Khi bảo tàng bị thờ ơ
Nguyễn Thị Như Thanh là sinh viên Đại học Quốc gia TP.HCM, theo học chuyên ngành xã hội. Thế nhưng, khi được hỏi, Thanh cho biết bạn hầu như chưa bao giờ đến tham quan một bảo tàng nào. Như Thanh nói, Sài Gòn có nhiều thứ thú vị để tham quan, khám phá, vào bảo tàng làm gì. Bảo tàng chỉ để dành cho người già hoài niệm quá khứ và du khách mà thôi.
Như Thanh với ngành học khá cần thiết phải tìm hiểu những kiến thức về lịch sử, văn hóa nhưng đã từ chối bảo tàng, huống hồ nhiều bạn trẻ khác. Có thể thấy, giới trẻ ngày nay khá thờ ơ với bảo tàng, không đưa bảo tàng vào “danh sách” những điểm cần phải tìm hiểu, khám phá.
Không chỉ giới trẻ, ngay cả những người trung niên, lớn tuổi cũng không mấy quan tâm đến bảo tàng. Ông Trần Văn Tâm, 55 tuổi, ngụ đường Nguyễn Đình Chiểu, quận 3, TP.HCM cho biết, dù đã sống 2/3 cuộc đời ở TP này, nhà gần nhiều bảo tàng như Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh… nhưng ông và gia đình hầu như chưa bước chân vào các bảo tàng lần nào.
Thậm chí, gia đình có bà con, khách khứa từ xa đến chơi, dẫn khách đi tham quan TP.HCM, gia đình họ cũng chỉ đưa ra những địa điểm phổ biến như Dinh Thống Nhất, Bưu điện Thành phố, Nhà thờ Đức Bà hay Đường sách TP.HCM…
Lý do chính là hoạt động bảo tàng trong nước vẫn còn khá truyền thống, cũ kĩ, thiếu cập nhật, cách trình bày chưa sinh động, chủ yếu là trưng bày tĩnh, đơn điệu. Thống kê cho thấy, cả nước hiện có hơn 200 bảo tàng Nhà nước và tư nhân đang mở cửa, nhưng số bảo tàng hoạt động thật sự có hiệu quả lại rất ít.
Có nhiều bảo tàng chỉ biết trưng bày tràn lan các hiện vật với số lượng rất nhiều nhưng lại thiếu chủ đề trọng tâm, thiếu điểm nhấn và sức hút, gây nhàm chán cho người xem. Một số bảo tàng khác thì bị “lỗi” thông tin, hiện vật thì giá trị nhưng giới thiệu lại sơ sài, đội ngũ thuyết minh non yếu về chuyên môn, nghiệp vụ, nội dung thuyết minh kém hấp dẫn, gây buồn ngủ cho người tham quan…
Chiếm một số ít trong con số hơn 200 nói trên là một số những bảo tàng hiếm hoi hoạt động hiệu quả. Tuy nhiên, dù một số bảo tàng đã và đang trên đà đổi mới, có nhiều hoạt động hay ho, thú vị, rất đáng để thưởng lãm, nhưng tâm lý nhiều người khi nhắc đến bảo tàng vẫn mặc định là “nhàm chán”. Vì thế, bên cạnh thay đổi tư duy, thay đổi các làm, thì việc các bảo tàng thay đổi cách thức truyền thông, tiếp cận công chúng cũng là điều cần làm.
Chuyện người trẻ đến bảo tàng để… check in sống ảo
Thời gian gần đây, giới trẻ TP.HCM đang rủ nhau đến thăm một bảo tàng lâu đời nằm ở trung tâm thành phố. Hóa ra, đó chính là Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, một địa điểm “check in sống ảo” cực thu hút. Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM được thành lập năm 1987 và đi vào hoạt động năm 1991, là một tòa nhà tráng lệ kết hợp hài hòa lối kiến trúc Á Đông (Trung Quốc) và châu Âu (Pháp).
Tòa nhà bao gồm 3 tầng, là nơi lưu giữ trưng bày hơn 21.000 hiện vật, tác phẩm nghệ thuật các tác phẩm hội họa, điêu khắc, cổ vật có giá trị mỹ thuật cao. Đây là một trong những trung tâm mỹ thuật lớn nhất nước. Không chỉ có vậy, tòa nhà bảo tàng với kiến trúc cổ điển tuyệt đẹp, gam màu cổ kính, trầm mặc và rất nhiều góc “nghệ thuật” đã khiến các tín đồ mê “sống ảo” ùn ùn kéo nhau đến để thực hiện những bức ảnh theo phong cách “vintage”.
 |
| Một góc “sống ảo” được các bạn trẻ yêu thích tại Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM. |
Bạn Nguyễn Trần Bảo Hòa, sinh viên Đại học Văn Lang chia sẻ: “Em nghe bạn bè trên mạng chụp nhiều bộ ảnh rất đẹp, nghệ thuật tại Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM nên tuần vừa qua, em đã cùng nhóm bạn đến bảo tàng, chủ yếu là để thực hiện một bộ ảnh cho thật chuyên nghiệp. Tuy nhiên, khi vào đến đây, trong khi chụp ảnh, tụi em có đi tham quan và nhận ra bảo tàng không chỉ có những góc “sống ảo” để chụp hình, mà còn có rất nhiều thứ hay ho để xem, tìm hiểu.
Các bức tranh hay từng đường nét phù điêu, kiến trúc cửa, cầu thang thực sự rất đẹp. Nhóm tụi em đã tìm hiểu được nhiều điều bổ ích từ bảo tàng. Giá vé 15 ngàn đồng dành cho sinh viên là quá rẻ so với những gì tụi em đã nhận được. Em sẽ đăng ảnh lên mạng và kêu gọi bạn bè đến đây, ủng hộ bảo tàng”.
