Linh hoạt hơn về mức hỗ trợ, tăng tính hấp dẫn của chính sách
Phát biểu tại Phiên thảo luận, ông Lê Hùng Sơn - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam cho biết, 09 tháng đầu năm 2020, số người tham gia BHXH là 15,51 triệu người. Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc là 14,67 triệu người; số người tham gia BHXH tự nguyện là 844,7 nghìn người; số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) là 12,92 triệu người.
Trong 9 tháng đầu năm 2020, toàn ngành BHXH Việt Nam đã thực hiện giải quyết cho 94.913 người hưởng BHXH hàng tháng và tăng 13,2% so với cùng kỳ năm 2019. Trong đó, số người giải quyết hưởng chế độ hưu trí là 79.499 người, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2019; giải quyết cho 646.812 người hưởng các chế độ BHXH một lần; 816.951 người hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng 29% so với cùng kỳ năm 2019 và 11.596 người hưởng hỗ trợ học nghề giảm 31% so với cùng kỳ năm 2019.
Tuy nhiên, theo ông Sơn, ngay từ những tháng đầu năm 2020, tình hình dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng rất lớn đến công tác thu BHXH, BH thất nghiệp. Công tác phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHTN gặp khó khăn do các DN không mở rộng sản xuất, kinh doanh. Nhiều DN phải ngừng sản xuất kinh doanh hoặc giải thể, phá sản, NLĐ phải ngừng việc dẫn đến số thu BHXH, BHTN cũng bị ảnh hưởng lớn; các doanh nghiệp gặp khó khăn tiếp tục nợ thêm tiền đóng BHXH, BHTN.
Trước những khó khăn, vướng mắc trên, ông Sơn đề xuất: Cần quy định cụ thể, rõ ràng về HĐLĐ, các loại hợp đồng khác phải tham gia BHXH. Sớm thể chế để nhóm lao động có quan hệ lao động nhưng không có HĐLĐ được tham gia BHXH bắt buộc. Bên cạnh đó là mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý DN, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt.
Đồng thời, sửa đổi quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, BHYT, BHTN đối với NLĐ thấp nhất bằng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lượng của NLĐ, tăng mức hỗ trợ mức đóng cho NLĐ tham gia BHXH tự nguyện, linh hoạt hơn về mức hỗ trợ, cần quy định mức hỗ trợ tối thiểu để địa phương nào có điều kiện thì có cơ chế để hỗ trợ thêm một phần mức đóng BHXH tự nguyện. Ngoài ra, cần quy định xử lý nợ đối với đơn vị phá sản, rút giấy phép kinh doanh, chủ bỏ trốn còn nợ nhưng không còn khả năng trả nợ để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ.
Tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong kiểm soát quỹ BHXH
Trao đổi về giải pháp kiểm soát hiệu quả quỹ BHXH, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Nguyễn Bá Hoan cho rằng: Từ năm 2022 trở đi, việc giao dự toán và thực hiện chi phí quản lý BHXH, BHTN cần tiếp tục được điều chỉnh phù hợp với tình hình thực tiễn hoạt động bộ máy và các định hướng của Trung ương Đảng về cải cách chính sách tiền lương và cải cách chính sách BHXH.
Cụ thể, cơ quan Trung ương đã đặt ra đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, hoặc tự bảo đảm chi thường xuyên và các quỹ tài chính nhà nước ngoài NSNN được thực hiện cơ chế tự chủ tiền lương theo kết quả hoạt động như doanh nghiệp. Bên cạnh đó là nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHTN.
Song song với đó là hoàn thiện bộ máy tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHTN theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, thực hiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 4; Hoàn thiện, đẩy mạnh kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm với các hệ thống cơ sở dữ liệu có liên quan. Tiếp tục hiện đại hóa quản lý BHXH, đầu tư phát triển công nghệ và phương pháp quản lý tiên tiến trong tổ chức thực hiện BHXH, BHTN...
Bên cạnh đó, ông Hoan cho rằng, cần triển khai có hiệu quả các chính sách BHTN, phát huy đầy đủ các chức năng của BHTN, bảo đảm BHTN thực sự là công cụ quản trị thị trường lao động. Chi phí tổ chức thực hiện chính sách BHTN lấy từ nguồn Quỹ BHTN, không lấy từ NSNN. Có cơ chế tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ, nhất là trong bối cảnh thị trường lao động biến động nhanh chóng và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Lê Thị Nguyệt bày tỏ, thực tế là trong những năm qua, số lượng người tham gia BHXH có tăng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. Mặt khác, vẫn còn đang có tình trạng lao động nhảy việc, điều này làm gia tăng lao động chuyển đổi công việc để hưởng BHTN. Trước thực tế trên, bà Nguyệt đề nghị Bộ LĐ-TB&XH phối hợp với BHXH Việt Nam rà soát lại những đối tượng như trên để không ảnh hưởng và đảm bảo thực hiện công tác an sinh xã hội tốt hơn.
Đồng tình quan điểm trên, đại biểu Nguyễn Thanh Xuân - Phó Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Cần Thơ nhấn mạnh, hiện nay, số lượng người cao tuổi, lao động không được đóng BHXH vẫn nhiều. Mặt khác, số lượng người muốn hưởng BHXH một lần gia tăng cũng đã tác động đến chính sách an sinh xã hội, quỹ hưu trí.
Một trong những nguyên nhân là DN đang hoạt động chưa tham gia đóng BHXH cho lao động do đại dịch Covid-19 hoặc một số yếu tố khác. Về phía NLĐ chưa chú trọng tới việc đảm bảo tham gia vào BHXH. Để khắc phục tình trạng này, Bộ LĐ-TB&XH cần đưa thêm giải pháp hữu hiệu và cơ quan soạn thảo Luật BHXH cũng cần nghiên cứu một số điều khoản để thúc đẩy DN cũng như lao động tham gia BHXH.
Phát biểu kết luận Phiên thảo luận, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi yêu cầu cơ quan BHXH Việt Nam cùng với Bộ LĐ-TB&XH đánh giá lại việc thực hiện BHXH ở các DN, người dân, NLĐ tham gia như thế nào cũng như việc thực hiện BHXH tác động đến phát triển kinh tế - xã hội ra sao.
