Ký ức đau thương từ “khu nhà đói“

Ảnh tư liệu về nạn đói ở nhà lưu niệm mà ông Tuyến cung cấp.
Ảnh tư liệu về nạn đói ở nhà lưu niệm mà ông Tuyến cung cấp.
(PLO) - “Khu nhà đói” có địa chỉ tại ngách 86, ngõ 559 đường Kim Ngưu (Hà Nội) được xây dựng để tưởng nhớ những người chết trong nạn đói năm (1944 – 1945). Đây là nơi ẩn giật của hơn 2 triệu linh hồn đã chết vì nạn đói năm Ất Dậu. Khu nhà này thường vắng vẻ, chỉ đến tiết tháng Bảy xá tội vong nhân mới đông người đến viếng thăm… 

Ký ức đau thương

Sau một hồi hỏi đường lòng vòng, cuối cùng chúng tôi cũng tìm đến đài tưởng niệm linh hồn người chết mà người dân sống xung quanh còn gọi là “khu nhà đói”. Khu nhà đói nằm lọt thỏm giữa các ngôi nhà cao tầng, tuy nhiên khi vào trong thì rất hoang lạnh do rất ít người lui đến.
Khung cảnh nhợt nhạt của buổi chiều trong tháng “cô hồn” khiến anh em chúng tôi có cảm giác lạnh hơn vì số người chết đói quá nhiều (trên bia khắc một con số không nhỏ: hơn hai triệu người chết đói).    
Ông Đặng Văn Tuyến, người phụ trách đài tưởng niệm nói: “Đài tưởng niệm này vẫn vắng lạnh như mọi khi, ít người đến thắp nhang lắm. Chính vì ít người đến nên tôi ghi luôn số điện thoại trước cổng, ai gọi tôi mới đến mở cửa” .
Dẫn chúng tôi lên thắp hương ở đài tưởng niệm, ông Tuyến thở dài: “Khu tưởng niệm được xây từ năm 1951 giữa một bãi đất hoang vu, lau lách um tùm. Trải qua 3 lần tu sửa, qua quá trình đô thị hóa, nay nó nằm lọt thỏm giữa khu dân cư. Trước đây tôi cũng có đề xuất cấp trên về việc mở rộng khu tưởng niệm nhưng vẫn chưa được phê duyệt. Hiện tôi cũng chỉ mong muốn đoạn đường từ Minh Khai vào đây được cắm biển chỉ dẫn có khu tưởng niệm là tốt lắm rồi. Bởi có biển thì người ta mới biết có khu tưởng niệm để mà vào”.
Ông Tuyến dẫn chúng tôi lên thắp hương ở đài tưởng niệm.
Ông Tuyến dẫn chúng tôi lên thắp hương ở đài tưởng niệm. 
Theo ông Tuyến, linh hồn của những người chết đói đã được quy tập về đây. Đài tưởng niệm là do người dân góp công sức xây dựng nhằm nhớ đến nạn đói khủng khiếp năm 1945. Đây là một việc làm đầy ý nghĩa bởi đồng bào ta đói là do phát xít Nhật và thực dân Pháp. Chúng đã thực hiện chính sách vơ vét thóc gạo cộng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh thuộc Đồng bằng Bắc bộ mới dẫn đến thảm cảnh này. 
Hiểu quá khứ để sống có lý tưởng
Để tìm lại những người đã chứng kiến cảnh chết trong nạn đói năm 1945, chúng tôi đã tìm gặp bà Đàm Thị Miến (88 tuổi) ở ngõ 129 đường Trương Định (Hà Nội). Khi được hỏi chuyện, bà Miến kể: “Tôi quê ở Cát Bi (Hải Phòng), thời gian đó quê tôi đói khát, ra đường đâu đâu cũng thấy người nằm vật vờ, xác chết nằm như ngả rạ. Ngay như cụ thân sinh ra tôi cũng chỉ da bọc xương, đến bữa có cám mà ăn đã là tốt lắm rồi”.  
Theo bà Miến, để chống chọi với cái chết, nhiều lần bà đã phải đi hái rau dại, đào củ chuối, bóc vỏ cây. Trong làng nhà ai có trâu, bò, chó, mèo là đều giết hết. Dân chài lưới thì họ nấu củ nâu, cá chết. Khi không còn gì để ăn thì chỉ có ngồi chờ chết.
Ban đầu người chết còn được mang đi chôn, sau này người chết đói nhiều quá, xác chết chất đầy ở khắp các bụi rậm, tử khí lan khắp các xóm làng, chôn không xuể. 
Trại Giáp Bát (Hà Nội), nơi tập trung những nạn nhân đói năm 1945. Ảnh tư liệu.
 Trại Giáp Bát (Hà Nội), nơi tập trung những nạn nhân đói năm 1945.  Ảnh tư liệu.
 
