Loại quả gắn liền với văn hóa người Jamaica
Loài cây này cũng họ với vải và nhãn, là một loài cây xanh quanh năm, có thể cao tới 10 mét, với thân ngắn và cành lá rậm rạp. Lá cây có hình lông chim, dai, dài 15–30 cm, với 6–10 lá non thuôn, dài. Mỗi lá non dài khoảng 8–12 cm và có chiều ngang 5–8 cm.
Hoa của chúng là hoa đơn tính và có mùi thơm ngát. Hoa màu trắng xanh, có năm cánh, thường nở vào những tháng ấm áp. Quả có hình quả lê. Khi chín, chúng chuyển từ màu xanh sang màu đỏ tươi rồi màu vàng cam rồi nứt ra để lộ 3 hạt đen lớn, bóng bẩy bao bọc bởi thịt quả mềm, mịn, xốp, có màu trắng đến vàng. Quả thường nặng từ 100-200g.
Tên khoa học của loài cây này được vinh danh theo tên thuyền trưởng William Bligh-người có công mang quả ackee từ Jamaica về Vườn thực vật hoàng gia Kew, Vương quốc Anh năm 1793 và giới thiệu nó với giới khoa học. Ban đầu, nó có tên khoa học là “Blighia Sapida” đặt vào năm 1806 để vinh danh vị thuyền trưởng Bligh.
Ông cũng là người có công đưa cây ackee từ Jamaica tới vườn bách thảo Hoàng gia ở Kew, London vào năm 1793 do trước đó loài cây này không được giới khoa học biết tới. Sau đó, tên phổ thông xuất phát từ tên gọi của nó ở Tây Phi - Akye. Từ ackee bắt nguồn từ tiếng Twi. Những cái tên khác với những phát âm khác nhau như: Ackee, Akee, táo akee, Achee, hay cây não thực vật.
 |
Nếu ăn sống, chất độc trong quả ackee có thể gây tử vong. |
Cũng từ đây, loại quả này đã trở thành một phần chính trong nhiều bữa ăn ở vùng Caribe cũng như được trồng ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên khắp thế giới. Ackee phù hợp với khí hậu nhiệt đới của Jamaica nên đã phát triển mạnh mẽ từ đấy. Hiện nay, dọc khắp đất nước này, du khách đều sẽ thấy những cây ackee to lớn, um tùm hoa lá. Ngày nay, trái ackee được đóng hộp và trở thành một trong những mặt hàng xuất khẩu chính của quốc gia này.
Ackee vốn là thứ quả kỳ lạ gắn liền với văn hóa người Jamaica. Được coi là thứ trái cây độc hại ở vùng Tây Phi, nếu biết cách ăn sẽ rất bổ dưỡng, còn ngược lại chúng có thể khiến người dùng tử vong chỉ trong 24 giờ. Được biết, người đàn ông chạy nhanh nhất thế giới - vận động viên điền kinh Usain Bolt thường thưởng thức món ăn chế biến từ quả Ackee hàng sáng. Điều này càng làm nhiều người tò mò.
Như đã nói ở trên, trong trái ackee có độc tố. Nếu ăn những quả chưa chín, bạn có thể bị hypoglycin thậm chí tử vong trong vòng một ngày. Bởi vậy người dân địa phương chỉ ăn những quả đã chín đỏ ửng và biến nó trở thành một phần món ăn "quốc hồn quốc túy" của mình.
Ăn sống sẽ bị độc, nhưng nấu chín lại có công dụng tuyệt vời
Với món ăn chế biến từ quả ackee, người Jamaica sẽ ăn cùng với cá muối (thường làm từ cá tuyết). Được biết, cá muối đến từ những vùng biển nhiều gió ở Bắc Âu và miền Đông Canada, được bảo quản bằng cách ướp muối bởi giữa thế kỷ 17, tủ đông chưa xuất hiện. Nó được chuyển chủ yếu từ Nova Scotia (Canada) đến các thuộc địa Caribbean của Anh (có Jamaica). Bằng một cách nào đó, công thức hoàn hảo cho 2 món này đã ra đời.
Đầu bếp Cuthbert Binns vốn là bếp trưởng một nhà hàng lâu năm tại Jamaica chia sẻ cách chế biến sao cho bổ dưỡng mà không sợ ngộ độc. Đó là luộc ackee cùng cá muối trong 20 phút rồi để ráo nước và lọc xương cá. Tiếp đó, đầu bếp sẽ xào cà chua, hành tây, tỏi trong chảo, rồi cho hỗn hợp trên vào, rắc thêm xạ hương, tiêu đen là có thể thưởng thức.
 |
Theo mô tả, dù có lớp vỏ xanh sặc sỡ, ackee lại ẩn chứa thứ độc tố đáng sợ. Quả này cực độc nếu ăn lúc chưa chín. Bởi những phần chưa chín hoặc không ăn được của loại quả này có chứa độc tố tên là hypoglycin. Hypoglycin hoạt động như một chất ức chế fatty acyl-CoA dehydrogenase, 1 enzyme quan trọng trong con đường beta oxy hóa acid béo. Việc con đường này bị cản trở sẽ khiến cho acetyl CoA không được sản sinh ra, làm giảm quá trình tân tạo glucose và sản xuất năng lượng. Hậu quả là gây tụt đường huyết nặng kèm khởi phát nôn ói 2-6 tiếng sau khi ăn bữa ăn có chứa ackee còn chứa độc tố. Sau khoảng thời gian 18 tiếng, bệnh nhân có thể nôn ói nhiều hơn kèm theo co giật, hôn mê và tử vong.
Tuy nhiên khi được nấu chín, thịt quả ackee sẽ chuyển sang màu vàng bơ, có vị kem ngậy rất cân bằng với chút mặn đậm đà của cá muối. Đây cũng là món ăn sáng rất được người địa phương ưa chuộng.
Được biết, loại quả này có rất nhiều lợi ích cho sức khỏe. Cụ thể, quả Ackee rất giàu chất xơ, có thể giúp điều chỉnh việc loại bỏ ruột bằng cách thêm số lượng lớn vào phân của bạn và nhanh chóng di chuyển qua ruột của bạn. Chất xơ cũng có thể giúp giảm nguy cơ đầy hơi, chuột rút, táo bón và viêm đại tràng. Nó cũng có thể giúp giảm mức cholesterol xấu, do đó giúp tăng cường sức khỏe của tim.
Tiếp đó, loại quả này cũng rất giàu kali, là một thuốc giãn mạch được biết đến. Nó hoạt động bằng cách mở (làm giãn) mạch máu của bạn để hệ thống tim mạch của bạn không làm việc quá sức. Điều này có thể giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và tổn thương mạch máu của bạn.
 |
Bên cạnh việc giúp giảm huyết áp, quả Ackee có thể giúp cải thiện lưu thông máu của bạn. Nó rất giàu chất sắt, rất quan trọng vì nó giúp cung cấp oxy hiệu quả xung quanh cơ thể bạn. Hàm lượng sắt cũng có thể giúp giảm các triệu chứng thiếu máu, chẳng hạn như yếu cơ, chóng mặt và các vấn đề về nhận thức.
Một trong những công dụng khác của Ackee là giúp giảm bớt các bệnh thông thường. Nó tình cờ là một nguồn vitamin C tuyệt vời, một chất dinh dưỡng có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của bạn, giúp bảo vệ cơ thể bạn khỏi các bệnh khác nhau.
Ackee còn rất giàu vitamin A, có thể tăng cường sức khỏe của mắt và bảo vệ chống lại các điều kiện như thoái hóa điểm vàng, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây giảm thị lực. Theo một nghiên cứu, những người bổ sung vitamin tổng hợp có chứa vitamin A cũng như các vi chất dinh dưỡng khác, chẳng hạn như vitamin C, vitamin E, kẽm và đồng, đã giảm 25% nguy cơ phát triển thoái hóa điểm vàng tiến triển trong sáu năm.
Ackee tự hào có một loạt các axit béo có lợi, bao gồm axit stearic, linoleic và palmitic. Những axit đặc biệt đó là chất béo không bão hòa, là loại chất béo mà bạn muốn cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm mức cholesterol nguy hiểm. Bằng cách loại bỏ hầu hết các chất béo bão hòa không lành mạnh khỏi chế độ ăn uống của bạn, bạn bảo vệ bản thân khỏi bị xơ vữa động mạch, đột quỵ, đau tim và bệnh tim mạch vành.
Có một số khoáng chất thiết yếu được tìm thấy trong quả Ackee, bao gồm canxi, phốt pho, sắt và kẽm, tất cả đều góp phần giúp xương khỏe mạnh hơn và giúp ngăn ngừa mất xương và khử khoáng. Có một lượng khoáng chất hấp thụ cao liên tục có thể làm chậm, dừng hoặc đảo ngược ảnh hưởng của bệnh loãng xương khi chúng ta già đi, khiến chúng ta mạnh mẽ lâu hơn!
Một trong những thành phần quan trọng trong chế độ ăn uống lành mạnh là protein, và ta nhận được nó từ một loại trái cây ngon như Ackee. Protein về cơ bản là khối xây dựng của các tế bào, mô cơ và các khía cạnh quan trọng khác của cơ thể chúng ta cần phải được bổ sung liên tục. Quả Ackee không có hàm lượng protein cao, nhưng nó lại cao bất thường so với một số loại trái cây khác.
Trước đó, tạp chí Time từng liệt kê ackee vào danh sách những loại thực phẩm nguy hiểm nhất thế giới. Việc buôn bán, nhập khẩu ackee được kiểm soát rất cẩn trọng. Ở Haiti, không ít trường hợp được ghi nhận tử vong vì ăn quả ackee chưa chín do tình trạng thiếu lương thực.
Do số lượng các trường hợp nhiễm độc ackee được báo cáo và các mối nguy hiểm liên quan đến việc ăn trái cây chưa chín, FDA thực sự đã cấm tất cả các sản phẩm ackee cho đến năm 2000. Ngày nay, chỉ cho phép các sản phẩm ackee đóng hộp hoặc đông lạnh ở Hoa Kỳ và nhập khẩu ackee tươi vẫn không được phép. Ngoài ra, FDA vẫn giám sát chặt chẽ hàm lượng hypoglycin của tất cả các sản phẩm ackee để đảm bảo an toàn cho các sản phẩm nhập khẩu.
Tuy nhiên, người Jamaica không để tâm đến những cảnh báo nguy hiểm ấy. “Chúng tôi biết lúc nào an toàn để hái quả ackee. Bạn chỉ được hái khi quả mở tự nhiên, nhìn rõ lớp vỏ màu vàng bên trong. Loại quả này chứa khí độc và nó sẽ tự giải phóng hết ra lúc chín", Janet Crick, chủ một resort ở Jamaica cho biết.
