Động thái này của Tổng thống Barack Obama được dư luận dự báo sẽ châm ngòi cho cuộc tranh cãi dai dẳng giữa chính quyền Mỹ và Quốc hội.
Vấn đề nan giải
Năm 2015, nước Mỹ nhiều lần chứng kiến các vụ bạo lực súng đạn nhằm vào người vô tội. Liên tiếp các vụ xả súng gây thương vong lớn khiến người dân - vốn đang sống trong nỗi lo sợ về khủng bố - thêm hoang mang, lo ngại, đồng thời làm bùng lên các cuộc tranh luận trong giới lập pháp về luật kiểm soát súng đạn.
Theo trang mạng chuyên theo dõi các vụ xả súng “shootingtracker.com”, tính đến tháng 12/2015, tại Mỹ đã xảy ra tổng cộng hơn 350 vụ xả súng lớn tại 220 địa điểm, cướp đi sinh mạng của hơn 460 người và làm hơn 1.300 người khác bị thương. Như vậy, trung bình mỗi ngày có ít nhất một vụ xả súng diễn ra ở Mỹ.
Dân số Mỹ hiện ở mức khoảng 315 triệu người, song có tới hơn 310 triệu khẩu súng đang được lưu hành trong xã hội mà không được kiểm soát. Các vụ xả súng liên tiếp tại Mỹ trong năm qua khiến dư luận tiếp tục đặt câu hỏi về vai trò và trách nhiệm của giới chức và các nhà lập pháp Mỹ trong việc kiểm soát súng đạn.
Các chuyên gia phân tích cho rằng, súng đạn được coi là một phần của lịch sử và “văn hóa” Mỹ - đất nước của những người nhập cư, khai hoang những vùng đất mới. Tuy nhiên, nước Mỹ đã thay đổi rất nhiều trong hơn 200 năm qua và quyền sở hữu súng đạn đã và đang đi cùng tội ác.
Việc dễ dàng sở hữu vũ khí cá nhân tại Mỹ khiến súng đạn trở thành phương tiện phạm tội của những phần tử cực đoan và vụ thảm sát ở thành phố San Bernardino ngày 2/12/2015 là hệ quả mới nhất của tình trạng trên.
 |
| Súng đạn được bày bán công khai ở Mỹ |
Không dễ dàng để giới lập pháp Mỹ tìm được tiếng nói chung trong vấn đề kiểm soát súng đạn do ảnh hưởng của các nhóm lợi ích trong ngành công nghiệp súng đạn ở nước này vẫn rất lớn. Với doanh thu bán súng đạn lên tới khoảng 3,5 tỷ USD/năm thì các nhóm này khó có thể ủng hộ cho dự luật kiểm soát súng đạn.
Kinh doanh vũ khí đang là một trong những ngành mang lại lợi nhuận khổng lồ và đây chính là lý do khiến các nhóm vận động hành lang ra sức lôi kéo lá phiếu của các nghị sĩ để bảo vệ lợi ích nhóm của họ.
Trên thực tế, ngay sau vụ thảm sát tại trường tiểu học ở bang Connecticut năm 2012 làm 26 người thiệt mạng, trong đó có 20 trẻ em, chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã đề xuất dự luật cải cách cơ chế buôn bán và sở hữu súng đạn - căn nguyên dẫn tới việc liên tục xảy ra các vụ xả súng giết người vô tội ở Mỹ.
Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực của Nhà Trắng, Quốc hội Mỹ hiện vẫn chưa thông qua được dự luật về vấn đề này. Nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng đây là thất vọng lớn nhất trong nhiệm kỳ tổng thống của ông từ năm 2009 tới nay.
Mới đây nhất, trong bài phát biểu quan trọng tại Nhà Trắng, Tổng thống B.Obama đã kêu gọi giới lập pháp Mỹ bỏ qua những bất đồng để có thể thông qua dự luật thắt chặt kiểm soát súng đạn. Trong bối cảnh các vụ bạo lực súng đạn tại Mỹ có xu hướng gia tăng, Tổng thống Obama đã nhận được ít nhiều sự ủng hộ.
Cựu Ngoại trưởng Mỹ, đồng thời là ứng cử viên tổng thống của đảng Dân chủ Hillary Clinton tuyên bố sẽ vận động hành lang để giành sự ủng hộ đối với luật kiểm soát súng đạn. Tổng Thư ký Liên Hợp quốc Ban Ki-moon cũng lên tiếng hối thúc Washington hành động nhằm hạn chế các vụ bạo lực súng đạn - nguyên nhân gây ra số thương vong kinh hoàng ở Mỹ trong những năm gần đây.
Lần đầu tiên kể từ năm 1920, tờ “New York Times” của Mỹ số ra ngày 5/12/2015 cũng đã đăng trên trang nhất bài xã luận với nội dung kêu gọi kiểm soát súng đạn. Bài viết chỉ trích giới lập pháp chưa có giải pháp cứng rắn nhằm hạn chế tình trạng buôn bán và sở hữu súng đạn, đồng thời kêu gọi nhà chức trách mạnh tay hơn trong vấn đề này.
