Khi trái tim người chấp hành viên hóa giải "điểm nóng" cưỡng chế

Bối cảnh căng thẳng và bản án "treo"

Vụ việc bắt nguồn từ Bản án số 02/2021/DSTC-ST ngày 21/9/2021 của Tòa án nhân dân (TAND) huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang và Bản án phúc thẩm số 03/2022/DS-PT ngày 10/02/2022 của TAND tỉnh Hà Giang cũ (nay là tỉnh Tuyên Quang). Theo đó, Hợp tác xã (HTX) sản xuất vải lanh truyền thống Hợp Tiến do bà Vàng Thị Mai làm Giám đốc bị buộc phải tháo dỡ, di dời nhiều công trình, vật kiến trúc và cây cối để trả lại 139 m2 đất thuộc thửa đất số 260, tờ bản đồ 19 cho gia đình ông Thào Chính Phừ. Đây là thửa đất đã được UBND huyện Quản Bạ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số BU 131445 ngày 04/12/2013 với vị trí cụ thể, rõ ràng.

Ngay sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, ngày 12/5/2022, ông Thào Chính Phừ đã làm đơn yêu cầu thi hành án. Cùng ngày, Chi cục THADS huyện Quản Bạ (cũ) đã nhanh chóng ban hành Quyết định thi hành án số 68/QĐ-CCTHADS.

Tuy nhiên, mọi việc không hề diễn ra suôn sẻ. Bà Vàng Thị Mai, đại diện HTX kiên quyết không chấp hành bản án vì cho rằng nội dung bản án không đúng và liên tục có đơn gửi TAND cấp cao tại Hà Nội đề nghị xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm.

Dù TAND cấp cao tại Hà Nội đã có thông báo số 393/TB-TA ngày 06/06/2022 khẳng định không có căn cứ kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, bà Mai vẫn cố tình không thực hiện nghĩa vụ thi hành án. Bà tiếp tục gửi đơn đi nhiều nơi như Huyện ủy, HĐND huyện, Tỉnh ủy, HĐND tỉnh, Bí thư Tỉnh ủy… thể hiện sự không đồng tình. 

Từ nỗ lực vận động đến nguy cơ cưỡng chế đối đầu

Trước tình hình đó, Chi cục THADS huyện Quản Bạ (cũ) đã báo cáo Ban chỉ đạo Thi hành án dân sự (BCĐ THADS) huyện, đề nghị thành lập tổ công tác để tiếp tục vận động, giải thích. Ngày 17/8/2022, BCĐ THADS huyện ban hành Quyết định số 4115/QĐ-BCĐTHADS thành lập tổ công tác liên ngành, gồm các thành viên BCĐ và đại diện các ban ngành liên quan. Tổ công tác đã tích cực làm việc, phân tích, vận động, hòa giải, đề nghị HTX Hợp Tiến tự nguyện tháo dỡ công trình vi phạm. Tuy nhiên, bà Vàng Thị Mai vẫn giữ vững quan điểm không đồng ý với nội dung bản án và không chấp nhận việc tự nguyện tháo dỡ.

Với sự bất hợp tác dai dẳng từ phía người phải thi hành án, UBND huyện Quản Bạ (cũ) đã giao Chi cục THADS tiếp tục tham mưu cho BCĐ huyện xem xét tổ chức giải quyết việc thi hành án theo thẩm quyền. BCĐ THADS huyện sau đó đã có báo cáo, tờ trình xin chủ trương cưỡng chế để giải quyết dứt điểm vụ việc. Thường trực Huyện ủy đã ban hành kết luận, giao BCĐ THADS huyện chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp xác minh, xây dựng kế hoạch, phương án cưỡng chế theo đúng quy định pháp luật.

Ngày 16/03/2023, BCĐ THADS huyện đã họp thống nhất biện pháp, phương án tổ chức cưỡng chế. Các quyết định liên quan đến cưỡng chế cũng đã được ban hành, bao gồm Quyết định cưỡng chế buộc thực hiện công việc nhất định ngày 20/9/2022 và Kế hoạch cưỡng chế số 41/KH-CCTHADS ngày 10/02/2023 (sau đó được sửa đổi, bổ sung tại Kế hoạch cưỡng chế số 138/KH-CCTHADS ngày 08/12/2023).

