Lợi bất cập hại

Theo đại diện Phòng KHCN môi trường & hợp tác quốc tế (Cục Đường bộ), cơ quan này và Trung tâm CNTT của Bộ GTVT sẽ xây dựng đề án thu phí tự động bằng vệ tinh. Với công nghệ mới, mỗi phương tiện sẽ gắn thiết bị định vị GPS để nhận tín hiệu vệ tinh. Sau đó, tín hiệu được truyền về trung tâm dữ liệu xác định vị trí phương tiện. Thiết bị từ trung tâm sẽ tự động trừ phí dịch vụ của xe đi vào khu vực cần thu phí.

Theo đại diện Cục Đường bộ, hệ thống định vị qua vệ tinh sẽ mang lại nhiều lợi ích. Ngoài việc thu phí còn phục vụ quản lý, điều tiết giao thông nhờ xác định được vị trí từng xe. Đơn vị quản lý có số liệu chính xác về phương tiện, lưu lượng để phục vụ quy hoạch, thiết kế, quản trị giao thông.

Đó mới là những ưu điểm. Nhưng về nhược điểm, có phù hợp với Việt Nam hay không, lại là chuyện khác. Do phụ thuộc vào tín hiệu vệ tinh nên sẽ khó khăn do Việt Nam chưa có vệ tinh riêng, phải thuê của nước ngoài. Các yếu tố khách quan như thời tiết xấu, bão từ có thể làm tín hiệu bị gián đoạn, ảnh hưởng đến thu phí.

Về chi phí cho xe, mỗi bộ thiết bị nhận tín hiệu định vị giá khoảng 1-1,5 triệu đồng, bằng với bộ thiết bị giám sát hành trình bắt buộc một số loại xe như xe khách, xe tải… hiện nay phải gắn. Tuy nhiên, nếu áp dụng công nghệ mới này, thì lại thêm một lần nữa chủ xe lại phải “móc hầu bao” trả tiền thiết bị.

Còn nhớ để gắn thẻ thu phí không dừng ETC cho các xe, cơ quan chức năng, các trạm thu phí đã phải vất vả như thế nào suốt vài năm; Chính phủ đã bao nhiêu lần có chỉ đạo; nhưng đến nay số xe chưa gắn ETC vẫn còn. Khó có thể hình dung nổi nếu áp dụng công nghệ mới, thì quá trình thực hiện tuyên truyền vận động lại tiếp tục ra sao?

Đó là chưa nói đến việc gắn thiết bị định vị trên xe cũng ảnh hưởng đến quyền riêng tư, vì chủ phương tiện bị giám sát. Muốn áp dụng công nghệ này, thậm chí Quốc hội phải sửa rất nhiều luật. Thực tế trên thế giới, hiện chưa có nước nào sử dụng công nghệ này với toàn bộ phương tiện, mà chỉ một số nước triển khai trên xe kinh doanh vận tải.

Gần đây, ngành GTVT đã có nhiều sáng kiến, phương pháp áp dụng công nghệ mới vào quản lý xe cơ giới, thu phí đường bộ. Sau khi triển khai hệ thống ETC, mới đây Cục Đăng kiểm đề xuất chủ xe không cần đưa phương tiện đến các trung tâm đăng kiểm để kiểm định lần đầu, chỉ cần mang giấy đăng ký xe đến nhận tem đăng kiểm và mua phí bảo trì đường bộ. Cục Đăng kiểm sẽ xây dựng hệ thống phần mềm để người dân đăng ký đăng kiểm và thanh toán, trả các loại phí đường bộ trực tuyến, không cần đến các đơn vị kiểm định.

Tuy nhiên, chuyện giám sát xe qua hệ thống định vị vệ tinh có thể không đơn giản. Dư luận hoan nghênh những ý tưởng mới áp dụng công nghệ mới phục vụ đời sống con người, nhưng cơ quan chức năng cần nghiên cứu kỹ, đánh giá ưu nhược điểm rõ ràng, xác định cái được nhiều hơn cái mất, hạn chế việc hao tốn lãng phí nguồn lực xã hội… chứ có những chuyện đừng vội đề xuất, đừng vội đưa ra quyết định.