Tỉ lệ người trẻ sử dụng thuốc lá điện tử tăng nhanh chóng
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, khoảng từ năm 2015, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới bắt đầu du nhập vào Việt Nam qua các kênh không chính thức (nhập lậu, xách tay…) và được quảng bá, bán hàng tràn lan trên các trang mạng xã hội. Các sản phẩm thuốc lá mới hướng tới giới trẻ, học sinh, sinh viên bằng cách thiết kế bắt mắt, sành điệu. Chính điều này là nguyên nhân dẫn đến việc gia tăng sử dụng và nghiện thuốc lá thuốc lá thế hệ mới hiện nay.
Bà Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho hay, tỉ lệ sử dụng thuốc lá thế hệ mới trên thế giới và Việt Nam đều có xu hướng gia tăng. Thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên là đối tượng chính sử dụng các sản phẩm này. Hiện tại ở Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới chưa được phép kinh doanh và sử dụng tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng đang có xu hướng gia tăng.
 |
Bà Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế |
Tại Việt Nam, năm 2015 mới có 0,2% người sử dụng thuốc lá điện tử thì tới giai đoạn 2019 - 20120, có 2,6% người sử dụng thuốc lá điện tử. Đáng lưu ý, ở thành thị có 3,4% người sử dụng thuốc lá điện tử.
Đặc biệt, tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM, người dân dễ dàng tiếp cận hơn các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nhập lậu và xách tay. 8,3% số học sinh trung học phổ thông sử dụng thuốc lá thế hệ mới. Cũng theo kết quả khảo sát này, năm 2015, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở 34 tỉnh, thành phố chỉ khoảng 0,2% và đến năm 2020 đã tăng 18 lần lên khoảng 3,6%.
Vì sao thuốc lá thế hệ mới lại ảnh hưởng đến sức khỏe?
TS. BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, hằng ngày Trung tâm tiếp nhận các ca cấp cứu sau khi sử dụng thuốc lá thế hệ mới với biểu hiện ngộ độc của ma túy như: hôn mê, co giật, tụt huyết áp, suy đa tạng, sốc, tổn thương cơ tim, viêm cơ tim cấp, tổn thương não lan tỏa, nhồi máu não, phù não diện rộng, xuất huyết não... “Có thể nói, bệnh nhân nhập viện với trạng thái suy đa tạng - trạng thái nặng nhất của hồi sức cấp cứu”, BS. Nguyên cho biết.
TS. BS Nguyên khẳng định, hút thuốc lá thế hệ mới gây ảnh hưởng thực sự lớn tới sức khỏe. Hút thuốc lá thế hệ mới có 3 nguy cơ: thứ nhất, trong thuốc lá điện tử có Nicotin. Mặc dù có một số sản phẩm thuốc lá điện tử công bố không có Nicotin nhưng theo các khảo sát thực tế cho thấy, lượng Nicotin trong thuốc lá điện tử còn có hàm lượng cao nhiều hơn cả thuốc lá điếu. Nicotin là chất độc, cùng loại với thuốc trừ sâu. Nó ảnh hưởng xấu tới thần kinh, tim mạch. Nicotin gây nghiện. Nó khiến một người chưa dùng thuốc lá thông thường bao giờ trở nên nghiện nicotin dẫn tới nghiện thuốc lá điếu. “Như vậy, dùng thuốc lá thế hệ mới không phải là biện pháp để cai nghiện thuốc lá điếu” - TS. BS Nguyên nêu rõ.
 |
TS. BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai. (Ảnh: Thanh Loan) |
Thứ hai, theo TS. BS Nguyên, trong dung dịch thuốc lá điện tử có ít nhất 60 hóa chất chưa đốt cháy. Còn ở dạng khói của thuốc lá điện tử thì có ít nhất khoảng 50 hóa chất khác nhau gây tổn hại tới các cơ quan của cơ thể và đặc biệt gây ung thư. TS. BS Nguyên cho hay, nghiên cứu năm 2020, tại Mỹ có khoảng hơn 3.000 người bị tổn hại phổi, 50 người tử vong rất nặng sau khi dùng thuốc lá điện tử. Trong thuốc lá điện tử có Vitamin E khi đốt cháy sẽ tạo thành chất độc gây tổn thương phổi.
Tại Việt Nam, Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an, Bộ Y tế cũng đã phát hiện vitamin E trong thuốc lá điện tử. “Hóa chất, dung môi trong thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng thay đổi liên tục theo thị hiếu. Vì vậy, chắc chắn thế giới sẽ còn phải đối mặt với những vụ việc lớn tương tự như vụ việc ở Mỹ kể trên và Việt Nam cũng không nằm ngoài nguy cơ này” - TS. Nguyên cảnh báo.
Nguy cơ thứ 3 khi sử dụng thuốc lá thế hệ mới là là sự trà trộn ma túy trong thuốc lá điện tử. Có thể có hàng trăm chất ma túy tổng hợp trà trộn trong thuốc lá thế hệ mới.
