Làm khó thêm kẻ khó

Luật Hợp tác xã mới sửa đổi (2003) quy định: Nhà nước thực hiện một số  chính sách hỗ trợ phát triển HTX về đất đai, tài chính, tín dụng; khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để HTX phát triển… Nhưng thực tế hiện nay, hầu hết các HTX trên địa bàn thành phố chưa được sở hữu đất đai, tài sản của mình. Rào cản này khiến nhiều HTX đã khó lại càng khó hơn.

Người lao động ở HTX thảm len Đại Đồng đang sản xuất tại nhà xưởng mượn tạm

Dễ dàng bị trưng dụng đất

Những năm 80 của thế kỷ trước, HTX nông nghiệp Lập Lễ (Thủy Nguyên) có 4 địa điểm vừa làm sân kho, nơi tổ chức hoạt động sản xuất nông nghiệp, trụ sở văn phòng… Những năm sau đó, các điểm làm việc của HTX dần dần bị trưng dụng làm vào những việc khác. Đến thời điểm này, chỉ còn lại điểm duy nhất làm trụ sở của HTX cũng trở thành trụ sở làm việc chung của UBND. Ông Lê Khắc Hào, Chủ nhiệm HTX nông nghiệp, bức xúc phản ánh: “Bây giờ văn phòng làm việc của HTX còn phải ngồi chung với các ban, ngành, đoàn thể khác”.

Gần đây, HTX nông nghiệp Thiên Hương (Thủy Nguyên) có nhiều đổi mới, hoạt động tích cực, có hiệu quả đối với kinh tế địa phương. Đặc biệt là phong trào chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đưa các loại cây trồng có hiệu quả kinh tế cao vào vận động nông dân tham gia sản xuất. Từ năm 2007, HTX được huyện giao quản lý kho lạnh bảo quản khoai tây giống. HTX làm đơn xin được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất khu vực kho lạnh, vừa làm trụ sở hoạt động vừa để phục vụ sản xuất do trụ sở làm việc của HTX mới bị trưng dụng làm nhà văn hóa thôn. HTX nộp hồ sơ từ lâu mà đợi mãi vẫn chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Ông Nguyễn Văn Ba, Trưởng Ban kiểm soát HTX, cho biết: “Mỗi lần HTX hỏi về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chỉ nhận được câu trả lời chung chung là thành phố chưa duyệt. Điệp khúc chờ đợi đã quá quen thuộc, trong khi bộ máy điều hành HTX đang phải làm việc ở trụ sở mượn tạm”.

HTX thảm len Đại Đồng, xã Đại Đồng (Kiến Thụy) là HTX phi nông nghiệp hoạt động từ năm 1967, có vai trò thiết thực với nhiều bà con nông dân tham gia sản xuất sản phẩm thủ công mỹ nghệ, chủ yếu là thêu ren. Hiện, để đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, HTX không ngừng mở rộng ngành nghề gồm: gia công dệt thảm len xuất khẩu, sản xuất mũ giày và xuất khẩu. Trong khi cơ sở vật chất cũ có từ những năm 1967 bị xuống cấp, người lao động phải sản xuất tại địa điểm mượn tạm gia đình một cán bộ HTX để chờ đợi xây dựng lại, thì toàn bộ khu đất nhà xưởng của HTX bị địa phương trưng dụng để xây chùa.

