Không thể “gọt chân cho vừa giày”

Hành vi vi phạm đã rõ

Tổng số thép phế liệu nhập khẩu đang bị cơ quan chức năng xử lý gồm 246 công-ten-nơ (trước đây là 275 công-ten-nơ, do Công ty Cổ phần Tập đoàn Hòa Phát đã tái xuất được 29 công-ten-nơ), với khối lượng 5.536,18 tấn. Trong đó tại cửa khẩu cảng Hải Phòng có 4 doanh nghiệp: Công ty Cổ phần thép Đình Vũ có 16 công-ten-nơ (khối lượng 388 tấn), Công ty TNHH Thép Teachmart (đã đổi tên thành Công ty Cổ phần Tập đoàn Vina Megastar) có 73 công-ten-nơ (1.587,34 tấn), Công ty Cổ phần Tập đoàn Hòa Phát còn lại 40 công-ten-nơ (800 tấn) và Công ty Cổ phần Kim khí Hưng Yên có 13 công-ten-nơ (290 tấn).

Phế liệu nhập khẩu chủ yếu là chất thải dạng vỏ lon, hộp, thùng kim loại đã qua sử dụng chứa nước giải khát, thực phẩm, dầu, sơn, hóa chất, dung môi hữu cơ... được ép thành khối, bánh, trong đó có: bộ lọc dầu đã qua sử dụng, vỏ hộp: sơn, dầu, mỡ, nhớt ô tô, hóa chất, thuốc diệt côn trùng chưa được xử lý, dầu, mỡ thải là chất thải nguy hại. Ngoài ra còn có bo mạch điện tử, nhựa, cao su, nilon; tạp chất bám dính, gỉ, sét; các lô hàng bị mốc, có mùi hôi, mùi dầu và hóa chất khó chịu.

Kết quả kiểm tra kết luận phế liệu nhập khẩu không đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường quy định tại điểm a, b và c khoản 1 Điều 43 của Luật Bảo vệ môi trường. Cụ thể: phế liệu có lẫn chất thải nguy hại, chưa được phân loại riêng giữa chất thải nguy hại với chất thải thông thường, chưa được xử lý trước khi ép thành khối, bánh. Theo quy định của pháp luật hiện hành, đối với chất thải nguy hại phát sinh từ hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ trong nước cũng phải được phân loại, thu gom, lưu giữ, vận chuyển và xử lý riêng. Vì vậy, phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam có lẫn chất thải nguy hại cũng phải được xử lý theo quy định về quản lý chất thải nguy hại.

Trên cơ sở kết quả kiểm tra thực tế và thống nhất với Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục Cảnh sát môi trường và Chi cục Hải quan cửa khẩu, Cục trưởng Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh và Hải Phòng ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường với hình thức xử phạt chính là phạt tiền 20 triệu đồng đối với các doanh nghiệp vi phạm, đồng thời áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả buộc tái xuất toàn bộ lô hàng phế liệu vi phạm trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định xử phạt vi phạm hành chính.

Báo cáo kết luận mới nhất của Bộ Tài nguyên và Môi trường cuối tháng 1 vừa qua trên cơ sở kết quả kiểm tra của Đoàn thanh tra liên ngành do Cục trưởng Cục Bảo vệ Môi trường làm trưởng đoàn tiếp tục khẳng định hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu nêu trên là rõ ràng. Quyết định xử lý của các cơ quan hữu quan trong thời gian vừa qua là đúng quy định của pháp luật. Các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đã được ban hành đúng với Luật Bảo vệ môi trường và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, góp phần phòng ngừa, ngăn chặn việc nhập khẩu chất thải vào Việt Nam.

Theo thống kê của Cục Hải quan Hải Phòng, trong năm 2007, tổng lượng sắt thép phế liệu làm thủ tục nhập khẩu qua cảng Hải Phòng 994.617 tấn, số lượng sắt thép phế liệu nhập khẩu vi phạm 176 công-ten-nơ, bằng 3837 tấn, chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 7 phần nghìn. Như vậy, khó có thể cho rằng việc một số lô hàng thép phế liệu nhập khẩu ách tắc tại một số cảng không được thông quan ảnh hưởng đến sản xuất thép trong nước.

Một số doanh nghiệp cho rằng cần sửa lại điều 43 của Luật Bảo vệ môi trường vì khái niệm  ”sạch” chưa rõ ràng, khiến doanh nghiệp chưa hiểu đầy đủ.

Tuy nhiên, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, danh mục phế liệu nhập khẩu ban hành kèm theo Quyết định số 12/2006/QĐ-BTNMT đã mô tả chi tiết các yêu cầu quy định tại khoản 1 Điều 43 của Luật Bảo vệ môi trường. Phế liệu thực chất là chất thải được lựa chọn, thu hồi để tái sử dụng làm nguyên liệu sản xuất, phải được phân loại riêng giữa chất thải nguy hại với chất thải thông thường và không được lẫn các tạp chất nguy hại. Trước khi ban hành, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã lấy ý kiến các Bộ, ngành,  địa phương, tổng công ty liên quan.

Ông Phạm Tiến Đương, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Hải Phòng cho rằng, có thể thông cảm với thiệt hại của doanh nghiệp, nhưng luật là để bảo vệ hơn 80 triệu dân, vì vậy người đi mua giày phải theo cỡ chân, chứ không thể « gọt chân cho vừa giày » .

Tăng cường giám sát hàng hoá xuất nhập khẩu qua cảng

Rõ ràng việc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh là cần thiết, nhưng việc bảo vệ môi trường để phát triển bền vững hết sức quan trọng. Việc nhập khẩu phế liệu thép vi phạm quy định về bảo vệ môi trường càng không thể xem nhẹ. Tại hội nghị tổng kết hoạt động của ngành Tài nguyên và Môi trường, Chủ tịch UBND thành phố Trịnh Quang Sử chỉ đạo tăng cường hơn nữa công tác bảo vệ môi trường đối với hàng hoá xuất nhập khẩu. Chủ tịch cũng cảnh báo hiện có một số lô hàng đang chuẩn bị nhập khẩu qua cảng là những loại máy biến thế cũ, có chứa chất độc hại đối với môi trường.

Hiện nay một số quốc gia thắt chặt biện pháp quản lý môi trường, nên có xu hướng chuyển vào Việt Nam và một số nước láng giềng phế liệu và chất thải nguy hại. Thực tế vừa qua nhiều doanh nghiệp không tìm hiểu và nhận thức đầy đủ chính sách pháp luật, có tình trạng một số doanh nghiệp cố tình nhập khẩu chất thải, máy móc thiết bị cũ, lạc hậu vào Việt Nam dưới hình thức nhập khẩu phế liệu như: ắc quy chì, nhựa, thiết bị điện tử đã qua sử dụng, tàu cũ để phá dỡ, máy biến thế có chứa PCBs,... gây thiệt hại về kinh tế và môi trường.

Quốc Minh