Thỏa thuận tự do thương mại đầy tham vọng này được khởi động cách đây 1 năm sau khi Mỹ rút lui khỏi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình dương (TPP) về cơ bản vẫn giữ nguyên nội dung so với phiên bản gốc và chỉ tạm hoãn thực thi 20 điều khoản nhằm bảo đảm sự cân bằng giữa 11 nước thành viên.
Ngay sau lễ ký chính thức, đại diện 11 nước tham gia ký kết đã tham dự buổi họp báo thông tin về kết quả ký kết cũng như hướng đi trong tương lai sau khi hiệp định chính thức có hiệu lực.
Vui mừng
Khai mạc họp báo, Ngoại trưởng Chile Healdo Muños khẳng định CPTPP được ký kết đã phát đi một tín hiệu vào thời điểm rất phù hợp bởi vì tất cả đều nhận thức được những áp lực của chủ nghĩa bảo hộ có thể dẫn đến điều không ai mong muốn, đó là một cuộc chiến tranh thương mại. Bộ trưởng Muños cho biết, các nước tham gia ký kết CPTPP hy vọng tiến bộ và tăng trưởng kinh tế sẽ đến với tất cả, đồng thời là tín hiệu mạnh mẽ đối với những áp lực bảo hộ vì một nền thương mại thế giới mở, không có trừng phạt đơn phương và cũng không có đe dọa về chiến tranh thương mại.
Trong khi đó, Quốc vụ khanh phụ trách Chính sách Kinh tế và Tài chính Nhật Bản Toshimitsu Motegi đánh giá, bất chấp những thách thức đa dạng và khó khăn, CPTPP là một thành tựu lịch sử giúp tạo ra những quy tắc tự do và công bằng trong thế kỷ 21 ở châu Á-Thái Bình dương.
Về khả năng Mỹ có thể quay trở lại hiệp định, ông Motegi bày tỏ sẵn sàng mở cửa đón chào bởi CPTPP không phải một thỏa thuận chống một nước nào đó, đồng thời khẳng định không chỉ có Mỹ mà bất cứ nước nào muốn đều có thể tham gia, nếu chấp nhận những điều khoản cam kết của hiệp định. Ông cũng cho rằng sức mạnh của CPTPP sẽ trở thành công cụ tiếp sức cho thương mại quốc tế, giúp thúc đẩy tăng trưởng, tạo công ăn việc làm và giảm thiểu đói nghèo.
Về phần mình, Bộ trưởng Thương mại Quốc tế Canada Francois-Philippe Champagne khẳng định rất tự hào vì đã chứng minh được cho thế giới thấy rằng thương mại tiến bộ chính là con đường lựa chọn đúng đắn cho tương lai.
Tổng thống nước chủ nhà Chile Michelle Bachelet và Ngoại trưởng Heraldo Muños chủ trì lễ ký Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Theo giới chuyên gia, CPTPP được chính thức ký kết sẽ tạo thuận lợi cho việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo thêm nhiều công ăn việc làm, giảm đói nghèo và nâng cao đời sống của người dân.
Sự kiện này cũng phát đi một thông điệp mạnh mẽ chống lại chủ nghĩa bảo hộ, là minh chứng rằng một nền kinh tế mở sẽ đem lại lợi ích cho các nước thành viên. Sau khi có hiệu lực, hiệp định này sẽ tạo ra một khu vực tự do thương mại thuộc hàng lớn nhất thế giới, với một thị trường lên tới 463 triệu dân và Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào khoảng 10.000 tỷ USD (chiếm 13% GDP toàn cầu). CPTPP sẽ có hiệu lực trong 60 ngày sau khi có ít nhất 6 quốc gia tham gia hoàn tất các thủ tục phê chuẩn.
Phiên bản mới, giá trị chiến lược cao hơn
Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) tưởng chừng đã chết khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận này hồi đầu năm 2017. Tuy nhiên, 11 thành viên còn lại đã tìm cách cứu vãn tình hình và bảo toàn phần lớn nội dung của thỏa thuận. Phiên bản mới với tên gọi Hiệp định Đối tác Tiến bộ và Toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Trước khi chính thức tham gia lễ ký CPTPP, Bộ Các vấn đề toàn cầu (Bộ Ngoại giao) Canada đã cho đăng toàn văn hiệp định kèm theo báo cáo đánh giá toàn diện về tác động đối với nền kinh tế Canada sau khi tham gia hiệp định này. Báo cáo đánh giá gồm 5 phần, do Văn phòng Kinh tế Trưởng của Bộ Ngoại giao thực hiện dựa trên việc chỉ rõ những lợi ích kinh tế mà Canada dự kiến có được từ việc tham gia CPTPP và so sánh những lợi ích tính toán trong TPP trước đây khi còn có Mỹ tham gia.
Sau khi phân tích và đánh giá toàn diện, báo cáo cho rằng CPTPP sẽ đem lại 4,2 tỷ đôla Canada (CAD) tổng nguồn lợi kinh tế dài hạn cho Canada, chủ yếu nhờ gia tăng xuất khẩu và đầu tư hàng hoá, dịch vụ. Trong đó, xuất khẩu tăng phần lớn là nhờ các doanh nghiệp Canada được tiếp cận ưu đãi với các thị trường mới trước đây chưa có Thỏa thuận tự do thương mại (FTA) với Canada như Nhật Bản, Việt Nam, Malaysia và Australia.
 |
| Đại diện 11 quốc gia trong lễ ký chính thức |
Những nguồn lợi đó trải rộng trên nhiều lĩnh vực từ các sản phẩm nông nghiệp như thịt lợn, thịt bò, đến các sản phẩm gỗ, máy móc và thiết bị, phương tiện vận chuyển.
Theo kế hoạch, 11 quốc gia tham gia đàm phán CPTPP sẽ hình thành một trong những khu vực thương mại lớn nhất thế giới, chiếm gần 13,5% GDP toàn cầu. Các quốc gia thành viên CPTPP, với tư cách là một khối, sẽ là đối tác thương mại lớn thứ ba của Canada. Thương mại song phương giữa Canada với 10 nước thành viên còn lại trong CPTPP, bao gồm cả hàng hoá và dịch vụ, đạt 105 tỷ đôla Canada (CAD) trong năm 2016, chiếm 8,1% tổng giá trị thương mại của Canada.
Hai trong số 5 đối tác thương mại hàng đầu của Canada hiện nay- Mexico và Nhật Bản- sẽ là các nước thành viên CPTPP. Đầu tư trực tiếp nước ngoài hai chiều của Canada với các nước CPTPP đạt 122,2 tỷ CAD trong năm 2016.
Quốc gia có công lớn nhất trong việc hoàn tất CPTPP chính là Nhật Bản. Sau khi Mỹ rút khỏi TPP một năm trước, Tokyo đã trở thành nhân tố chính thúc đẩy các cuộc đàm phán về thỏa thuận thương mại được xem như TPP 11 này. Hiếm khi Nhật Bản chủ trì các cuộc đàm phán đa phương, song những gì diễn ra trong năm vừa qua cho thấy rằng sự vắng mặt của Mỹ tại TPP đã giúp Nhật Bản có nhiều “không gian” hơn để thể hiện vai trò lãnh đạo của mình trong việc bảo toàn và thúc đẩy các thỏa thuận thương mại quy mô toàn khu vực.
Nhật Bản đã đón lấy cơ hội để đề ra những nguyên tắc dựa trên đồng thuận với các đối tác còn lại trong TPP thay vì phải chấp nhận những sức ép và yêu cầu từ phía Mỹ tương tự như quá trình đàm phán trước đây. Trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản Kazuyoshi Umemoto cho rằng lần đầu tiên Nhật Bản là người tiên phong thay vì ở thế bị động.
Nội dung dự thảo CPTPP cho thấy 22 điều khoản (trong tổng số hơn 1.000) của TPP đã bị “đình chỉ” chứ không phải bị xóa bỏ. Các nội dung bị đình chỉ chủ yếu là trong chương về quyền sở hữu trí tuệ. Một số điều khoản cực đoan mà Mỹ muốn áp đặt (nhưng nhiều quốc gia khác lại không đồng tình) không được triển khai trong CPTPP sắp tới.
Hầu hết các điều khoản bị đình chỉ khác đều không quá quan trọng, và đa phần nội dung TPP được duy trì trong thỏa thuận mới. Điều này là để đề phòng việc Mỹ có thể quay trở lại. Nhiều người lạc quan về khả năng này bởi tại Diễn đàn Davos gần đây, Tổng thống Trump đã tuyên bố rằng Mỹ có thể xem xét lại quyết định rút khỏi thỏa thuận. Nếu Mỹ quay lại, các điều khoản bị đình chỉ sẽ hoạt động trở lại và CPTPP có thể sẽ trở thành TPP một lần nữa.
Nhật báo Sankei của Nhật Bản cho rằng việc Mỹ trở lại TPP là cần thiết để các nguyên tắc của thỏa thuận đạt được tiêu chuẩn cao hơn về tự do hóa, nhất là khi các nước nhất trí các nguyên tắc và tiến hành cải cách ở trong nước để đảm bảo đủ tiêu chuẩn bước chân vào thị trường Mỹ. Hợp tác quốc tế có sự tham gia của Mỹ cũng là điều cần thiết để gia tăng áp lực cải cách đối với Trung Quốc, nước còn lâu mới có một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa.
Tokyo hy vọng rằng Washington sẽ tham gia CPTPP khi thỏa thuận này có hiệu lực để không gì khác ngoài mục đích hạ nhiệt các áp lực đòi hỏi phải tham gia đàm phán FTA song phương. Trước sự vắng mặt của Mỹ ở vị trí lãnh đạo quá trình xây dựng và lan tỏa các nguyên tắc thương mại-đầu tư của TPP, Thủ tướng Shinzo Abe đã thể hiện mong muốn trở thành “người tiên phong thúc đẩy thương mại tự do” bằng cách đưa các giá trị kinh tế của TPP ra toàn thế giới”.
Nhật Bản đang rất hào hứng với việc kêu gọi thêm thành viên tham gia TPP mới. Những quốc gia và vùng lãnh thổ như Hàn Quốc, Thái Lan, Indonesia, Philippines và Đài Loan đều đã tỏ ý quan tâm tới ý tưởng này. Nhật Bản muốn hợp tác cùng nhiều quốc gia để thiết lập những nguyên tắc thương mại với tiêu chuẩn cao về tự do hóa ở châu Á.
Sự vắng mặt của Mỹ trong CPTPP có thể xem là “cơ hội” để các quốc gia “trung lưu” như Nhật Bản và Australia có cơ hội thể hiện vai trò lãnh đạo khu vực lớn hơn. Phiên bản phi chính trị của TPP có thể đem tới giá trị chiến lược cao hơn so với tiền thân của mình.
