Phá vỡ tính tổ chức thống nhất ở các địa phương
Trước đây, ở cấp tỉnh có Sở Thể dục Thể thao, Sở Du lịch, và Sở Văn hoá-Thông tin. Kể từ thời điểm Chính phủ ban hành Nghị định 13/2008/NĐ-CP quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh thì ba Sở trên được hợp nhất thành Sở Văn hoá, Thể thao & Du lịch cho đến nay.
Tại thời điểm TP.HCM thành lập riêng Sở Du lịch trên cơ sở tách chức năng quản lý nhà nước từ Sở Văn hoá, Thể thao & Du lịch, thì việc thành lập này đang chịu điều chỉnh trực tiếp bởi Nghị định 24/2014/NĐ-CP quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh (thay thế Nghị định 13/2008/NĐ-CP).
Điều 8 Nghị định 24/2014/NĐ-CP ấn định 17 Sở “được tổ chức thống nhất ở các địa phương” gồm: Sở Nội vụ; Tư pháp; Kế hoạch & Đầu tư; Tài chính; Công thương; Nông nghiệp & Phát triển nông thôn; Giao thông vận tải; Xây dựng; Tài nguyên & Môi trường; Thông tin & Truyền thông; Lao động - Thương binh & Xã hội; Văn hóa, Thể thao & Du lịch; Khoa học & Công nghệ; Giáo dục & Đào tạo; Sở Y tế; Thanh tra tỉnh; Văn phòng UBND.
Như vậy, Sở Văn hoá, Thể thao & Du lịch nằm trong danh mục các Sở được tổ chức thống nhất ở các địa phương, có chức năng: “Tham mưu, giúp UBND quản lý Nhà nước về: Văn hóa; gia đình; thể dục, thể thao, du lịch và quảng cáo (không bao gồm nội dung quảng cáo trên báo chí, trên môi trường mạng, trên xuất bản phẩm và quảng cáo tích hợp trên các sản phẩm, dịch vụ bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin); việc sử dụng Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca và chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh theo quy định của pháp luật”.
Câu hỏi đặt ra, tại sao luật đã quy định Sở Văn hoá, Thể thao & Du lịch phải được tổ chức thống nhất ở các địa phương thì nay chỉ riêng TP.HCM lại “chẳng giống ai”?
Những cơ quan có thẩm quyền cho phép thành lập riêng một Sở Du lịch sẽ giải thích cho dân hiểu như thế nào trước quy định của Hiến pháp:“ Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ”?
Sẽ tạo tiền lệ không tốt?
Ngoài danh mục 17 Sở phải được tổ chức thống nhất ở các địa phương, Nghị định 24/2014/NĐ-CP cũng đã quy định ngoại lệ để thành lập một số Sở đặc thù khác ở một số địa phương nhất định khi đáp ứng đủ các tiêu chí. Các Sở đặc thù gồm:
Thứ nhất, Sở Ngoại vụ, có chức năng tham mưu, giúp UBND quản lý nhà nước về: Công tác ngoại vụ và công tác biên giới lãnh thổ quốc gia (đối với những tỉnh có đường biên giới). Sở Ngoại vụ được thành lập khi đáp ứng các tiêu chí sau: Có đường biên giới trên bộ và có cửa khẩu quốc tế hoặc quốc gia; Đối với những tỉnh không có đường biên giới, nhưng phải có đủ các điều kiện: Có các Khu công nghiệp, Khu chế xuất, Khu công nghệ cao, Khu kinh tế mở, Khu kinh tế cửa khẩu được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập; Có khu du lịch quốc gia hoặc di sản văn hóa được UNESCO công nhận.Những tỉnh không đủ tiêu chí thành lập thì được thành lập Phòng Ngoại vụ thuộc Văn phòng UBND.
Thứ hai, Ban Dân tộc, có chức năng tham mưu, giúp UBND quản lý nhà nước về công tác dân tộc. Ban Dân tộc được thành lập ở các tỉnh khi đảm bảo có 2 trong 3 tiêu chí sau: Có trên 20 ngàn người dân tộc thiểu số sống tập trung thành cộng đồng làng, bản; Có trên 5 ngàn người dân tộc thiểu số đang cần Nhà nước tập trung giúp đỡ, hỗ trợ phát triển; Có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ở địa bàn xung yếu về an ninh, quốc phòng; địa bàn xen canh, xen cư; biên giới có đông đồng bào dân tộc thiểu số nước ta và nước láng giềng thường xuyên qua lại. Đối với những tỉnh có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nhưng chưa đáp ứng các tiêu chí như trên thì thành lập Phòng Dân tộc (hoặc bố trí công chức) làm công tác dân tộc thuộc Văn phòng UBND.
Thứ ba, Sở Quy hoạch - Kiến trúc (được thành lập ở TP. Hà Nội và TP.HCM) để tham mưu, giúp UBND quản lý nhà nước về quy hoạch xây dựng, kiến trúc.
Như vậy, các Sở đặc thù chỉ được thành lập khi đáp ứng đủ các tiêu chí cụ thể hoặc được ấn định thành lập. Sở Du lịch không thuộc danh mục Sở đặc thù được phép thành lập thêm và cũng không có tiêu chí quy định để thành lập. Xét về mặt pháp lý, việc thành lập một Sở cụ thể phải tuân theo văn bản cao nhất là Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân & Ủy ban Nhân dân năm 2003 (Luật tổ chức HĐND, UBND).
Khoản 3 Điều 17 Luật này quy định: HĐND cấp tỉnh có quyền hạn: “Quyết định thành lập, sáp nhập, giải thể một số cơ quan chuyên môn thuộc UBND cùng cấp theo hướng dẫn của Chính phủ”. Và “Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND và hướng dẫn về tổ chức một số cơ quan chuyên môn để HĐND cấp tỉnh quyết định phù hợp với đặc điểm riêng của địa phương” (Điều 130). Nếu coi việc thành lập riêng Sở Du lịch theo cơ chế đặc thù thì cũng buộc phải thực hiện theo hướng dẫn của Chính phủ. Mà hiện nay, chưa có hướng dẫn cụ thể từ Chính phủ về tiêu chí thành lập riêng Sở Du lịch.
Việc thiếu quy định hướng dẫn cụ thể nhưng TP HCM vẫn thành lập Sở Du lịch có thể sẽ dẫn đến hệ quả tạo tiền lệ cho các tỉnh khác làm theo. Sẽ giải thích thế nào khi tỉnh thì cho thành lập, tỉnh thì không? Tiêu chí minh bạch của văn bản pháp luật đã thiếu vắng trong trường hợp này./.
