Tại Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra tại Viêng Chăn, Lào ngày 27/2/2016, các Bộ trưởng đã chia sẻ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp gần đây và đang diễn ra ở biển Đông.
Với chủ đề hợp tác “Đưa tầm nhìn thành hiện thực vì một cộng đồng ASEAN năng động”, hội nghị lần này tập trung bàn triển khai kết quả Cấp cao ASEAN lần thứ 27 (tháng 11/2015), trao đổi các ưu tiên trong năm Chủ tịch ASEAN của Lào, tăng cường quan hệ đối ngoại và vai trò trung tâm của ASEAN cũng như trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự hội nghị này.
Theo Bộ Ngoại giao Việt Nam, tại hội nghị, các nước đều ủng hộ 8 ưu tiên do Lào đề xuất, nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của năm 2016 là năm đầu tiên của Cộng đồng ASEAN, nhất trí sẽ tập trung thúc đẩy hợp tác và liên kết ASEAN trên cả 3 trụ cột với những kết quả thực chất và cụ thể; củng cố đoàn kết, thống nhất của ASEAN, phát huy vai trò chủ đạo của ASEAN trong việc duy trì hòa bình, an ninh khu vực, đẩy mạnh đối thoại, hợp tác, tăng cường lòng tin, hiểu biết và sự tin cậy giữa các nước, nâng cao năng lực của ASEAN nhằm ứng phó kịp thời và hữu hiệu với các thách thức đang và sẽ đặt ra, tăng cường quan hệ giữa ASEAN với các đối tác cũng như tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy tổ chức ASEAN…
Về vấn đề biển Đông, các Bộ trưởng chia sẻ quan ngại sâu sắc về những diễn biến phức tạp gần đây và đang diễn ra, trong đó có các hoạt động bồi đắp và các hành động khác làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng, đe dọa hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực; nhấn mạnh tầm quan trọng của duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở biển Đông, không quân sự hóa, kiềm chế, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, đạt tiến triển thực chất trong việc thực hiện Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) và xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC).
Phát biểu tại hội nghị, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh cho rằng ASEAN cần thúc đẩy các biện pháp xây dựng lòng tin, ngoại giao phòng ngừa, xây dựng các quy tắc và chuẩn mực ứng xử nhằm ngăn ngừa các xung đột tiềm tàng ở khu vực, nâng cao năng lực của ASEAN để ứng phó kịp thời các khủng hoảng hoặc tình huống khẩn cấp, trong đó có vận hành các cơ chế cảnh báo sớm và phản ứng nhanh.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh cũng nhấn mạnh ASEAN cần duy trì và phát huy vai trò chủ đạo trong việc xử lý các thách thức ở khu vực cũng như trong định hình cấu trúc khu vực phù hợp với lợi ích của ASEAN, trong lúc tiếp tục làm sâu sắc quan hệ với các đối tác đối thoại nhằm tranh thủ sự hợp tác, ủng hộ và hỗ trợ của các đối tác cho việc triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh cũng nhấn mạnh ASEAN cần phát huy đoàn kết thống nhất và tiếng nói chung trước những diễn biến phức tạp ở khu vực, nhất là biển Đông; chia sẻ quan ngại về tình hình đang ngày càng phức tạp ở biển Đông, nhất là việc quân sự hóa và những hệ lụy đối với hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực.
Reuters dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Campuchia Hor Namhong cho biết, cũng tại Hội nghị hẹp vừa diễn ra, ASEAN đã nhất trí hướng tới tổ chức một cuộc họp giữa các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN và Trung Quốc nhằm trao đổi về biển Đông và các vấn đề khác. Còn Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Lào khẳng định Lào có quan hệ thân thiết với cả Việt Nam và Trung Quốc và trên cương vị Chủ tịch ASEAN, nước này sẽ tìm cách để thúc đẩy giải quyết vấn đề biển Đông bằng con đường hữu nghị.
Trong khi đó, theo CNA, trong bài phỏng vấn truyền thông sau Hội nghị hẹp, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Vivian Balakrishnan cho biết, với cương vị nước điều phối quan hệ ASEAN – Trung Quốc, Singapore trong thời gian tới sẽ tập trung vào việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử COC. Ông Balakrishnan cho hay, vấn đề biển Đông cũng sẽ được ông nêu ra trong chuyến thăm Trung Quốc tới đây.
“Singapore không phải là nước có tuyên bố chủ quyền. Tuy nhiên, vì chúng tôi là một nước nhỏ nên chúng tôi phải kiên quyết tuân thủ khái niệm về trật tự thế giới dựa vào luật pháp. Nói cách khác, chúng tôi không thể để tồn tại một thế giới mà lẽ phải thuộc về kẻ mạnh” – Bộ trưởng Ngoại giao Singapore nhấn mạnh.
