Kỳ vọng xã Long Thành (Đồng Nai) sẽ trở thành đô thị sân bay kiểu mẫu của Việt Nam

Theo ông Dương Minh Dũng, từ ngày 1/7/2025, xã Long Thành được thành lập trên cơ sở sáp nhập Bình Sơn, Lộc An, Long An và thị trấn Long Thành, với diện tích 130,12km², dân số 93.006 người. Vị trí “cửa ngõ” nằm giữa trục TP HCM - Đồng Nai - Bà Rịa–Vũng Tàu (cũ) giúp Long Thành tham gia mạng lưới đô thị - công nghiệp sôi động nhất cả nước. Trên nền tảng dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành, địa phương đề xuất mô hình thành phố sân bay (aerotropolis) gắn logistics, dịch vụ, công nghệ cao và phát triển xanh.

Từ cú huých chiến lược...

Theo ông Dương Minh Dũng, xã Long Thành sở hữu vị trí đặc biệt: cách trung tâm TPHCM khoảng 40km, kề cận các cực công nghiệp Nhơn Trạch và hành lang cảng biển Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Vị trí này đưa xã Long Thành vào “chuỗi đô thị Đông Nam” với lợi thế kết nối cả đường bộ, đường không lẫn đường thủy. Khi các tuyến Vành đai 3 - 4, Bến Lức - Long Thành, Biên Hòa - Vũng Tàu đồng bộ, trục liên kết vùng sẽ được rút ngắn đáng kể. Long Thành vì thế không chỉ là điểm đến cuối cùng, mà trở thành cửa ngõ giao thương và trung chuyển quan trọng của vùng.

Giai đoạn 2020 - 2025, dù đối mặt nhiều thách thức, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Long Thành đã đạt kết quả toàn diện. Thu ngân sách hằng năm đều vượt chỉ tiêu từ 10 - 25%, tăng trưởng kinh tế bình quân 10 - 15%/năm là tín hiệu tích cực. Cơ cấu công nghiệp - thương mại - dịch vụ chuyển dịch mạnh, các tiêu chí nông thôn mới nâng cao được duy trì. Thu nhập bình quân đầu người đạt 93,5 triệu đồng/người/năm, tạo nền tảng xã hội quan trọng cho giai đoạn bứt phá.

Xã Long Thành xác định tầm nhìn không phải “đô thị thông thường” mà là thành phố sân bay hoạt động 24/7. Hạt nhân là Cảng hàng không quốc tế Long Thành, kết nối với Vành đai 3 - 4, các cao tốc và hành lang logistics biển - không. Mô hình này cho phép hình thành các khu đô thị, thương mại, logistics, dịch vụ cao cấp “bám sân bay”, gia tăng giá trị chuỗi. Từ đây, Long Thành hướng đến vai trò trung tâm công nghiệp - dịch vụ - đô thị xanh, nâng vị thế cạnh tranh của Đồng Nai trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

... đến ba trụ cột đột phá

Trụ cột 1: Xương sống logistics, trục kết nối vàng Sân bay - Cảng biển. Kết nối chiến lược giữa Sân bay Long Thành với cụm cảng Phước An - Cái Mép tạo hành lang Sea - Air Intermodal cự ly ngắn, tốc độ cao. Chỉ khoảng 15km từ sân bay đến cảng Phước An, hàng hóa có thể chuyển tiếp nhanh, giảm chi phí và thời gian. Long Thành từ “điểm đến” hóa thành trung tâm trung chuyển, tái xuất, thu hút nhà đầu tư logistics, kho vận và chuỗi cung ứng toàn cầu. Trọng tâm là một Trung tâm logistics đa phương thức làm nút giao hàng không - hàng hải, nối thẳng khu công nghiệp, cảng cạn ICD và mạng cao tốc.

Trụ cột 2: Hệ sinh thái kinh tế hiện đại với Khu thương mại tự do (FTZ). Long Thành đề xuất FTZ quanh sân bay, vừa là ưu đãi thuế - thủ tục, vừa là “phòng thí nghiệm” thể chế. Hệ sinh thái chia thành bốn phân khu: logistics - công nghiệp phụ trợ; thương mại - dịch vụ (downtown sân bay, hội chợ triển lãm, khách sạn - giải trí); công nghệ cao - đổi mới sáng tạo (R&D, sản xuất công nghệ cao); và đô thị sân bay - dịch vụ quốc tế (y tế, giáo dục, lưu trú cho chuyên gia). Cách bố trí này gia tăng giá trị gia tăng tại chỗ, tận dụng luồng chuyên gia, thiết bị và thị trường toàn cầu. Khi FTZ vận hành thông suốt, Long Thành có thể bứt tốc thành cực tăng trưởng mới của tỉnh và vùng.

Trụ cột 3: Phát triển xanh, tuần hoàn và đô thị thông minh. Tốc độ công nghiệp hóa đòi hỏi bảo vệ môi trường như một điều kiện tiên quyết. Xã Long Thành định hướng khu công nghiệp sinh thái - tuần hoàn; vành đai cây xanh cách ly, kiểm soát tiếng ồn - khí thải quanh sân bay; năng lượng tái tạo cho hạ tầng, chiếu sáng và xử lý chất thải thông minh. “Phát triển xanh” vừa là trách nhiệm, vừa là lợi thế cạnh tranh để thu hút nhân lực chất lượng cao, chuyên gia quốc tế. Một đô thị trong lành, văn minh sẽ nâng chất lượng sống và giữ chân nguồn lực tri thức - công nghệ.

