Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam có 15 phút để trả lời chất vấn, tuy nhiên, Phó Thủ tướng thậm chí đã xin Quốc hội thêm 5 phút để giải trình và chia sẻ vì đây là hai lĩnh vực còn nhiều vướng mắc và bản thân ông cũng có nhiều trăn trở.
Theo ông, hai lĩnh vực giáo dục và y tế thời gian qua đều đã phát triển và có hiệu quả sử dụng nguồn lực cao. Giáo dục phổ thông Việt Nam đứng trong số 50 quốc gia hàng đầu, đại học phấn đấu trong số 70, giáo dục nghề nghiệp có tiến bộ. Tổ chức Y tế thế giới đánh giá hệ thống y tế Việt Nam có tiến bộ hơn các nước có cùng trình độ thu nhập.
Việt Nam là dân tộc hiếu học nên người dân đặt nhiều kỳ vọng và đòi hỏi cao hơn về y tế và giáo dục. Nhưng nguồn ngân sách của Việt Nam hàng năm phải dành 30% để chi đầu tư hạ tầng nên phần chi cho giáo dục, y tế không bằng các nước. Chúng ta không có năng lực để trả lương cao như các nước, vì vậy y tế và giáo dục luôn trong tình trạng căng thẳng.
“Chúng ta dù có hứa, có nói gì thì vấn đề căng thẳng này cũng không thể được giải quyết trong một, hai năm mà phải tính bằng hàng chục năm và đây là điều rất bình thường trên thế giới”, Phó Thủ tướng nói.
Nếu đảm bảo tỷ lệ học sinh mỗi lớp, tỷ lệ y, bác sĩ cao như các nước thì Việt Nam cần tăng gấp đôi biên chế ngành Y, trong khi chủ trương chung là giảm. Phó Thủ tướng đã rất thẳng thắn khi chỉ ra không thể đòi hỏi chất lượng dịch vụ tốt nhất thế giới trong khi thu nhập của người dân và chi ngân sách cho dịch vụ đó không tương xứng: “Chúng ta khéo nằm thì no, khéo co thì ấm vì chỉ có từng đấy tiền thôi”.
Lĩnh vực giáo dục cũng tương tự. Hiện nay các trường phổ thông được hưởng 60% từ học phí để chi chuyên môn. Vừa qua, Chính phủ đưa ra chủ trương không tăng học phí, tức phần tăng mà người dân lẽ ra phải đóng góp thì ngân sách sẽ bù vào để các trường vận hành. Chính phủ đang làm những bước cuối cùng để ban hành nghị quyết theo hướng này.
Trên thế giới, quản trị bệnh viện và trường học xuất phát từ yêu cầu chuyên môn, được phát huy tính tự chủ, sáng tạo của cơ sở, nên được quyền tự chủ về bộ máy, nhân sự, đầu tư, lương, các khoản chi. Nhưng vì Việt Nam thiếu tiền, nên thiết kế theo hướng lấy tài chính làm tiêu chí đầu tiên. Nếu đơn vị nào lo được hết cả chi đầu tư và chi thường xuyên thì mới cho tự chủ hoàn toàn, còn không thì tự chủ một phần; ngoài ra là các đơn vị không tự chủ được. “Chúng tôi rất mong thay đổi”, ông Đam nói và cho biết sẽ tiếp thu ý kiến đại biểu, rà soát hệ thống pháp luật để có đổi mới căn bản hơn.
Phó Thủ tướng cho rằng, trong lúc khó khăn Việt Nam đã nhìn rõ được những bất cập có từ lâu, từ đó tìm cách giải quyết. “Như tôi đã nói, dù có nỗ lực thì cũng cần một thời gian dài mới khắc phục được triệt để”, Phó Thủ tướng cho hay.
Phó Thủ tướng đã nói rất trúng, rất đúng một số vấn đề, nhưng một số ý kiến cho rằng ngoài vấn đề tiền bạc tài chính nguồn lực thì chúng ta còn cần quan tâm đặc biệt đến những vấn đề khác như y đức, sự nhất quán thống nhất trong ngành Giáo dục… Lĩnh vực y tế, một trong những vấn đề dư luận bức xúc nhất thời gian qua là một số người đã lợi dụng dịch bệnh để trục lợi, trái đạo đức, trái luật. Lĩnh vực giáo dục, nay ra sách này, mai ra chương trình khác, đến cha mẹ còn không hiểu nổi thì học sinh hiểu sao nổi? Hay chỉ một chuyện các trường phải học vào giờ nào, mà vì sao mỗi nơi áp dụng một kiểu? Nếu còn những chuyện như vậy thì chúng ta còn phải kỳ vọng rất nhiều vào y tế, giáo dục.
