Song đến nay, hiệu quả của cải cách đem lại không nhiều, nhất là 2 trọng tâm cần tháo gỡ cho doanh nghiệp (DN) là thủ tục về điều kiện kinh doanh và quản lý chuyên ngành về xuất nhập khẩu. Trao đổi với báo chí nhân Hội nghị đánh giá 6 tháng triển khai Nghị quyết 19 của Chính phủ (NQ 19), TS.Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng nguyên nhân lớn nhất của tình trạng này là do “phần lớn các Bộ chưa thực sự đổi mới tư duy theo đúng yêu cầu của cải cách”.
Luật yêu cầu bỏ, thông tư “đẻ” thêm thủ tục
Như ông nhận xét, NQ 19 chưa thực sự đáp ứng mong mỏi của DN về một môi trường kinh doanh được cải cách. Vậy “điểm nghẽn” lớn nhất trong thực hiện Nghị quyết này là gì, thưa ông?
- Luật Đầu tư, Luật DN yêu cầu bức thiết phải bãi bỏ hơn 3.000 thủ tục hành chính nhưng sau 6 tháng triển khai NQ 19, trong khi các thủ tục không còn phù hợp chưa được rà soát, bãi bỏ thì những thủ tục mới tiếp tục được ra đời theo các thông tư mới khiến “hệ thống” thủ tục trong hoạt động kinh doanh, đầu tư rườm rà đến mức DN than chán không muốn kêu nữa.
Nhưng các bộ, ngành lại đang coi hợp pháp hóa những điều kiện được quy định bởi các thông tư mới là một cơ hội để thay đổi tư duy về quản lý nhà nước, kể cả đối với điều kiện hoạt động của DN. Song qua 10 thông tư đã ký hoặc đang soạn thảo quy định về điều kiện kinh doanh thấy rõ ràng một số thông tư đã không thực hiện đúng quy định của Hiến pháp, Luật Đầu tư, Luật DN về bảo vệ quyền tự do kinh doanh của người dân, DN.
Như vậy, vấn đề đáng chú ý nhất trong triển khai NQ 19 là về tư duy. NQ 19 đòi hỏi cách tiếp cận rất mới về đánh giá, thực hiện các biện pháp cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh nhưng phần lớn các bộ lại chưa thực sự đổi mới tư duy theo đúng yêu cầu của cải cách khiến một số giải pháp được triển khai rất chậm, một số khác lại được triển khai không đúng yêu cầu.
Bên cạnh đó, trong khi việc thực hiện nhiều chỉ số, giải pháp cải thiện môi trường kinh doanh rất cần phối hợp có hệ thống để thực hiện thì sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước với nhau và giữa các đơn vị trong từng cơ quan rất rời rạc.
Ông có thể dẫn ví dụ cụ thể cho “điểm nghẽn” này?
- Trong NQ 19, việc cải thiện môi trường kinh doanh không thể không có việc áp dụng công nghệ thông tin (CNTT). Tuy nhiên về tổng thể, mức độ áp dụng CNTT chưa đáp ứng nhu cầu, có nơi tốt, nơi chưa tốt, chỉ số ít nơi tích cực áp dụng CNTT nên chưa kết hợp thành một hệ thống. Vậy nên việc thực hiện các thủ tục hành chính cho DN vẫn tắc nghẽn, vẫn có lỗi làm nản lòng DN.
 |
| TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương |
Đánh giá về việc triển khai NQ 19 của các bộ, ngành với đánh giá của các DN có độ “vênh” nhất định. Ông nhận định thế nào về vấn đề này?
- Việc có sự “vênh” giữa báo cáo đánh giá của bộ, ngành và DN là bình thường vì có độ trễ của chính sách với thực thi chính sách. Tuy nhiên, còn có lý do là chưa có sự đồng bộ giữa các chính sách. Chính sách này thay đổi nhưng chính sách khác vẫn “dậm chân tại chỗ” thì vẫn tạo ra “điểm nghẽn” cho việc thực thi chính sách mới.