Động thái trên của tờ báo nổi tiếng nước Mỹ đã phần nào cho thấy tính cấp bách của một cơ chế cứng rắn hơn để ngăn chặn các hành vi bạo lực súng đạn.
 |
| La liệt nạn nhân vụ xả súng tại cơ sở dành cho người khuyết tật tại thành phố San Bernardino, bang California của Mỹ. (Ảnh: Reuters) |
Ngày 5/1, trong cuộc họp báo được truyền hình trực tiếp tại Phòng Đông (East Room) của Nhà Trắng cùng với thân nhân của các nạn nhân thiệt mạng và những người chết hụt trong các vụ xả súng ở Mỹ, Tổng thống Barack Obama đã chính thức công bố quy định mới nhằm thắt chặt kiểm soát súng đạn, đồng thời kêu gọi nước Mỹ thức tỉnh trước tình trạng bạo lực súng đạn đã cướp đi hàng chục nghìn sinh mạng người dân nước này mỗi năm.
Một số điểm chính trong quy định mới gồm: kiểm tra bắt buộc nhân thân người mua súng, tăng cường hệ thống kiểm tra lý lịch người mua súng, tất cả những người bán súng đều phải có giấy phép, mở rộng việc điều trị tâm lý, thông báo công khai các trường hợp mắc bệnh tâm thần, cải thiện luật kiểm soát súng đạn, nghiên cứu các công nghệ đảm bảo an toàn khi sử dụng súng, ngăn chặn các hành vi bạo lực trong nước.
Theo đó, Cục Quản lý Rượu, Thuốc lá và Vũ khí Mỹ (ATF), cơ quan trực tiếp thực hiện các hoạt động kiểm soát súng đạn, sẽ yêu cầu người bán súng tại cửa hàng, triển lãm súng đạn hoặc qua internet phải có giấy phép kinh doanh. ATF cũng hoàn thiện quy định kiểm tra lý lịch đối với người muốn mua vũ khí nguy hiểm, không phân biệt cá nhân hay tổ chức, doanh nghiệp hay các thực thể...
Tổng thống B.Obama cũng lên tiếng bảo vệ các quyết định hành pháp mới của mình nhằm siết chặt việc kiểm tra lý lịch các đối tượng muốn mua súng. Tổng thống Mỹ nhấn mạnh, hành động của ông không “tước đi súng của mọi người”.
Ông Obama so sánh việc kiểm soát súng đạn giống như cách Mỹ từng thực hiện để hạn chế thương vong do tai nạn giao thông hay dùng vân tay để mở khóa máy tính bảng.
Theo ông Obama, các bước đi này phù hợp với Hiến pháp Mỹ và quyền mang theo súng của người dân. Ông chủ Nhà Trắng nhấn mạnh, ông từng giảng dạy về các quy định trong Hiến pháp nên “nắm được ít nhiều trong lĩnh vực này”, đồng thời cảnh cáo những phe phái vận động ủng hộ quyền tự do sử dụng súng đạn không được tìm cách ngăn cản các quyết định của Quốc hội.
Ông Obama chỉ rõ: “Mặc dù hiện họ có thể kiểm soát Quốc hội, song họ không thể nắm giữ sinh mệnh của người dân Mỹ”.
Tổng thống B.Obama tin tưởng các biện pháp hành chính này có thể đứng vững trước bất kỳ thách thức pháp lý nào. Ông Obama cũng nêu rõ những biện pháp này có thể không ngăn được tất cả các vụ xả súng hay hành động bạo lực nhưng sẽ giúp bảo vệ tính mạng của nhiều người.
Bạo lực liên quan tới súng đạn và kiểm soát súng đạn vẫn là một trong những vấn đề bất đồng lớn giữa chính quyền Tổng thống Obama và Quốc hội Mỹ do phe Cộng hòa toàn quyền chi phối. Nhà Trắng thì muốn ban hành một đạo luật siết chặt quản lý súng đạn, song đề xuất này vấp phải sự phản đối của đa số nghị sĩ Cộng hòa.
Tổng thống Obama bắt đầu “thăm dò” khả năng dùng quyền hành pháp để siết chặt quản lý súng đạn sau vụ xả súng đẫm máu hồi tháng 10/2015 tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Umpqua ở Roseburg, bang Oregon và vấn đề càng cấp thiết sau vụ xả súng nhằm vào một trung tâm bảo trợ xã hội dành cho người khuyết tật tại thành phố San Bernadino của tiểu bang California hồi tháng 11 vừa qua.
Các nhà phân tích cho rằng, bước đi đơn phương mới nhất của Tổng thống B.Obama được dự báo sẽ châm ngòi cho một cuộc tranh cãi dai dẳng dẫn đến các động thái pháp lý. Phe Cộng hòa ngay lập tức đã lên tiếng cáo buộc ông Obama đã vượt quá quyền hạn.
Chủ tịch Hạ viện Paul Ryan đã chỉ trích việc Nhà Trắng không tham vấn Quốc hội về vấn đề này và khẳng định Tổng thống sẽ không thể được Quốc hội ủng hộ nếu các nghị sĩ Mỹ không biết chi tiết về kế hoạch kiểm soát súng đạn của chính quyền.
Sự kiện này cũng thu hút sự quan tâm của các ứng cử viên Tổng thống tiềm tàng của hai đảng. Tỷ phú Donal Trump, ứng cử viên dẫn đầu của đảng Cộng hòa, chỉ trích kế hoạch của chính quyền là một bước trong lộ trình không cho phép mua bán súng.
Trong khi đó, ứng cử viên nặng ký nhất của đảng Dân chủ Hyllary Clinton mặc dù ủng hộ quyết định của Tổng thống Obama nhưng cảnh báo rằng bất kỳ biện pháp hành chính nào cũng có thể dẫn đến tác động xấu đối với sự cải tổ toàn diện trong đảng Dân chủ hiện nay.
