Lập tòa án khu vực cần tiết kiệm chi phí cho người dân
Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đặt ra việc xây dựng tòa án khu vực để đảm bảo tập trung nguồn lực... Tuy nhiên, để chủ trương này đi vào thực tiễn cần giải quyết nhiều vấn đề.
Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 đặt ra việc xây dựng tòa án khu vực để đảm bảo tập trung nguồn lực... Tuy nhiên, để chủ trương này đi vào thực tiễn cần giải quyết nhiều vấn đề.
Thẩm phán “thiếu và yếu”, cơ sở vật chất dàn trải
So với những năm trước, những năm gần đây nguồn nhân lực cũng như cơ sở vật chất cho ngành tòa án đã có nhiều cải thiện đáng kể.
Đến nay, theo báo cáo của TANDTC, toàn ngành tòa án có gần 13 ngàn người và trên 14 ngàn hội thẩm nhân dân.
Trong đó, thẩm phán các cấp là 4.763 người (trong đó 3.579 thẩm phán cấp huyện); thư ký tòa án là 5.318 người, còn lại là thẩm tra viên các loại. Đến nay 100% thẩm phán TAND các cấp có trình độ đại học. Cơ sở vật chất của ngành tòa án cũng ngày càng được nâng cấp, hoàn thiện phục vụ tốt hơn công tác xét xử.
Về mô hình tổ chức ngành tòa án theo cấp hành chính hiện nay, theo đánh giá của một lãnh đạo ngành tòa án thì: “dàn trải về cơ sở vật chất, nguồn kinh phí và đặc biệt nguồn nhân lực”. Hiện nay, số lượng án phải xét xử ở các đơn vị rất khác nhau, tại các thành phố lớn, lượng án nhiều trong khi miền núi và các khu vực khó khăn thì ngược lại.
Bất cập là ở chỗ mặc dù “vênh” nhau như vậy nhưng vẫn phải tổ chức một bộ máy cồng kềnh gồm đủ các bộ phận, trong khi đội ngũ thẩm phán có nơi chỉ có 2-3 người/huyện, tình trạng thiếu thẩm phán còn xảy ra ở nhiều nơi, như thừa nhận của Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình: “đội ngũ thẩm phán các cấp hiện còn thiếu, trình độ một bộ phận còn yếu…khó khăn lớn là nguồn cán bộ tuyển dụng, bổ nhiệm thẩm phán ở địa bàn khu vực miền núi, vùng sâu, xa…”.
Cần tổ chức hợp lý
Ủng hộ chủ trương thành lập tòa án khu vực, PGS.TS Trần Văn Độ, Phó Chánh án TANDTC, Chánh án Tòa án quân sự TW cho rằng: khi tổ chức hệ thống tòa án theo khu vực cũng cần chú ý nghiên cứu giải quyết một số vấn đề. Trước hết là phân định thẩm quyền xét xử, nhất là thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm; tránh quan niệm sai lầm cho rằng tòa án khu vực là tòa án sơ thẩm sẽ có thẩm quyền xét xử sơ thẩm tất cả các vụ án; còn tòa án cấp tỉnh là tòa phúc thẩm, chỉ có thẩm quyền xét xử phúc thẩm…
Ngoài ra, phải tổ chức đồng bộ các cơ quan tư pháp để đảm bảo các mối quan hệ tố tụng được thực hiện có hiệu quả.
Đặc biệt, để thuận tiện cho người dân tham gia tố tụng, theo ông Độ cần có biện pháp tổ chức hợp lý (ví dụ lập các chi nhánh, tổ chức xét xử lưu động…) để nhân dân có điều kiện tiếp cận, tiết kiệm chi phí trong việc yêu cầu tòa án giải quyết các tranh chấp, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Còn theo PGS. TS Nguyễn Tất Viễn (Bộ Tư pháp) thì toà án sơ thẩm khu vực chỉ nên giới hạn trong phạm vi địa bàn một tỉnh, không nên tổ chức theo địa bàn liên tỉnh.
“Với mô hình toà án như vậy, mối quan hệ giữa toà án cấp trên và toà án cấp dưới lúc này sẽ theo hướng chủ yếu là quan hệ tố tụng, tránh được các hiện tượng lâu nay vần còn tồn tại như thỉnh thị án, duyệt án, bàn án làm cho toà án cấp dưới hay thẩm phán bị động, giảm tính độc lập của thẩm phán và Hội thẩm”, ông Viễn phân tích.
Ông Viễn cũng đặc biệt quan tâm tới đổi mới cơ chế tuyển chọn thẩm phán, cần mở rộng nguồn để tuyển chọn. “Để có được những thẩm phán thật sự có năng lực, cần tuyển chọn thẩm phán không chỉ từ đội ngũ cán bộ toà án mà còn từ đội ngũ các chức danh tư pháp khác như điều tra viên, công tố viên, luật sư, kể cả những luật gia đã qua đào tạo nghề thẩm phán nhưng chưa làm thẩm phán”, ông Viễn đề xuất thêm.
| Theo Nghị quyết 49 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, thời gian tới hệ thống TAND gồm 4 cấp, được tổ chức theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào cấp hành chính thay cho 3 cấp tòa án, được tổ chức theo cấp hành chính hiện nay. Để phục vụ lộ trình này, Pháp lệnh sửa đổi bổ sung một số điều của Pháp lệnh Thẩm phán và hội thẩm TAND, Pháp lệnh Kiểm sát viên đã “xóa” quy định ngạch, bậc thẩm phán theo cấp hành chính. |
Thanh Nhàn