Do đó, phải thực thi thật nghiêm túc những thay đổi về mặt chính sách để tạo lòng tin cho người dân, DN là chúng ta thực sự đang thay đổi. NQ 19 muốn cải thiện 2 lĩnh vực xuất nhập khẩu và điều kiện kinh doanh. Thực tế, thủ tục thông quan hải quan làm tốt, song hải quan chỉ là một điểm trong dây chuyền thủ tục quy trình xuất nhập khẩu. Sau thủ tục thông quan của hải quan thì còn rất nhiều thủ tục kiểm tra chuyên ngành, tạo nên “điễm nghẽn” trong việc cải cách thủ tục xuất nhập khẩu.
Theo khảo sát, quản lý chuyên ngành xuất nhập khẩu chiếm đến 35% tổng hồ sơ xuất nhập khẩu. Khảo sát 6 tháng đầu năm, số lượng hồ sơ bị quản lý chuyên ngành tăng hơn so năm ngoái, như vậy hồ sơ tăng lên mà thủ tục chưa đơn giản hóa. Đây là vấn đề cần giải quyết thấu đáo để NQ 19 không chỉ là “hô hào”.
Vậy phải làm gì để thực hiện tốt NQ 19 hướng đến cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh khi thời điểm Cộng đồng kinh tế ASEAN đang đến gần?
- Theo tôi, trước hết là phải thực hiện nghiêm và đúng tinh thần các quy định của Hiến pháp, pháp luật về quyền tự do kinh doanh của người dân, DN. Mỗi sự thay đổi cần được thông tin cho DN, người dân một cách thực sự rõ ràng, cụ thể. Thời gian qua đã thay đổi nhiều liên quan đến thuế, bảo hiểm xã hội (BHXH) nhưng DN lại chưa được thông tin về những thay đổi đó. Như vậy là thay đổi không hiệu quả.
Cùng với đó, thực thi đầy đủ NQ 19 với sự giám sát của người dân, DN, các chuyên gia độc lập để tạo nên áp lực, động lực để các bộ, cơ quan nhà nước có liên quan thực thi đúng tinh thần cải thiện môi trường kinh doanh. Tôi nhấn mạnh lần nữa rằng, không làm quyết liệt thì dân, DN nản lòng nên rất cần sự giám sát từ bên ngoài đối với hoạt động của các cơ quan quản lý.
Nếu bộ, ngành, địa phương thực hiện không nghiêm túc NQ 19 thì cần áp dụng công cụ là phê bình. Song, cần giải pháp hữu hiệu hơn mà theo tôi thì công tác truyền thông là rất quan trọng để NQ 19 được triển khai thực sự hiệu quả trong thực tiễn.
Kết quả khảo sát của CIEM cho thấy, NQ 19 yêu cầu giảm thời gian nộp BHXH từ 335 giờ/năm xuống còn 49,5 giờ/năm. Trong thời gian qua, BHXH Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp như cắt giảm 50 tiêu thức trên các biểu mẫu, tờ khai; bãi bỏ 16 thành phần hồ sơ trong các thủ tục; giảm từ 115 thủ tục xuống còn 43 thủ tục…
Tuy nhiên, tính đến thời điểm này, thời gian nộp BHXH tuy giảm nhiều nhưng vẫn chưa đạt được mục tiêu xuống 49,5 giờ như yêu cầu của Nghị quyết. Hy vọng với quyết tâm của BHXH từ nay đến cuối năm sẽ đạt mục tiêu Nghị quyết đề ra.
NQ 19 yêu cầu giảm thời gian thông quan hàng hóa xuất khẩu 13 ngày và nhập khẩu 14 ngày đến hết năm 2015. Mặc dù Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã có nhiều nỗ lực đơn giản hóa thủ tục hải quan, áp dụng hải quan điện tử song các thủ tục chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu không thuộc hải quan chưa được cải thiện, do đó chưa giảm được thời gian thông quan hàng hóa.
NQ 19 đặt mục tiêu rút ngắn thời gian giải quyết phá sản DN xuống còn 30 tháng (đến hết 2015) và 24 tháng (đến hết 2016). Mặc dù Luật Phá sản 2014 là một đạo luật tiến bộ với nhiều nội dung đổi mới, đã có hiệu lực từ 1/7/2015, song trên thực tế chưa ghi nhận sự cải thiện trong thủ tục và thời gian giải quyết phá sản của DN.