Đói khổ khiến những người dân quê sống không còn tình cảm hàng xóm, cướp giật, xin ăn chỗ nào cũng có. Cảnh người chết vì đói cực kỳ thảm khốc và đau thương. Cái đói khiến cho cha bỏ con, chồng bỏ vợ, tình cảm họ hàng bị đứt đoạn, đi xin không được thì cướp. Ở vùng quê bà Miến sống, hàng trăm hộ dân chết cả nhà, nhiều dòng họ chỉ một vài người sống sót.
Bà Miến bảo: “Lúc đó nhà tôi còn có cháo để mà ăn, nhưng cứ đến bữa là bố tôi cũng chỉ ăn có nửa bát. Ăn xong bố còn bảo: “Các con ăn đi, bố no rồi”. Thực ra tôi biết bố muốn nhường lại nửa bát cháo cho các con cùng cụ cố”.
Năm đói ấy bà Miến may mắn sống sót vì cụ thân sinh ra bà còn giữ lại hơn chục thùng thóc. Thấy hoàn cảnh đói khổ của mọi người, sau mỗi chuyến buôn gạo từ Hải Dương lên Hải Phòng, bà Miến  bớt lại một ít rồi đem về nấu cháo cho bọn trẻ ăn. Nhưng lũ trẻ đông quá, nhiều hôm nấu nồi cháo chỉ chia cho mỗi đứa một lưng để cầm hơi cũng không xuể. 
Để cứu đói những đứa trẻ mồ côi ở trong làng, bà Miến còn xin cha mẹ hai sào lúa non bán đi để nuôi trẻ mồ côi. “Qua đận đói, những đứa mồ côi mà tôi nuôi được họ hàng cưu mang, có đứa thì đi làm con ở cho nhà người ta”- bà Miến rưng rưng nước mắt nhớ lại.
Nạn đói năm 1945 giống như một vết dao cứa vào trái tim của đồng bào. Vết đau ấy sẽ đi vào những trang sử của dân tộc, đặc biệt với những “nhân chứng sống” như bà Miến sẽ mãi mãi không quên được những tháng ngày đói khổ vật vờ.
Đài tưởng niệm được dựng lên để chúng ta khắc cốt ghi tâm một thời đói khổ, lầm than vì sống dưới ách nô lệ. Xót thương cho hàng triệu đồng bào thiệt mạng vì nạn đói khi thời điểm họ mất chỉ cách một khoảng thời gian không xa trước khi dân tộc ta giành được độc lập vào Cách mạng Tháng 8/1945 dưới sự dẫn dắt tài tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với những người trẻ như chúng tôi được sống trong thời đại hòa bình hôm nay, thấu hiểu quá khứ đau thương của đồng bào để biết trân trọng hơn những giá trị của cuộc sống hiện tại, biết sống có ý nghĩa và lý tưởng hơn./.

Tin cùng chuyên mục

Đại tá Nguyễn Văn Sơn (ở giữa) - Trung đoàn trưởng, bay buồng trước (Trung đoàn không quân 940) được lực lượng chức năng hỗ trợ đưa ra ngoài. Ảnh: Trung đoàn 940.

Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho hai phi công

(PLVN) - Theo thông tin từ Cục Tuyên huấn (Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam), Chủ tịch nước có Quyết định số 1267/QĐ-CTN ngày 21/11/2024 về việc tặng thưởng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc cho Đại tá Nguyễn Văn Sơn, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 940 và Thượng tá Nguyễn Hồng Quân, Chủ nhiệm bay Trung đoàn 940 (Trường Sĩ quan Không quân, Quân chủng Phòng không - Không quân, Bộ Quốc phòng).

