Lo ngại bị kiện vì hạn chế đầu tư nước ngoài vào fintech

Có thể vi phạm cam kết quốc tế tại WTO, CPTPP

Theo đề xuất tại Dự thảo Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt, đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực trung gian thanh toán không quá 49%. Ông Nguyễn Thành Hưng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử (TMĐT) cho rằng, mặc dù TMĐT phát triển nhanh gần đây nhưng tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt trong những năm này không tăng. “Để phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, cần thiết phải có vốn đầu tư nước ngoài, vì đây là lĩnh vực có nhiều rủi ro, trong khi nguồn vốn trong nước chưa sẵn sàng”, ông Hưng nói. 

Chia sẻ quan điểm này, ông Nishikawa, thành viên Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Dịch vụ trực tuyến Cộng đồng Việt (Ví điện tử Payoo), đại diện cho nhà đầu tư NTT (Nhật Bản) nói, các nhà đầu tư nước ngoài có sự đóng góp lớn không chỉ vì về vốn đầu tư mà cả công nghệ, tri thức để phát triển, do đó Ngân hàng Nhà nước cần cân nhắc quy định hạn chế vốn đầu tư nước ngoài.

Một số chuyên gia pháp lý đi sâu hơn khi cho rằng việc hạn chế đầu tư nước ngoài có thể vi phạm các cam kết quốc tế của Việt Nam tại WTO, CPTPP. Quy định hiệu lực hồi tố tại Điều 42 Dự thảo Nghị định cũng trái với Điều 74 Luật Đầu tư, đồng thời trái với các cam kết bảo hộ đầu tư trong các hiệp định thương mại song phương và đa phương, có thể dẫn đến nguy cơ Chính phủ Việt Nam bị khởi kiện bởi Chính phủ hoặc các nhà đầu tư nước ngoài. 

Ông Đặng Thanh Sơn, Luật sư thành viên Công ty Luật Baker McKenzie đã dẫn ra trường hợp Trung Quốc bị WTO xử thua kiện khi áp dụng hạn chế tương tự trong lĩnh vực thanh toán điện tử. 

Ông Phùng Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính bình luận, hiện trung gian thanh toán ước tính chiếm đến 90% hoạt động và giá trị của fintech, nên hạn chế đầu tư sẽ có ảnh hưởng đến toàn bộ lĩnh vực fintech. Mặt khác, dù cơ quan soạn thảo cho rằng “trung gian thanh toán” không được thể hiện trong các lĩnh vực cam kết, tuy nhiên đây chỉ là một khái niệm pháp lý riêng của Việt Nam, còn về bản chất hoạt động này đã được bao gồm trong lĩnh vực được cam kết là dịch vụ thanh toán. 

“Nếu Chính phủ hoặc nhà đầu tư nước ngoài khởi kiện, quyền diễn giải điều ước và áp dụng quy định sẽ thuộc về cơ quan tài phán hoặc trọng tài đầu tư, chứ không thuộc về phía Việt Nam. Nếu thua kiện, chúng ta có thể đối mặt với hậu quả tốn kém và dư luận tiêu cực. Do đó, Chính phủ cần cân nhắc nhiều giải pháp khác nhau để kiểm soát, theo dõi và ngăn chặn các hoạt động đầu tư không mong muốn cụ thể, thay vì áp đặt hạn chế trên toàn thị trường”, ông Tuấn nhận định.

Điều kiện kinh doanh mới?

Trong khi đó, bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương) cho biết, thời gian vừa qua, Chính phủ nhấn mạnh đến mục tiêu phát triển thanh toán không dùng tiền mặt. Ngân hàng Nhà nước đã có nhiều nỗ lực để hiện thực hoá chủ trương này, thể hiện trong các điểm mới của Dự thảo. Tuy nhiên, Dự thảo cần được hoàn thiện để tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động của doanh nghiệp. 

“Đặc biệt là Dự thảo đưa ra nhiều quy định có thể coi là điều kiện kinh doanh mới như đối với doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thanh toán không qua tài khoản hay đại lý thanh toán.  Đây là các ngành nghề kinh doanh chưa nằm trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư, do đó Ban soạn thảo cần có sự cân nhắc khi xây dựng quy định cho đồng bộ”, bà Thảo nói, “Bên cạnh đó, nhiều điều kiện kinh doanh trong Dự thảo quy định không cụ thể, rõ ràng và không dễ tiên liệu, sẽ dẫn đến khó khăn cho doanh nghiệp trong việc áp dụng”. 

Bà Trương Cẩm Thanh, đại diện Zalo Pay đề nghị Dự thảo cần có các quy định thống nhất về điều kiện kinh doanh cho các loại hình tiền điện tử khác nhau, đảm bảo môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp. 

Dự thảo Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt đang trong quá trình lấy ý kiến của các cơ quan, đơn vị hữu quan. Nghị định có 7 chương, 44 điều, thể hiện các chính sách mới về đồng bộ pháp lý về tiền điện tử, quản lý các hoạt động thanh toán xuyên biên giới, cung ứng dịch vụ thanh toán không qua tài khoản, hoạt động đại lý thanh toán, hoàn thiện quy định về dịch vụ trung gian thanh toán, đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực trung gian thanh toán.