Theo tính toán của VCCI, khả năng đến hết năm 2020 cả nước sẽ có khoảng 984 nghìn DN. Khảo sát do VCCI thực hiện, với sự hỗ trợ của Chương trình “Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam” (Aus4Reform) công bố mới đây cho thấy Việt Nam còn nhiều dư địa cải cách để đạt được mục tiêu 1 triệu DN trong năm nay…
Giảm thủ tục để giảm chi phí
Khảo sát cho thấy mặc dù tỷ lệ DN đăng ký qua mạng, qua bưu điện hoặc qua trung tâm hành chính công tăng từ 12,5% lên 17,4%, tuy nhiên, tỷ lệ DN đánh giá việc ứng dụng công nghệ thông tin tốt lại giảm từ 60% xuống còn 36%.
Các DN phản ánh là vẫn phải đi lại để nộp hồ sơ nhiều lần (trung bình 3 lần cho mỗi thủ tục) để có giấy phép xây dựng và giấy phép liên quan: Đặc biệt các thủ tục về xây dựng và phòng cháy, chữa cháy vẫn chưa được thực hiện liên thông. Tỷ lệ DN phải xin xác nhận phòng cháy, chữa cháy lên đến 63% và có đến 30% DN cho rằng họ gặp khó khăn khi làm thủ tục.
Cùng với đó, việc thiếu công khai, minh bạch của các cơ quan quản lý nhà nước về thông tin về đất đai cũng khiến DN phải bỏ thêm chi phí thời gian, tiền bạc.
Trong lĩnh vực thuế, hoạt động thanh, kiểm tra thuế vẫn chưa được cải thiện nhiều, vẫn có 33% DN cho rằng cán bộ suy diễn bất lợi cho DN và 30% DN cho biết tồn tại chi phí không chính thức khi thanh kiểm tra thuế.
Lĩnh vực tiếp cận tín dụng, tiếp cận vốn cũng còn dư địa để cải cách khi khảo sát cho thấy, cản trở lớn nhất là điều kiện vay vốn phải có tài sản thế chấp (86% DN đồng ý). Đáng ngại, 39% DN cho biết tình trạng bồi dưỡng cho cán bộ ngân hàng để vay được vốn là phổ biến.
Khảo sát của VCCI cũng cho thấy, chi phí tuân thủ pháp luật của DN cũng tăng lên khi nội dung thành phần hồ sơ, tính hiệu quả khi giải quyết thủ tục hành chính của cán bộ nhà nước đều tăng. Tỷ lệ DN mất thời gian để tìm hiểu và thực hiện các quy định pháp luật cũng giảm. Tuy nhiên, tỷ lệ DN cho biết phải đi lại nhiều lần để làm thủ tục hành chính lại có xu hướng gia tăng. Cùng với đó, hiện tượng tham nhũng vặt khi làm thủ tục hành chính vẫn còn đáng quan ngại…
Việc cắt giảm điều kiện kinh doanh tuy đã có chuyển biến (tỷ lệ DN phải xin giấy phép kinh doanh có điều kiện giảm từ 58% xuống 48% và tỷ lệ DN gặp khó khăn khi xin giấy phép giảm từ 42% xuống 34%) nhưng theo VCCI, việc cắt giảm danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Phụ lục IV Luật Đầu tư và các điều kiện kinh doanh nằm ở cấp luật cần tiếp tục được thực hiện.
Về kiểm tra chuyên ngành, các yêu cầu của Chính phủ về áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro, chuyển từ kiểm tra tại cửa khẩu sang kiểm tra hàng hoá khi lưu thông vẫn chưa được thực hiện phổ biến.
Vẫn có tình trạng mở rộng phạm vi, tăng nặng thủ tục kiểm tra chuyên ngành trong lĩnh vực an toàn lao động. Công tác chỉ định và công nhận kết quả đánh giá sự phù hợp của các tổ chức được cải thiện, nhưng vẫn còn một số trường hợp chậm chỉ định, chỉ định ít dẫn đến độc quyền, hoặc không công nhận kết quả kiểm định của đơn vị được cấp phép. Vẫn còn tình trạng hàng hoá không có quy chuẩn kỹ thuật mà vẫn thuộc diện kiểm tra.
Ổn định chính sách để doanh nghiệp yên tâm
Trong lĩnh vực cải cách tư pháp, giải quyết tranh chấp và phá sản, khảo sát của VCCI cho thấy sau 5 năm giảm liên tục (từ 60% năm 2013 xuống 36% năm 2017), năm vừa qua, tỷ lệ DN sẵn sàng khởi kiện ra toà án khi có tranh chấp đã tăng trở lại, lên mức 45% năm 2018, tuy nhiên đây vẫn là tỷ lệ thấp.
Tuy nhiên, sự ổn định, nhất quán, dễ dự báo của chính sách đang là vấn đề hiện nay khi kết quả khảo sát cho thấy tỷ lệ DN cho biết họ có thể dự đoán được thay đổi nội dung chính sách và thực thi chính sách giảm liên tục trong 5 năm qua. Tỷ lệ DN cho biết họ không bao giờ hoặc hiếm khi dự đoán được thay đổi chính sách tăng từ 42% trong năm 2014 lên 67% trong năm 2018.
Theo Chủ tịch VCCI, những thay đổi về chính sách ảnh hưởng trực tiếp liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các DN. Đặc biệt, các DN rất quan ngại về những thay đổi liên quan đến chính sách thuế. Sự thay đổi liên tục và mức thuế suất cao, đặc biệt là trường hợp của thuế tiêu thụ đặc biệt, thực sự ảnh hưởng không chỉ đến các DN là đối tượng của loại thuế này mà còn đối với rất nhiều ngành công nghiệp có liên quan cũng như toàn nền kinh tế. “Vì vậy bất kỳ sự thay đổi nào về chính sách thuế cũng cần được nghiên cứu một cách kỹ lưỡng và tham khảo ý kiến của các chuyên gia cũng như của cộng đồng DN…”- TS Lộc đề xuất.
Cùng với đó, sự phân biệt đối xử giữa DN trong nước và nước ngoài, DN dân doanh và DN nhà nước tuy có xu hướng giảm trên tất cả các lĩnh vực, trừ phân bổ nguồn lực đất đai, nhưng theo đánh giá của VCCI, tình trạng ưu ái DN sân sau vẫn rất nghiêm trọng; tỷ lệ DN hài lòng về hoạt động tổ chức đối thoại, giải quyết vướng mắc cho DN có tăng nhưng ở mức rất khiêm tốn…
Theo Chủ tịch VCCI, đây là những dư địa để tiếp tục cải cách. “Các bộ ngành và địa phương tiếp tục cần có những cải cách thực chất và đồng đều hơn, nhằm tạo lập được môi trường kinh doanh thuận lợi cho cộng đồng kinh doanh. Có như vậy, mục tiêu 1 triệu DN mới có thể đạt được trong năm nay”- TS Lộc lưu ý.