Nghịch lý chậm cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Một thực tế dễ nhận thấy trong những năm qua là các HTX hoạt động có hiệu quả chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hầu hết khó khăn, bế tắc, đặc biệt là các HTX nông nghiệp. Khó khăn lớn nhất của các HTX là không được sở hữu mặt bằng, tài sản. Đây là rào cản lớn nhất làm cho các HTX khó mở rộng phát triển sản xuất. Qua tìm hiểu thực tế, toàn thành phố hiện nay có 182 HTX nông nghiệp nhưng chưa HTX nào được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tài sản, đất đai của các HTX vẫn do UBND xã quản lý. Vì vậy, khả năng tài sản, đất đai của HTX bị trưng dụng, bố trí vào việc khác là khó tránh khỏi. Ông Đoàn Văn Dũng, Chủ nhiệm HTX Tam Đa Vĩnh Bảo phản ánh: “Để mở rộng hoạt động sản xuất, HTX cần đất để làm nhà kho. HTX làm hồ sơ xin cấp 400 m2 đất dùng vào việc này nhưng mãi không được giải quyết. Vì vậy, HTX không dám đầu tư xây dựng cơ sở vật chất khi chưa có sổ đỏ  diện tích đất đang sử dụng”. Chủ nhiệm HTX nông nghiệp Cấp Tiến than phiền HTX có nhiều hướng phát triển sản xuất lớn nhưng ngại đầu tư cơ sở vật chất trong khi chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Một số HTX phi nông nghiệp được coi là hoạt động có hiệu quả một thời như HTX Mỹ Hương, HTX Nam Triệu... đến nay khó bứt phá để phát triển hơn nữa. HTX Mỹ Hương đến thời điểm này tuyên bố giải thể. Một số HTX phi nông nghiệp trong lĩnh vực thương mại, thủy sản, vận tải... hoạt động cầm chừng.

Một số HTX thiếu cơ sở vật chất phục vụ sản xuất

Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các HTX có nguyên nhân từ nhiều phía. Bản thân các HTX tiềm lực  còn hạn chế, thiếu khả năng tiếp cận các tổ chức trong quá trình xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, trong khi  thủ tục về xin cấp, giao đất khá phức tạp, bao gồm quy trình từ cấp xã, phường đến các quận, huyện và thành phố. Về phía ngành chức năng là Sở Tài nguyên - Môi trường trong những năm qua chưa thực sự quan tâm đến việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các HTX. Trong cuộc họp mới đây do Liên minh HTX tổ chức nhằm tháo gỡ khó khăn cho các HTX nông nghiệp, hầu hết HTX mong muốn được cán bộ chức năng Sở Tài nguyên - Môi trường giải thích, hướng dẫn giúp trình tự, thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nhưng vị cán bộ này vắng mặt, ủy quyền cho người không chuyên trách dự. Ở một số địa phương, lãnh đạo chưa thật sự quan tâm, đánh giá đúng yêu cầu phát triển HTX để tạo điều kiện thuận lợi về đất đai, cơ sở vật chất cho các HTX; chưa cân nhắc kỹ lưỡng thiệt, hơn khi  dành lợi ích, quyền lợi chính đáng của HTX cho các công việc khác...

Tháo gỡ vướng mắc

Tổ chức HTX giúp các hộ xã viên dễ dàng tiếp cận hơn chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh. Ở nông thôn, các HTX nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu, hướng dẫn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, ngành nghề nông thôn. Các HTX phi nông nghiệp bước đầu phát huy được tiềm năng, lợi thế của địa phương, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo, phát triển cộng đồng.

Để giúp các HTX thoát khỏi tình trạng bế tắc hiện nay, một vấn đề quan trọng là phải tạo điều kiện thuận lợi về đất đai, cơ sở vật chất cho các HTX hoạt động. Với vai trò là cầu nối giữa HTX và các ngành chức năng, thời gian tới, Liên minh HTX và doanh nghiệp ngoài quốc doanh Hải Phòng phối hợp với các địa phương phát huy cao vai trò tư vấn, hướng dẫn các HTX trong việc xin cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Sở Tài nguyên - Môi trường bố trí cán bộ trực tiếp giải quyết những thủ tục liên quan đến việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trong trường hợp hồ sơ có vướng mắc cần hướng dẫn các HTX chi tiết, cụ thể. Về phía các HTX xác định lại rõ ràng nhu cầu sản xuất và phát triển, lập phương án sử dụng đất khả thi...tạo thuận lợi cho các ngành chức năng khi xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất...

Bài và ảnh: An Hương