Chính sách cho giai đoạn 2025 - 2030

Theo ông Dương Minh Dũng, xã Long Thành đặt mục tiêu hoàn thiện, cập nhật và đồng bộ quy hoạch đô thị với quy hoạch tỉnh và vùng. Quy hoạch sân bay phải “ăn khớp” với khu công nghiệp, logistics, dịch vụ - thương mại, tránh chồng chéo và đảm bảo hành lang sinh thái. Trên phương diện quản trị, địa phương thúc đẩy cải cách hành chính, chính quyền số, dịch vụ công trực tuyến, tăng phân cấp - ủy quyền có kiểm soát. Kỷ cương quản lý đất đai, trật tự xây dựng được siết chặt, qua đó rút ngắn thời gian dự án, gia tăng niềm tin của doanh nghiệp.

Để triển khai hạ tầng xương sống, xã Long Thành kiến nghị ưu tiên vốn trung ương, ODA, đồng thời khơi thông PPP cho giao thông kết nối, hạ tầng xã hội. Cấp tỉnh cần bố trí vốn đối ứng, tạo quỹ đất sạch và cơ chế “một cửa” trọng điểm cho các dự án chiến lược. Công tác xúc tiến đầu tư sẽ nhắm trúng đích: logistics, công nghệ cao, đô thị thông minh, dịch vụ quốc tế; kết nối trực tiếp các tập đoàn đa quốc gia và quỹ đầu tư. Liên kết vùng với TP HCM, Biên Hòa, Long Khánh, Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) giúp hình thành mạng lưới đô thị năng động, bổ sung thay vì cạnh tranh lẫn nhau.

Xã Long Thành xác định, con người là hạt nhân của chiến lược phát triển. Do vậy, xã Long Thành ưu tiên đào tạo nhân lực logistics, hàng không, quản lý đô thị, dịch vụ chất lượng cao thông qua liên kết trường, viện, doanh nghiệp, học bổng nghề cho người dân địa phương. Hệ thống đại học/học viện hàng không, bệnh viện quốc tế, thiết chế văn hóa, thể thao quy mô vùng sẽ định vị Long Thành như điểm đến sống, làm việc, học tập của chuyên gia. Khu tái định cư thí điểm đô thị thông minh với hạ tầng số, dịch vụ công tiện ích cùng nhà ở xã hội cho công nhân giúp bảo đảm an sinh, tạo đồng thuận xã hội bền vững.

Lộ trình đến 2030 và tầm nhìn 2050

Ông Dương Minh Dũng cho biết, thuận lợi của xã Long Thành là sự hội tụ của hạ tầng quốc gia, không gian quỹ đất và vị trí chiến lược. Thách thức nằm ở quy hoạch đất đai chưa đồng bộ, hạ tầng chưa theo kịp, một bộ phận cán bộ còn lúng túng với chuyển đổi số, nguồn nhân lực địa phương chưa phù hợp ngay với yêu cầu công nghệ cao. Địa phương vì vậy đặt trọng tâm vào “ba mũi nhọn”: hoàn thiện quy hoạch tích hợp; xây dựng cơ chế, thể chế đủ tầm cho FTZ và PPP; và đầu tư mạnh cho chuyển đổi số, nguồn nhân lực, môi trường. Khi các mảnh ghép này khớp lại, xã Long Thành có thể kích hoạt chu kỳ tăng trưởng mới.

Từ đó, xã Long Thành kiến nghị chính sách trọng điểm gồm: ưu tiên vốn trung ương cho giao thông kết nối chiến lược (cao tốc, vành đai, đường sắt tốc độ cao); sớm xem xét thành lập Khu Thương mại Tự do Long Thành với cơ chế đặc thù và cơ chế điều tiết một phần nguồn thu để tái đầu tư hạ tầng, dịch vụ công; áp dụng ưu đãi thuế, tín dụng xanh cho công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ hàng không và đô thị xanh.

Ở cấp tỉnh, cần tăng phân cấp thẩm định, phê duyệt, rút ngắn thủ tục dự án trọng điểm, đồng thời phân bổ ngân sách cho y tế, giáo dục, đào tạo nghề để tạo “đòn bẩy xã hội” dài hạn. Vành đai vệ tinh quanh sân bay được tổ chức không gian hợp lý để chia sẻ áp lực dân cư và bổ trợ dịch vụ, logistics, nông nghiệp công nghệ cao.

Đích đến là đến năm 2030 hình thành bộ khung thành phố sân bay, vận hành các trục logistics và phân khu chức năng cốt lõi, và đến năm 2050 Long Thành trở thành cửa ngõ quốc tế hiện đại của châu Á.

Theo ông Dương Minh Dũng, tầm nhìn này đòi hỏi đổi mới tư duy lãnh đạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, và sự đồng hành của doanh nghiệp, người dân. Với vai trò “cực tăng trưởng mới” của Đồng Nai, xã Long Thành cam kết phát triển xanh, giàu mạnh, văn minh, hiện đại, đóng góp cho cả vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước.

“Khi “động cơ” sân bay, logistics, FTZ và phát triển xanh cùng khởi động, Long Thành có cơ hội bứt phá để định hình chuẩn mực đô thị sân bay kiểu mẫu của Việt Nam”, ông Dương Minh Dũng nhấn mạnh.