắng gió. Chính nhờ đặc điểm thời tiết khắc nghiệt đó đã khiến cho cây mai thường có vóc dáng gân guốc, hoang dã, xù xì. Ngoại hình thô mộc xấu xí đó của cây mai chỉ thực sự “lột xác” mỗi dịp xuân sang, khi cây ra nụ, trổ bông sắc vàng rực rỡ.
 |
| Nhành mai báo xuân sang... |
Không ai biết rõ mai vàng miền Trung “di cư” xuống đất phương Nam từ bao giờ để giờ đây nó trở thành loài hoa hoàng hậu của vùng đất phương Nam trù phú. Chỉ biết rằng khi hoa mai nhập cư vào vùng châu thổ Nam bộ, được phù sa màu mỡ của sông Me Kong bồi đắp và nó trở thành loài cây hoa đẹp lộng lẫy, quý phái như một biểu tượng linh diệu của xuân phương Nam, biểu tượng của sung túc, giàu sang, phú quý…
Cây mai vàng được trồng, chăm sóc suốt cả năm cho thân khỏe, không sâu bệnh. Bắt đầu vào tháng Chạp (tháng 12 âm lịch) các nhà vườn tất bật vào vụ tỉa lá mai. Việc tỉa lá để cây đâm nụ vừa dịp Tết, cũng là để tôn dáng, thế, của cây mai. Cái tài của người làm vườn là chăm cây, tỉa lá, hãm nụ thế nào để bông nở rộ đúng vào dịp Tết; nếu nở sớm sẽ chóng tàn, chóng mãn khai, mà muộn quá Tết chưa rộ sắc vàng e chưa thấy mùa Xuân đến…
 |
| Người dân phương Nam thấy mai vàng là thấy Tết. |
Được biết, mai cũng có đến hàng chục loại, nhưng có hai loại cơ bản nhất là Mai tứ quý, nở bốn mùa có 5 cánh, bông to; và một loại mai ghép bông to, cánh dầy và có hương thơm.
Chơi mai là một thú chơi tao nhã và cầu kỳ của các vị tao nhân mặc khách từ cổ chí kim. Mai là loài hoa có linh khí, ngay cả hương thơm của nó cũng rất kín đáo, thanh cao không phải ai cũng cảm được. Mai là biểu tượng của người quân tử, của cốt cách, chí khí thanh cao. Ấy là nói sắc mai cổ xứ Bắc. Còn mai vàng phương Nam biểu tượng của sự lộng lẫy, sung túc, ấm no.
 |
| Một chậu mai kiểng. |
Họ nhà mai đa dạng, phong phú, nhưng mai nào cũng được xem như biểu trưng của sự cao quý, tinh khôi, thanh bạch, của tấm lòng tri ân, tri kỷ. Hơn nữa, mai còn được cho là mang sự may mắn đến gia chủ với những nụ mai trổ bông vào đúng thời khắc giao thừa.
Đối với người dân phương Nam, Tết đến Xuân về dường như mỗi gia đình đều sắm sửa ít nhất một cành mai. Tùy vào gia cảnh hoặc mỹ quan mà người ta chọn cây mai hay cành mai với các thế, kiểu dáng khác nhau để lựa bình, chậu cho hợp với tuổi tác, phong thủy của gia chủ. Với người dân phương Nam, thấy mai vàng là thấy mùa Xuân, thấy Tết; cành mai vàng mang đến ước nguyện, khát vọng một năm mới no ấm cho mỗi người, mỗi gia đình, làng xóm, quê hương…
