Không loại trừ nguy cơ sóng thần ở Việt Nam

Sau trận động đất tối 24/3, không chỉ người Hà Nội mà nhân dân cả nước đều quan ngại về các thảm họa thiên nhiên đã và sẽ diễn ra. Trao đổi với Pháp luật Việt Nam, PGS. TS Nguyễn Hồng Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần, Viện Vật lý địa cầu, cho biết:

- Từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã xảy ra 3 vụ động đất: Ngày 27/01/2011 và ngày 6/3/2011 ngoài khơi Vũng Tàu – Phan Thiết đã xảy ra hai trận động đất 4,7 độ Richter. Trận động đất tại Hà Nội xảy ra lúc 20h55 phút ngày 24/3 tại tọa độ 20,86 độ vĩ Bắc, 187 độ kinh Đông, độ sâu chấn tiêu khoảng 10km. Cơn dư chấn này xảy ra do tác động từ trận động đất mạnh 7 độ Richter xảy ra tại biên giới Myanmar – Lào – Thái Lan vào tối cùng ngày. Một số nơi thuộc vùng Tây Bắc cũng chịu tác động của trận động đất này.

Có thể nói, tất cả các trận động đất này đều thuộc loại trung bình và nhỏ nên không gây ra thiệt hại về người và của. Trận động đất mạnh nhất được ghi nhận mặc dù có độ lớn 4,7 độ Richter nhưng do có chấn tâm nằm ở ngoài khơi và độ lớn không đủ để gây sóng thần nên cũng không gây ra thiệt hại.

PGS. TS Nguyễn Hồng Phương.

- Thưa ông, những năm qua, các trận động đất đã gia tăng. Vậy nguyên nhân nào gây ra động đất? Động đất và sóng thần có mối liên quan như thế nào?

- Do động đất ở Việt Nam xảy ra ở mức độ nhẹ nên các trận động đất ghi nhận được đều không gây ra  sóng thần. Các trận động đất ghi nhận được đều có nguồn gốc kiến tạo, hay nói cách khác, chúng đều được phát sinh trên các đứt gãy kiến tạo hoạt động đã biết trước. Chẳng hạn, 3 trận động đất ở Thanh Hóa có thể coi là một chuỗi động đất được phát sinh trên hệ đứt gãy sông Mã. Còn động đất ở Phan Thiết có thể phát sinh bởi hệ đứt gãy kinh tuyến 109 độ (ngoài khơi Vũng Tàu – Phan Thiết ).

Theo các nhận định khoa học, trên dải đứt gãy kinh tuyến 109 có khả năng xảy ra động đất có cường độ lớn nhất là cấp 7. Tuy nhiên, do các trận động đất thường xảy ra ngoài biển nên ở các thành phố lớn khi bị ảnh hưởng bởi chấn động lan truyền thì cấp độ động đất bị suy giảm đi. Thực tế đến nay chưa ghi nhận được trận động đất nào có cường độ lớn nhất xảy ra trên đứt gãy này.

Trường hợp động đất xảy ra gần bờ hơn thì chấn động đối với đất liền lớn hơn nên cũng khó đoán trước được điều gì xảy ra. Nếu xảy ra động đất ở cấp 7 và gần bờ thì vẫn có khả năng xảy ra sóng thần ở ven biển.

- Trận động đất ngày 24/3 tại Hà Nội có tâm chấn ở nước ngoài và có mấy nước bị ảnh hưởng. Vấn đề cảnh báo động đất và sóng thần trong khu vực được thực hiện như thế nào, thưa ông?

- Trong khu vực Thái Bình Dương, chỉ có hai quốc gia có được hệ thống cảnh báo sóng thần hoàn chỉnh nhất là Mỹ và Nhật Bản. Chính vì vậy mà vai trò lãnh đạo trong toàn bộ quá trình cảnh báo sóng thần trong khu vực Thái Bình Dương thuộc về hai trung tâm cảnh báo sóng thần của Mỹ và Nhật Bản. 

Ở Mỹ, Trung tâm cảnh báo sóng thần Thái Bình Dương (PTWC) mang tên Richard H. Hagemeyer của Mỹ được thành lập từ năm 1949 tại Ewa Beach, Hawai, là cơ quan đầu não của Hệ thống cảnh báo sóng thần khu vực Thái Bình Dương(PTWS).

Hệ thống này cung cấp các thông tin cảnh báo sóng thần quốc tế cho các hải đảo của Mỹ và tất cả các quốc gia nằm trong khu vực Thái Bình Dương. Ở Nhật Bản, hệ thống cảnh báo sóng thần của Nhật Bản được thành lập từ năm 1952, do Ủy ban Khí tượng Nhật Bản (JMA) quản lý. Từ năm 2005, JMA bắt đầu vận hành Trung tâm Tư vấn sóng thần Tây Bắc Thái Bình Dương (NWP TAC).

Hai trung tâm cảnh báo sóng thần của Mỹ và Nhật phối hợp chặt chẽ với nhau trong việc cung cấp các thông tin cảnh báo sóng thần trên toàn bộ khu vực Thái Bình Dương, bao gồm cả các dịch vụ hỗ trợ cho khu vực biển Nam Trung Quốc.

- Còn vấn đề cảnh báo động đất và sóng thần ở Việt Nam được thực thi như thế nào?

- Hiện nay, Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần Việt Nam là thành viên chính thức của hệ thống cảnh báo sớm sóng thần thế giới. Mỗi khi có động đất mạnh có khả năng gây sóng thần xảy ra, các thông tin cảnh báo được truyền từ hai trung tâm cảnh báo sóng thần quốc tế lớn nhất trong khu vực vừa kể trên tới các trung tâm cảnh báo của các quốc gia trong khu vực Thái Bình Dương, trong đó, có Việt Nam.

Hiện tại, Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần Việt Nam nhận các thông tin cảnh báo sóng thần thông qua các phương tiện như qua đường fax, qua emai của ban lãnh đạo Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần. Các thông báo đều có đánh số và lần lượt được gửi tới các trung tâm cảnh báo sóng thần của các quốc gia trong khu vực cho đến khi hiểm họa sóng thần đã kết thúc.

Công tác báo tin động đất được triển khai tại Trung tâm theo các điều khoản trong Chương II của Quy chế Chính phủ về báo tin động đất và sóng thần. Các trận động đất đều được ghi nhận bằng mạng lưới trạm địa chấn quốc gia và được xử lý tại Viện Vật lý Địa cầu. Khi động đất xảy ra trên lãnh thổ hay lãnh hải Việt Nam có độ lớn vượt quá 3,5 độ Richter, các bản tin được xây dựng và gửi cho các cơ quan và cá nhân có trách nhiệm. Công tác ứng phó với thiên tai động đất hay sóng thần sẽ được triển khai ngay sau khi các thông báo được phát đi từ Trung tâm chúng tôi.

Thông tin về động đất và sóng thần được các chuyên gia giỏi và kinh nghiệm của Viện Vật lý Địa cầu trong các lĩnh vực liên quan tới khoa học như địa chất, vật lý địa cầu, hải dương học… xử lý và phân tích nên có độ tin cậy chấp nhận được.

- Xin cảm ơn ông.

Lam Hạnh (thực hiện)