Tượng đồng di sản bị đánh cắp
Tháng 9/2023, dư luận vui mừng khi bức tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay đặc biệt quý hiếm, từng được UNESCO công nhận là di sản thế giới, sẽ được bàn giao lại cho Việt Nam sau nhiều năm bị đánh cắp khỏi thánh địa Mỹ Sơn (Quảng Nam).
Bức tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay có niên đại từ thế kỷ thứ VII, dài khoảng 2m, nặng khoảng 250kg, được gia đình nhà buôn cổ vật người Anh Douglas Latchford trao trả cho Việt Nam thông qua Đại sứ quán Việt Nam tại Vương quốc Anh. Đây là thành quả sau quá trình điều tra trong thời gian dài của Cục Điều tra An ninh Nội địa Mỹ (HIS) với nhà buôn Douglas Latchford trong nỗ lực chống buôn bán bất hợp pháp các cổ vật. Đồng thời, HIS cũng phối hợp tích cực với Cảnh sát London (Anh) để trao trả cổ vật cho quốc gia bị đánh cắp.
Sở dĩ bức tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay quý hiếm từng được rao bán trên chợ đen với giá lên tới 35 triệu Euro, nay sẽ trở về Việt Nam vì may mắn khi là tang vật trong một vụ án.
Ngày 22/6/2023, Bộ Tư pháp Mỹ đăng thông cáo giải quyết vụ kiện dân sự, tịch thu 12 triệu USD từ việc bán cổ vật Đông Nam Á mà nhà buôn cổ vật Douglas Latchford có được một cách bất hợp pháp. Ông này bị truy tố về hành vi âm mưu lừa đảo có tổ chức cùng một số tội danh khác, trong đó có hành vi bán cổ vật bị đánh cắp trên thị trường nghệ thuật quốc tế trong nhiều năm.
Trong vòng 17 năm (2003 - 2020), Latchford đã nhận hơn 12 triệu USD là tiền buôn lậu một số cổ vật đánh cắp từ Đông Nam Á. Nhà buôn này sau đó trích khoảng 2 triệu USD để mua bức tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay. Đến năm 2020, Latchford qua đời. Con gái ông là bà Julia Copleston được thừa kế toàn bộ tài sản của cha, trong đó có hơn 125 bức tượng, di vật bằng vàng mà cơ quan thẩm quyền xác định đã đánh cắp từ Đông Nam Á. Trong thỏa thuận dàn xếp vụ kiện, bà Copleston đã đồng ý trả lại 12 triệu USD và bức tượng đồng Nữ thần Durga.
Trước đó, HIS đã tiến hành điều tra và xác định, tháng 11/2008, Latchford đã đến Việt Nam để mua một tác phẩm nghệ thuật và lệnh cho các nhân viên của mình gửi khoảng 2 triệu USD vào tài khoản ngân hàng của một người có địa chỉ email tiếng Việt. Tháng 1/2009, Latchford gửi email cho một đại lý buôn cổ vật bức ảnh chụp tượng đồng Nữ thần Durga, bao phủ bởi bụi bẩn và khoáng chất giống như vừa được khai quật. Latchford xác định Mỹ Sơn là địa điểm tượng Nữ thần Durga được tìm thấy.
Sau khi tiếp nhận bức tượng đồng, Đại sứ quán Việt Nam tại Anh đã làm việc với các đơn vị chuyên ngành, lên phương án đưa cổ vật hồi hương.
 |
Lối vào Khu di sản văn hóa Mỹ Sơn. |
Quảng Nam mong muốn tiếp nhận cổ vật
Sau khi nhận được thông tin tượng đồng Nữ thần Durga sẽ được trao trả cho Việt Nam, UBND tỉnh Quảng Nam đã gửi văn bản đề nghị Bộ VH,TT&DL, Bộ Ngoại giao cho phép địa phương tiếp nhận, trưng bày cổ vật sau khi pho tượng hồi hương.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Hồ Quang Bửu, bức tượng là hiện vật có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học, ý nghĩa quan trọng trong công tác nghiên cứu văn hóa Champa của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. Do đó, nhằm phát huy tốt nhất các giá trị về văn hóa, lịch sử, khoa học, Quảng Nam mong muốn tiếp nhận cổ vật đưa trở về đúng với vị trí ban đầu, trưng bày tại khu đền tháp Mỹ Sơn.
Ông Nguyễn Thanh Hồng, Giám đốc Sở VH,TT&DL Quảng Nam cho hay, tỉnh đã liên lạc với Đại sứ Việt Nam tại Anh để làm việc và được ủng hộ việc chuyển giao bức tượng này cho Quảng Nam.
“Quảng Nam rất mong muốn tiếp nhận bức tượng nhưng phải chờ các thủ tục từ Bộ VH,TT&DL. Trong trường hợp cần thiết, tỉnh sẽ chủ động lo kinh phí vận chuyển để đưa bức tượng này về Việt Nam và xin tiếp nhận để trưng bày tại khu thánh địa Mỹ Sơn - nơi được xác định là nguồn gốc xuất xứ của cổ vật”, ông Hồng nói.
Nói về bức tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay, Phó Giám đốc Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn, ông Nguyễn Công Khiết chia sẻ, khu vực rừng Mỹ Sơn rất rộng, hiện vật được phát hiện không chỉ nằm ở vùng lõi, vùng khai quật khảo cổ, mà trải dài nhiều nơi. Do đó, không loại trừ khả năng bức tượng được người dân tìm thấy trong quá trình rà sắt vụn, rà phá bom mìn, rồi cất giấu, đem bán.
Hiện nay Mỹ Sơn có nhà bảo tàng cổ vật với hệ thống an ninh rất bảo đảm. Nhiều hiện vật quý hiếm được bảo vệ, trưng bày tại đây, như bảo vật quốc gia - ngẫu tượng Mukhalinga. Do tượng đồng Nữ thần Durga bốn tay có giá trị văn hóa to lớn, nên nếu được trưng bày tại thánh địa Mỹ Sơn sẽ phát huy được giá trị, phục vụ việc nghiên cứu của các nhà khảo cổ, thu hút du khách đến chiêm ngưỡng.
Theo Phó Giám đốc Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn, ông Nguyễn Công Khiết, thì người Chăm chịu ảnh hưởng to lớn của Hindu giáo từ Ấn Độ. Durga là một nữ thần đặc biệt, có dấu ấn sâu đậm trong đời sống tinh thần của các tín đồ Hindu và được tôn thờ như biểu tượng của lực lượng siêu nhiên, thánh thiện, vị nữ thần diệt trừ và chiến thắng cái ác. Nữ thần Durga còn được coi là một biểu tượng của tình yêu tinh khiết, lòng dũng cảm và ánh sáng.