Đọc thêm

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 2: Phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ - 'khó nhiều bề'

Ban Chấp hành Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội nhiệm kỳ 2020 - 2025 có 9 thành viên. (Ảnh: Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội)
(PLVN) - Phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ rất quan trọng vì đây là lực lượng góp phần đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với xã hội qua các tác phẩm nghệ thuật. Thế nhưng, thực tiễn công tác phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ Thủ đô hiện nay và bản thân nhận thức, nỗ lực của lực lượng văn nghệ sĩ Thủ đô để đứng vào hàng ngũ của Đảng đôi khi vẫn là “hai đường thẳng song song”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia
Ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì Bao dung và Hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia
Trưa 21/11 (theo giờ địa phương), tại Phủ Thủ tướng, Trung tâm hành chính Putrajaya, Malaysia, Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sang thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân từ ngày 21-23/11, được tổ chức trọng thể theo nghi thức cao nhất dành cho Nguyên thủ quốc gia thăm chính thức.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 1: Tự hào là người chiến sĩ trên 'mặt trận văn hóa'

Hà Nội có 97 tác phẩm xuất sắc được trao giải trong Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4 năm 2024. (Ảnh: CTV)
(PLVN) -  Ngày 24/11/1946, tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã diễn ra. Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”. Lá thư Người gửi giới họa sĩ và văn nghệ sĩ năm 1951 đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Kiến tạo trong kỷ nguyên mới phải đột phá đi thẳng vào hiện đại

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh trong bài: V.Anh)
(PLVN) - Yêu cầu bao trùm trong kiến tạo kỷ nguyên mới là phải tiến hành đồng thời, thắng lợi quá trình “đột phá kép”. Một mặt, phải đột phá đi thẳng vào hiện đại, vào những lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Mặt khác, phải đột phá trong việc giải quyết triệt để những “điểm nghẽn”, những khó khăn đang kìm hãm, cản trở sự phát triển của đất nước.

Khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong giải quyết thách thức toàn cầu

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại phiên thảo luận phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) - Ngày 19/11 (theo giờ địa phương), tại Rio de Janeiro, Brazil, Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2024 tiếp tục diễn ra với Phiên thảo luận về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng dưới sự chủ trì của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, Chủ tịch G20 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và có bài phát biểu tại Phiên thảo luận.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Bàn làm chứ không bàn lùi

Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)
(PLVN) -  Chiều 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với chủ trương đầu tư dự án với tinh thần bàn làm chứ không bàn lùi.

Nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân. (Ảnh: Phạm Thắng)
(PLVN) - Chiều 20/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội làm việc phiên toàn thể tại hội trường nghe các báo cáo về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên họp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc hội Việt Nam: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao của Nhà nước và Nhân dân

Bác Hồ phát biểu tại kỳ họp thứ năm Quốc hội Khóa I ngày 20/9/1955. (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - Quốc hội nước ta được thành lập trong những năm chiến tranh chống xâm lược, do toàn dân tự do bầu cử, là đại biểu chân chính của nhân dân cả nước từ Bắc đến Nam. Đến nay, trước tình hình mới, nhiệm vụ mới, Quốc hội đã, đang cùng Nhân dân và Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia, đưa đất nước ta từng bước đủ “cơ đồ, vị thế, tiềm lực và uy tín” để “sánh vai với các cường quốc năm châu” .

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica
Sau khi kết thúc tốt đẹp chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G20 và hoạt động song phương tại Brazil, tối 19/11 (theo giờ địa phương, sáng 20/11 giờ Hà Nội), chuyên cơ chở Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay Las Americas, Thủ đô Santo Domingo, bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica theo lời mời của Tổng thống Cộng hòa Dominica Luis Abinader và Phu nhân.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Kỳ cuối: Quyết tâm và quyết tâm cao hơn nữa

Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2024. (Ảnh: VGP).
(PLVN) -  Suy cho cùng, điều quan trọng nhất là chất lượng các đạo luật phải đáp ứng được yêu cầu kiến tạo để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững, hùng cường và thịnh vượng, hội nhập quốc tế sâu rộng. Trên tinh thần đó, chúng ta đã cố gắng, càng cố gắng hơn nữa, đã quyết tâm, càng phải quyết tâm cao hơn nữa.

longformKế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW

Kế hoạch của Bộ Tư pháp về Tổng kết thực hiện Nghị Quyết số 18 - NQ/TW
(PLVN) - Ban Chỉ đạo của Bộ Tư pháp về Tổng kết Nghị quyết 18- NQ/TW đã ban hành Kế hoạch tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18 - NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới , sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”. Báo Pháp luật Việt Nam trân trọng đăng toàn văn Kế hoạch: