Để triển khai, thi hành BLHS 2015 sửa đổi và Bộ luật TTHS 2015 về tha tù trước thời hạn có điều kiện, ngày 24-4-2018, Hội đồng thẩm phán TANDTC đã ban hành Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 của BLHS có hiệu lực thi hành từ 9-6-2018.
Phải xem xét thận trọng, chặt chẽ
Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP nêu rõ, về điều kiện tha tù trước thời hạn có điều kiện, người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng nếu không thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 66 của BLHS có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện: Đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù; Phạm tội lần đầu; Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt thể hiện ở việc chấp hành tốt Nội quy trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ; tích cực học tập, lao động cải tạo và phải có đủ kỳ xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên; Có nơi cư trú rõ ràng; Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, án phí và nghĩa vụ bồi thường thiệt hại; Đã chấp hành được ít nhất 1/2 mức phạt tù có thời hạn; ít nhất là 15 năm với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn.
Phạm nhân cải tạo tốt có thể được xem xét tha tù trước thời hạn có điều kiện
Khi xét tha tù trước thời hạn có điều kiện phải xem xét thận trọng, chặt chẽ để bảo đảm không ảnh hưởng đến an ninh, trật tự an toàn xã hội, đặc biệt là đối với các trường hợp phạm tội về ma túy, tham nhũng, phạm tội có tổ chức, các đối tượng chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy, ngoan cố, chống đối, côn đồ, tái phạm nguy hiểm.
Theo Luật sư Nguyễn Tiến Hòa – Đoàn Luật sư Hà Nội, trong thời gian thử thách, theo đề nghị của Cơ quan THAHS có thẩm quyền, Tòa án đã ra quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể hủy bỏ quyết định này và buộc họ phải chấp hành phần hình phạt còn lại chưa chấp hành, nếu họ cố ý vi phạm nghĩa vụ 2 lần trở lên hoặc bị xử phạt hành chính 2 lần trở lên.
Người được tha tù trước thời hạn có thể được rút ngắn thời gian thử thách khi có đủ các điều kiện: Đã chấp hành được ít nhất ½ thời gian thử thách; Có nhiều tiến bộ (trong thời gian thử thách đã chấp hành nghiêm pháp luật, các nghĩa vụ; tích cực học tập, cải tạo, lập thành tích trong lao động sản xuất… được cơ quan cấp tỉnh trở lên khen thưởng).
Mỗi năm người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể được xem xét, rút ngắn thời gian thử thách 1 lần từ 3 tháng-2 năm. Trường hợp thời gian thử thách của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện còn lại dưới 3 tháng thì Tòa án có thể quyết định rút ngắn hết thời gian thử thách còn lại. Tuy vậy, với các trường hợp xem xét rút ngắn thời gian thử thách cho người được tha tù trước thời hạn có điều kiện cần có sự chỉ đạo theo dõi, quản lý, giám sát chặt chẽ để thực hiện chức năng kiểm sát theo quy định.
Phân biệt tha tù có thời hạn với đặc xá, đại xá
Liên quan đến chế định này, Bộ Công an cũng đã ban hành Thông tư 12/2018/TT- BCA ngày 7/5/2018 quy định thực hiện tha tù trước thời hạn có điều kiện trong CAND. VKSNDTC cũng đã ban hành công văn số 26/HD-VKSTC hướng dẫn triển khai kiểm sát tha tù trước thời hạn có điều kiện. Trong đó lưu ý, thời điểm xét tha tù trước thời hạn có điều kiện được thực hiện hàng năm, mỗi năm 3 đợt. Mới đây, Thủ tướng Chính phủ cũng đã có công điện 920/CĐ-TTg về việc triển khai thực hiện tha tù trước thời hạn có điều kiện.
Cũng theo Luật sư Nguyễn Tiến Hòa, người dân cũng cần hiểu và phân biệt tha tù trước thời hạn có điều kiện với đặc xá và đại xá. Về bản chất, đại xá là Nhà nước tha tội hoàn toàn cho một số loại tội phạm nhất định đối với nhiều người phạm tội nhân sự kiện quan trọng trong đời sống chính trị của đất nước. Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt. Còn tha tù trước thời hạn là rút ngắn thời gian phải chấp hành hình phạt tù trong Trại giam, Trại tạm giam và các Nhà tạm giữ khi đáp ứng điều kiện theo quy định.
Về điều kiện được hưởng, nếu như đại xá phụ thuộc vào tình hình kinh tế, chính trị xã hội, diễn biến tội phạm, đặc xá theo quy định tại Luật Đặc xá thì tha tù trước thời hạn được thực hiện theo quy định tại BLHS 2015 sửa đổi. Về thẩm quyền, đại xá do Quốc hội, đặc xá do Chủ tịch nước và tha tù trước thời hạn do Tòa án quyết định.
Về hậu quả pháp lý, người được đại xá là người được xem là không có tội, không có án tích trong lý lịch tư pháp. Người được đặc xá được miễn chấp hành hình phạt hoặc được ân giảm tử hình nhưng không được xóa án tích ngay lập tức và có tiền án trong lý lịch tư pháp. Người được tha tù trước thời hạn được miễn chấp hành hình phạt tù còn lại, thời gian thử thách bằng thời gian còn lại của hình phạt tù, đồng thời họ phải thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách.