Hiện, trên tìm kiếm về những điểm “check in sống ảo” nổi tiếng Sài Gòn, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam được xếp vào hàng “top 10”. Cạnh đó, nhiều trang du lịch khi giới thiệu về TP HCM cũng không thiếu phần nhắc đến địa điểm này như một “chốn quen” của giới trẻ yêu nghệ thuật, thích nhiếp ảnh.
Câu chuyện về Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM là một ví dụ sinh động cho thấy, giới trẻ không phải không hứng thú với bảo tàng, mà chủ yếu là bảo tàng có chứa đựng sức hút với giới trẻ hay không, có cách nào để tiếp cận giới trẻ hay không. “Check in sống ảo” chỉ là một tiền đề “câu khách”, cái thực sự hay là khách tham quan trẻ tuổi đến, thích thú, bị chinh phục bởi những gì đang có trong bảo tàng.
Thay đổi tư duy trong hoạt động bảo tàng
Bảo tàng Chứng tích chiến tranh là một trong những bảo tàng ăn khách hàng đầu TP HCM và cả nước. Đầu tháng 9/2018, TripAdvisor - trang web du lịch hàng đầu thế giới có trụ sở tại Mỹ đã công bố top 10 Bảo tàng tốt nhất thế giới, trong đó Bảo tàng Chứng tích chiến tranh TP HCM là đại diện châu Á duy nhất lọt top 10 hạng mục Travelers’ Choice Awards for Museums 2018.
Bình chọn Bảo tàng hấp dẫn du khách quốc tế nhất thế giới được TripAdvisor thực hiện dựa trên những thuật toán phân tích từ hàng triệu đánh giá, nhận xét của du khách, được đưa ra trong vòng một năm trên trang TripAdvisor.
Không chỉ có lượng hiện vật, tài liệu... phong phú, đa dạng và đem lại nhiều cảm xúc cho khách tham quan, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh còn có nhiều hoạt động hấp dẫn, có tính tương tác cao. Nhiều năm trở lại đây, Bảo tàng này thường xuyên tổ chức cho thanh niên giao lưu với cựu chiến binh, cựu tù chính trị, nạn nhân chất độc da cam hoặc những chương trình khá độc đáo, thu hút như các cuộc thi ảnh, các buổi giao lưu đờn ca tài tử về đề tài tình yêu trong chiến tranh… Cạnh đó, là những chương trình liên kết tham quan, tìm hiểu cùng với các trường tiểu học, trung học và đại học trên địa bàn thành phố.
Đây cũng là một cách thức chủ động “tìm kiếm khách hàng” vừa giúp các em có thêm kiến thức về lịch sử một cách gần gũi.
Trước đây, nhiều ý kiến cho rằng, bảo tàng ế ẩm, nguyên nhân là do người dân đa phần không hứng thú với việc tham quan bảo tàng, chưa ý thức được giá trị của bảo tàng. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh, “phần lỗi” chưa chắc đã thuộc về ý thức, sở thích của người dân. Thời buổi của công nghệ hiện đại, các bảo tàng nếu cứ “giậm chân tại chỗ”, hoạt động bị động kiểu “có gì trưng nấy”, mở cửa ai vào thì vào thì ế ẩm là chuyện không thể nào tránh khỏi.
Bên cạnh việc thay đổi cách thức trưng bày cho sinh động, phong phú, mới mẻ thì hoạt động marketing, quảng bá hình ảnh, chủ động kêu gọi, thu hút khách hàng đến với mình cũng là điều cần làm của các bảo tàng.
Lý do một số bảo tàng tại TP HCM hút khách, không chỉ ở việc bảo tàng và hiện vật có đẹp hay không, mà quan trọng là cách thức làm năng động và chuyên nghiệp. Các bảo tàng này đã rất biết cách thu hút bằng nhiều chương trình triển lãm đặc sắc, các sự kiện tổ chức thường xuyên.
Anh Nguyễn Anh Tuấn, hướng dẫn viên một công ty Du lịch lữ hành trên địa bàn TP HCM chia sẻ, quá trình anh dẫn khách đoàn đến bảo tàng, nhiều khách khen bảo tàng Việt Nam có nhiều hiện vật thú vị, mang giá trị lịch sử cao, nhưng khách du lịch cũng góp ý về việc trưng bày còn quá đơn điệu, tẻ nhạt.
Và góp ý bảo tàng cần có thêm nhiều cách trưng bày độc đáo hơn, ví dụ có thêm minh họa, thậm chí cần có thiết bị giúp người tham quan dễ dàng tra cứu thêm thông tin về hiện vật trưng bày... Anh Tuấn chia sẻ, kinh nghiệm của anh từng đến nhiều bảo tàng trên thế giới cho thấy, các bảo tàng có rất nhiều “chiêu” hay, như dựng hoạt cảnh, dựng mô hình, chiếu phim 3D minh họa, trưng bày chuyển động...
Muốn hoạt động bảo tàng phát triển, muốn bảo tàng trở thành một điểm “nhất định phải đến” của du khách và người dân địa phương, không cần đến những dự án ngàn tỉ, những tòa nhà to, hình thức hoành tráng. Quan trọng là thay đổi tư duy của những người làm bảo tàng, tạo ra những cách làm mới, sáng tạo, hấp dẫn hơn, để người dân chủ động đến với bảo tàng, tìm hiểu lịch sử, văn hóa dân tộc trong niềm hứng thú.
