Kỳ 3: PGS, Tiến sĩ Tạ Minh Sơn: Sản xuất quy mô lớn là tất yếu khách quan
Về những mâu thuẫn nảy sinh từ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn, trong đó có vấn đề khóan hộộộộ trong giai đoạn hiện nay, phóng viên Báo Hải Phòng có cuộc phỏng vấn Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông Việt Nam-PGS, Tiến sĩ Tạ Minh Sơn.
- Ở nông thôn hiện nay diễn ra tình trạng nhiều người dân cần ruộng nhưng không có, người có ruộng không đủ sức làm, nên cho thuê lại. Quan điểm của Viện trưởng như thế nào ?
- Xét ở quan điểm phát triển kinh tế, việc lấy lại ruộng chia cho người khác là không phù hợp, bởi chúng ta đang hướng tới một thời điểm ruộng đất được tích tụ trong một quá trình lâu dài. Đây là hiện tượng của nền kinh tế thị trường, trong đó có vấn đề chuyển đổi, nhượng lại ruộng đất. Đối với những vùng đất được phép chuyển đổi, việc chuyển nhượng lại đất nông nghiệp cho nhau mang tính chất tích cực đối với việc hình thành những mô hình sản xuất quy mô lớn.
-Nhiều nông dân cho rằng, đó là điều không hợp lý, bởi Nhà nước đã có chính sách miễn thuế nông nghiệp, tại sao họ lại phải nộp thuế dưới hình thức khác. Lẽ ra, Nhà nước phải có chính sách lấy ruộng của những người không có nhu cầu để chia cho họ ?
-Việc sinh ra phí trong quá trình chuyển nhượng ruộng cấy lúa cho nhau nói riêng, cũng có cơ sở của nó. Người được chia ruộng trước kia đã có đầu tư đáng kể vào mảnh ruộng đó, nay chuyển nhượng lại nhượng lại, họ có quyền hưởng một phần từ những đầu tư trước kia vào mảnh ruộng đó. Hiện tượng này tuy không phổ biến những cũng cần được xem xét lại, quản lý điều chỉnh bằng chính sách của Nhà nước. Bởi vì, nếu hiện tượng này phát triển, có thể sẽ diễn ra kiểu phát canh thu tô, người không làm gì nhưng vẫn được hưởng sản phẩm từ công lao động của người khác, là nguy cơ tăng sự phân hóa giàu nghèo ở nông thôn. Nếu những hộ dân thoát ly khỏi nông nghiệp thì nên chuyển lại ruộng cho các hộ có nhu cầu thật sự để bảo đảm sự công bằng và có sự tích tụ ruộng đất. Chúng tôi đang kiến nghị với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện các chính sách liên quan đến chuyển nhượng, trao đổi, mua bán ruộng đất trong nhân dân để bảo đảm quyền lợi của họ, quyền bình đẳng giữa các hộ nông dân đối với quá trình tiếp cận ruộng đất.
-Có ý kiến cho rằng, 'khoán hộ tạo cơ sở cho sự tồn tại của tư tưởng tư hữu kiểu nông dân' và mô hình sản xuất tiểu nông, trở thành một trong những sự cản trở đối với tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp-nông thôn ?
-'Khoán hộ' với những đặc điểm cơ bản như chia nhỏ ruộng, giao đất lâu dài cho từng hộ nông dân...là nhằm thực hiện đường lối, chính sách của Đảng Người cày có ruộngggg, giải phóng sức lao động sau khi mô hình HTX kiểu cũ không còn phù hợp. Người dân thực sự làm chủ mảnh ruộng của họ, làm theo năng lực, hưởng thụ theo năng suất lao động của mình. Khóan hộ đã tạo được những thành tựu to lớn đối với sự nghiệp phát triển của nông nghiệp Việt
-Các chương trình như Dồn điền, đổi thửa, phát triển kinh tế trang trại, xây dựng mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới, mô hình cánh đồng chuyên canh, cánh đồng 50 triệu/ha...liệu có thể hạn chế mâu thuẫn lớn này ?
-Chương trình dồn điền đổi thửa đã có những kết quả rõ rệt ở các địa phương triển khai, tỷ lệ manh mún ruộng đất giảm trông thấy, dần tạo cơ sở để có thể phát triển nền sản xuất quy mô lớn. ở nhiều địa phương trong cả nước, ngày càng xuất hiện nhiều các mô hình cánh đồng 50 triệu đồng/ha trở lên, hệ thống HTX nông nghiệp dần được củng cố và phát triển, các mô hình ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật cây trồng được các địa phương hưởng ứng cao, trong đó có Hải Phòng.
- Nhưng trong thực tế, quá trình thực hiện ở cơ sở lại chưa có hiệu quả cao ?
-Hiệu quả của những chương trình này chúng ta đã nhìn thấy rõ. Tuy nhiên, chúng ta phải nhìn nhận vấn đề giải quyết mâu thuẫn này phải là một quá trình lâu dài. Vấn đề cơ bản vẫn là vấn đề ruộng đất. Những chương trình này nhằm tập hợp sức lao động và ứng dụng hiệu quả nhất các tiến bộ khoa học kỹ thuật. Những chương trình này có đạt thành công lớn hay không còn phụ thuộc vào vấn đề phát triển nhận thức của nhân dân, trình độ khoa học kỹ thuật sản xuất. Nhiều nơi, dồn điền, đổi thửa phần lớn vẫn chỉ là hình thức dồn những thửa ruộng nhỏ thành những thửa ruộng lớn hơn, chưa có sự thay đổi lớn trong tư tưởng nhận thực và tạo ra nhu cầu thực sự về dồn đổi trong nội bộ nông dân, năng lực hoạt động HTX dịch vụ nông nghiệp yếu, các mô hình ứng dụng chỉ phát huy hiệu quả ở dạng mô hình nhưng khó triển khai ra bề rộng. Trình độ mọi mặt của người nông dân được nâng cao nhiều, nhưng dù sao, đa số họ vẫn chưa thoát khỏi tư tưởng tiểu nông, tính hợp tác kém. Đồng thời, những chương trình này cũng gặp khó khăn rất lớn, đó là vấn đề đầu ra cho nông sản, nhiều mô hình ứng dụng không đạt hiệu quả, chính vì không giải quyết được vấn đề thị trường tiêu thụ.
-Vậy tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn sẽ diễn ra như thế nào, khi xuất hiện mâu thuẫn giữa vấn đề xé lẻ ruộng đất, quy mô sản xuất tiểu nông với đòi hỏi quy mô sản xuất lớn hơn?
-Để hiện đại hóa nông nghiệp, nhất định phải có sự tích tụ ruộng đất và hình thành những mô hình sản xuất với quy mô hơn hiện nay. Nhưng đây là một quá trình dài mà mô hình khoán hộ chỉ là một bước của tiến trình này. Trình độ nông dân hiện nay chưa phù hợp hoàn toàn với quy mô sản xuất lớn, cho dù dồn đổi ruộng đất thì về cơ bản đất vẫn thuộc về từng hộ. Chỉ khi nào mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm, nhận thức của nông dân nhận thấy rõ sự cần thiết hợp tác, sự cần thiết của mô hình sản xuất quy mô lớn, việc tích tụ ruộng đất không theo tính mệnh lệnh, lúc đó tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp mới đạt hiệu quả như mong muốn. Khi nào lực lượng sản xuất phát triển tới mức nhất định, sẽ có một phương thức sản xuất phù hợp hơn với nó. Sản xuất với quy mô lớn, công nghệ tiến tiến sẽ là tất yếu khách quan của tiến trình công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn.
-Xin cảm ơn Viện trưởng!
Việt Anh- Hoàng Yên thực hiện