'Lận đận' dự án tái định cư cho các hộ dân hạ lưu của Nhà máy thủy điện Bản Vẽ bị lũ cuốn mất nhà

Trong trận mưa lũ khủng khiếp năm 2018, nước lũ đổ về đã cuốn trôi cây cầu Bản Vẽ và nhiều hộ dân sinh sống xung quanh dòng sông Nậm Nơn, hạ lưu của Nhà máy thủy điện Bản Vẽ. Nhiều hộ dân hai bên sông Nậm Nơn (xã Lượng Minh, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An) chỉ kịp thoát ra khỏi nhà chứ không kịp mang theo vật dụng gì. Mưa lũ qua đi, xã Lượng Minh có hàng chục hộ rơi vào cảnh bị lũ cuốn mất nhà.

Ngày 19/9/2018, Chủ tịch UBND huyện Tương Dương ký quyết định chỉ định thầu gói thầu san lấp mặt bằng cho Cty CP Xây dựng Thương mại & Du lịch Nam Nghệ thực hiện dự án TĐC cho 17 hộ dân tại bản Minh Phương.

Dự án có tổng kinh phí hơn 7,3 tỷ đồng, trong đó, hơn 2 tỷ đồng phí san lấp mặt bằng; số còn lại dùng để xây dựng hạ tầng trên tổng diện tích hơn 14.000m2. Dự án này được thực hiện theo kiểu “vừa thiết kế, vừa thi công” để sớm có hạ tầng cho các hộ dân đến sinh sống. Dự án cũng chưa tiến hành thăm dò, khảo sát địa chất trước khi thi công.

Vị trí xây dựng dự án TĐC này là Khe Cồng. Hơn 10 năm trước, nơi đây từng được chọn để di dời bản Xốp Mạt và trung tâm hành chính xã. Tuy nhiên, sau khi rót hơn 2 tỷ đồng để san lấp mặt bằng thì xuất hiện nhiều vết nứt, sạt lở nên dự án buộc phải dừng lại.

Thế nhưng chính khu đất này, 10 năm sau lại được chọn để thực hiện dự án TĐC cho 17 hộ dân. Đến tháng 10/2020, khi dự án đã hoàn thành khoảng 95% khối lượng, địa phương bắt đầu vận động người dân đến sinh sống thì lại thêm một sự cố sạt lở xảy ra. Việc sạt trượt đất trên đỉnh taluy, có chỗ nứt rộng nhất khoảng 0,5m, sâu khoảng 0,5 - 1m; phần chân mái kè bằng đá hộc bảo vệ phía dưới ta luy và mương thoát nước đã bị xê dịch so với vị trí ban đầu, gây vỡ và hư hỏng mương thoát nước dưới chân ta luy. Vì vậy, chính quyền địa phương đã yêu cầu người dân tạm thời chưa xây dựng nhà, chờ kết quả theo dõi độ ổn định.

Đến năm 2023, đơn vị khoan thăm dò địa chất tiến hành khảo sát, sau vài tháng đã có kết quả là an toàn cho người dân khi vào xây dựng nhà cửa, ổn định cuộc sống. Để bảo đảm mái taluy dương không tiếp tục sạt trượt, huyện phải bố trí thêm kinh phí 3 tỷ đồng để xây dựng bờ kè gia cố chống sạt lở. Những cọc sắt được dựng lên, bờ rào bằng rọ đá được xếp để chắn ngay vị trí xảy ra sạt lở để bảo đảm an toàn trong mùa mưa lũ.

Những ngày đầu tháng 7/2024, có mặt tại khu TĐC Minh Phương 1, nơi đã được xây dựng cơ bản hạ tầng, nhận thấy có 5 căn nhà đã được xây dựng và có người đến ở. Một ngôi nhà mới đang xây dựng dang dở sau khi sự cố sạt trượt được gia cố bằng bờ kè đá vào năm 2023 sau khi có kết luận bảo đảm an toàn của đoàn khảo sát địa chất.

Ông Vi Đình Phúc (Chủ tịch UBND xã Lượng Minh) cho biết, hiện cả 17 hộ dân trong diện TĐC của dự án đã bắt thăm các lô đất, tuy nhiên chỉ có 5 hộ dân làm nhà để ở; còn lại đã làm nhà ở nơi khác; dự kiến tháng 8 sẽ có thêm một hộ dân đến làm nhà nữa. Thời gian triển khai quá dài, người dân không thể chờ đợi 5 - 6 năm sống tạm để chờ TĐC, nên những gia đình bắt thăm đất nhưng số hộ có nhu cầu xây nhờ để ở là chưa có nhiều.

Như vậy, sau hai lần triển khai dự án cùng với số tiền 10 năm trước bỏ ra để san lấp mặt bằng và phải dừng lại giữa chừng, tổng số tiền thực hiện dự án TĐC cho 17 hộ dân đã vượt quá 12 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay phần lớn các hộ dân trong diện TĐC đã an cư tại nơi ở khác, cho thấy ý nghĩa mục đích ban đầu của dự án chưa đạt được như kỳ vọng.