Đồng quan điểm, bà Trang - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế phân tích, ngoài Nicotin, hương liệu trong thuốc lá thế hệ mới cũng rất độc hại. Trong thuốc lá thế hệ mới có hơn 18.000 các loại hương liệu. Các loại hương liệu này cũng gây nghiện. Mỗi một hương liệu lại được phối trộn thành các dòng sản phẩm thuốc lá khác nhau. Theo bà Trang, đối với dung dịch thuốc lá điện tử đóng và mở, người ta có thể tra vào đó bất cứ hương liệu nào mà người hút muốn kể cả Nicotin dạng lỏng. Khi tự trộn như vậy, nguy cơ ngộ độc cấp rất khủng khiếp. Và như vậy, ngành Y tế sẽ thêm gánh nặng.
Bà Trang bày tỏ quan điểm, sử dụng thuốc lá thế hệ mới có nhiều nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe, sự phát triển của trẻ em. Não bộ của trẻ 25 tuổi mới trưởng thành và nếu càng sử dụng thuốc lá sớm thì sẽ càng ảnh hưởng, gây nghiện nhanh. Vì vậy, chúng tôi vẫn mong muốn, “cấm được thuốc lá thế hệ mới là tốt nhất”.
Cũng theo bà Trang, năm 2012, khi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá ban hành thì các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng hầu như chưa xuất hiện trên thị trường Việt Nam và rất ít trên thị trường thế giới. Hiện nay, theo quy định của pháp luật Việt Nam, thuốc lá thế hệ mới đều chưa được phép sản xuất, kinh doanh bởi Luật, Phòng chống tác hại thuốc lá chưa điều chỉnh. Vì vậy, tất cả các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đều được xếp vào dạng thuốc lá lậu. Nếu bán các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trên thị trường sẽ là hành vi vi phạm pháp luật về phòng, chống buôn lậu.
Bà Trang nêu rõ quan điểm, định hướng đề xuất chính sách của Bộ Y tế là bảo vệ sức khỏe người dân trên các lợi ích kinh tế, dựa trên căn cứ khoa học, điều kiện thực tiễn của Việt Nam, không thí điểm các sản phẩm có hại cho sức khỏe. Bộ Y tế đề nghị cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới (bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng) đều là các sản phẩm có hại cho sức khỏe.
Thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng làm tăng tỉ lệ sử dụng thuốc lá, đặc biệt là trẻ em, thanh, thiếu niên, phụ nữ và trẻ em gái, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của thanh, thiếu niên nên Nhà nước cần phải bảo vệ giới trẻ. “Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có nguy cơ cao tiềm ẩn và phát sinh các tệ nạn xã hội nhất là sử dụng ma túy và các chất gây nghiện. Đồng thời, với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, ảnh hưởng đến sức khỏe, an ninh trật tự xã hội nghiêm trọng hơn rất nhiều so với thuốc lá thông thường” - bà Trang nhấn mạnh.
Học sinh bị dụ dỗ sử dụng ma túy “núp bóng” thuốc lá điện tử
Theo ông Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh Bộ Y tế cho biết, Vụ Pháp chế, Bộ Y tế đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Y tế đề xuất cấm sản phẩm thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam, đồng thời, xử lý hình sự các đối tượng vi phạm. “Đã có trường hợp học sinh bị dụ dỗ sử dụng ma túy “núp bóng” thuốc lá điện tử ở trường học. Các đối tượng thậm chí cho tiền để các em hút thử. Chúng tôi đã đề xuất với Chính phủ, với Quốc hội xem xét để đưa ra biện pháp xử lý hình sự tăng nặng cho các đối tượng cố ý gây ra những tác hại đối với sức khỏe của cộng đồng nói chung và của trẻ em, phụ nữ nói riêng, nhất là đối với các em học sinh”, theo ông Khuê.
Giới trẻ tiếp cận thuốc lá điện tử quá dễ dàng
Theo ThS. BS Nguyễn Thị An - Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, kết quả Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở thanh, thiếu niên 13 - 15 tuổi năm 2021 - 2022 của Bộ Y tế cho thấy, có hơn 60% thanh, thiếu niên được người khác cho thuốc lá điện tử; hơn 20% mua trên mạng internet và khoảng 2% mua từ chính bạn học. Việc tiếp cận thuốc lá điện tử hiện nay quá dễ dàng, có hơn 18,4% thanh, thiếu niên (16,3% nam, 20% nữ) đã nhìn thấy thông tin quảng cáo, tiếp thị thuốc lá điện tử. Các cách thức quảng cáo, tiếp thị sản phẩm này chủ yếu nhắm vào giới trẻ, sử dụng các kênh thông tin phổ biến của giới trẻ, sử dụng thanh, thiếu niên để quảng cáo. Do đó, bà An cho rằng, Việt Nam cần thực hiện các biện pháp kiểm soát thị trường, đẩy mạnh thực thi và tăng cường các quy định về chống buôn lậu, quảng cáo và bán các sản phẩm thuốc lá điện tử/thuốc lá nung nóng để ngăn chặn sự gia tăng sử dụng trong thanh, thiếu niên, không nên cho phép thí điểm lưu hành các sản phẩm này trên thị trường.
