Kiểm soát ô nhiễm nuôi trồng thuỷ sản chưa được quan tâm đúng mức
Hàng nghìn tấn nước thải, bùn lắng với nhiều loại hoá chất gây hại môi trường chưa qua xử lý đổ trực tiếp ra môi trường chung quanh. Nước thải từ ao này lại đượcbơm vào ao khác, làm lây lan bệnh tật…Đó là quy trình nuôi trồng thuỷ sản hiện nay. Tuy nhiên việc quản lý, kiểm soát ô nhiễm môi trường đối với lĩnh vực này chưa được quan tâm.
Nguy cơ ô nhiễm
Huyện An Lão hiện có 757 ha nuôi trồng thuỷ sản. Nhưng hầu như tất cả các ao nuôi đều thải trực tiếp ra kênh, sông mà không qua bất kỳ hình thức xử lý nào. Mỗi lần vệ sinh ao, đầm, các loại bùn lắng của các ao nuôi được hút và đổ ra vườn, ra ruộng. Lượng chất thải của các ao nuôi trồng thuỷ sản thải ra không nhỏ. Uớc chừng 1 ha ao nuôi thải ra khoảng 1.800 m3/ngày. Ngoài ra, mỗi ha ao nuôi cá tích tụ khoảng 1.000 m3 bùn lắng vào cuối mỗi vụ. Đáng chú ý, bùn này gồm các chất ô nhiễm như thức ăn thừa, hóa chất trị bệnh cá...có thể gây thoái hóa đất, làm chết cá.
Nước thải từ ao này được bơm vào ao khác làm lan truyền chất độc hại, mầm bệnh...Xã Tân Dân (huyện An Lão), hiện có 20 hộ dân thực hiện mô hình nuôi trồng thuỷ sản hữu cơ với nguyên lý quan trọng là quản lý, giám sát chặt chẽ các yếu tố môi trường và tác động môi trường, không sử dụng các loại hoá chất, nguyên liệu nguồn gốc tự nhiên…Song mô hình nuôi cá hữu cơ khó đáp ứng tiêu chuẩn đề ra. Anh Nguyễn Văn Tam, một trong 20 hộ dân áp dụng mô hình cho biết: gia đình không chủ động về nguồn nước nên rất khó bảo đảm yêu cầu sản xuất cá sạch. Bởi khu ao nuôi của gia đình nằm liền kề các khu nuôi quảng canh, thâm canh chung quanh, họ sử dụng nhiều hoá chất, nguồn nước không vệ sinh. Chị Phạm Thị Đem (xã Tân Trào-Kiến Thuỵ) băn khoăn: mấy năm gần đây năng suất nuôi trồng thuỷ sản sụt giảm rõ rệt, do nguồn nước bị ô nhiễm. Môi trường nước ở vùng ngọt hóa có dấu hiệu ô nhiễm hữu cơ; còn vùng mặn, hàm lượng sắt trong nước tăng cao. Tại vùng nuôi cá lồng bè, sự ô nhiễm mất vệ sinh dễ dàng nhận thấy bằng mắt thường.
Đối với khu vực nông thôn trước đây được đánh giá là chưa bị ô nhiễm nhưng đến nay do tốc độ đô thị hoá nhanh, việc chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp với việc phát triển các trang trại chăn nuôi và nuôi trồng thuỷ sản quy mô lớn đã bắt đầu gây ra những vấn đề ô nhiễm cho khu vực nông thôn cả về môi trường nước và không khí. (Trích Báo cáo của Văn phòng Thành ủy sơ kết 4 năm thực hiện Nghị quyết của Ban Thường vụ Thành uỷ về công tác bảo vệ môi trường đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 )
Nhận thức chưa đầy đủ
Mặc dù, người nuôi trồng thuỷ sản thấy rõ thiệt hại do nguồn nước bị ô nhiễm song chưa nhận thức đầy đủ mình là một trong những nhân tố gây nên. Anh Nguyễn Văn Tam (xã Tân Dân-An Lão): Mô hình nuôi cá hữu cơ (cá sạch) rất tốt cho bản thân và xã hội nhưng nhiều người dân không mặn mà với mô hình này. Nuôi cá sạch 6 tháng mới được thu hoạch, nhưng cá thường chỉ 3 tháng được thu hoạch. Tại sao có sự chênh lệch này? Để tăng lợi nhuận, nhanh thu hoạch, người nuôi tăng lượng thức ăn, tăng mật độ thả và luôn tận dụng tối đa diện tích sẵn có. Thời gian qua, nhiều chương trình hướng dẫn, tập huấn bà con phương pháp nuôi trồng bảo đảm an toàn nhưng số người thực hiện theo rất ít. Như kỹ thuật xử lý nước thải bằng cách xây dựng thêm ao lắng (ao xử lý nước) để hạn chế ô nhiễm, rất ít người làm theo. Theo họ cách này tốn thêm diện tích mà không sinh lợi nhuận. Việc giảm thiểu lượng thức ăn dư thừa gây ô nhiễm được một số hộ quan tâm. Nhưng với mật độ nuôi dày thì dù hạn chế lượng thức ăn, nguy cơ ô nhiễm vẫn cao.
| Trong nuôi trồng thuỷ, người dân sử dụng không ít hoá chất, phổ biến là thức ăn công nghiệp, thuốc thú y. Để có được 1 kg cá thương phẩm, người nuôi cần 1,3-1,8 kg thức ăn công nghiệp hoặc 2-2,5 kg thức ăn tự chế. Trong đó, lượng thức ăn thất thoát ra môi trường nước chiếm khoảng 15%. Còn với tôm sú nuôi theo dạng công nghiệp, để có được 1 tấn tôm đúng kích cỡ, môi trường phải “hứng” 347 kg chất ô nhiễm hữu cơ. |
Trong khi đó, vấn đề kiểm soát ô nhiễm môi trường trong nuôi trồng thuỷ sản chưa được quan tâm. Năm 2008, các quận, huyện cấp 170 bản cam kết bảo vệ môi trường; nhưng không có bản cam kết nào thuộc nhóm ngành nuôi trồng thuỷ sản. Hiện chưa có cơ sở nuôi trồng nào cam kết bảo vệ môi trường.
Để khắc phục tình trạng này, cơ quan chức năng cần ban hành các quy định, chế tài cụ thể đối với những người không bảo đảm điều kiện an toàn môi trường và xử lý nghiêm các vi phạm gây ô nhiễm nguồn nước mặt. Để tiêu thụ được sản phẩm, người nuôi trồng thuỷ sản cần áp dụng những tiêu chuẩn sản xuất an toàn./.
Nguyên Mai