Tuy nhiên, tình hình trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Mỗi lần làm việc, bà Mai lại vận động thêm nhiều hội viên HTX tham gia chống đối, với tổng số lên đến trên 130 người. Khu vực cưỡng chế lại là địa bàn phức tạp, thường xuyên có khách du lịch nước ngoài đến thăm quan nghề dệt lanh truyền thống. Bà Mai không ngừng tuyên truyền cho các hội viên chống đối việc thi hành án với lý do nếu chấp hành sẽ "mất nghề, mất việc làm, mất thu nhập" nên nhiều người nghe theo, ủng hộ. 

Tình thế vụ việc đi vào bế tắc khi đứng trước nguy cơ phải tổ chức cưỡng chế huy động lực lượng liên ngành rất lớn, đối mặt với sự chống đối có thể lên đến hàng trăm người, gây mất an ninh trật tự nghiêm trọng.

Khéo léo tháo gỡ nút thắt - Vai trò của Chấp hành viên

Trong bối cảnh tưởng chừng như không có lối thoát, một Chấp hành viên (CHV) dày dặn kinh nghiệm vừa nhận nhiệm vụ Chi cục trưởng đã thể hiện vai trò then chốt. Với kinh nghiệm giải quyết nhiều vụ việc khó khăn, phức tạp trên nhiều địa bàn công tác, CHV này đã không chọn giải pháp cưỡng chế cứng rắn ngay lập tức, mà quyết định tìm hiểu sâu hơn về thân nhân và các mối quan hệ của các bên liên quan.

Bằng sự nhạy bén nghiệp vụ, CHV đã nắm được thông tin quan trọng: Bà Mai và ông Phừ có quan hệ thông gia (con gái ông Phừ lấy con trai bà Mai). Đặc biệt, các con của bà Mai đều không ủng hộ việc mẹ cản trở thi hành án.

Nắm bắt được những thông tin quý giá này, CHV đã tiến hành thuyết phục, vận động ông Phừ thỏa thuận nhượng lại diện tích đất theo bản án cho con trai bà Mai. Đồng thời, CHV cũng phân tích cho các con bà Mai về tầm quan trọng của việc giữ gìn tình cảm thông gia, xóm giềng và tránh được những tốn kém về kinh tế nếu thỏa thuận được việc thi hành án.

Tuy nhiên, ông Phừ kiên quyết không bán đất với lý do "đất không đẻ ra" mà con cháu thì đông nên cần để dành.

CHV không nản lòng đã vận dụng kinh nghiệm nhờ đến những người có uy tín trong cộng đồng (bao gồm cả Đại biểu Quốc hội đã nghỉ hưu và thậm chí là thầy cúng) để tác động đến tâm lý ông Phừ.

CHV kiên trì vận động, thuyết phục ông Phừ về những ảnh hưởng tiêu cực nếu cố giữ đất để cưỡng chế, bao gồm việc ảnh hưởng đến con, cháu và mất đi tình cảm xóm giềng. Cuối cùng, sự kiên trì và khéo léo của CHV đã được đền đáp và ông Phừ đã đồng ý bán đất.

Tuy nhiên, một "nút thắt" mới lại xuất hiện, ông Phừ kiên quyết không bán cho người thân của bà Mai và đòi bán luôn cả thửa đất lớn hơn, bao gồm cả 1/2 diện tích đất bà Mai đang chiếm giữ với giá rất cao.

Trước tình huống này, CHV đã thể hiện sự linh hoạt và sáng tạo. Nắm bắt được thực tế nghề dệt lanh đang được quan tâm phát triển, giữ gìn và việc con dâu bà Mai đang sản xuất kinh doanh cùng ngành, CHV đã làm việc với các con bà Mai, vận động, thuyết phục và định hướng cho họ nhờ một đại diện tin cậy làm trung gian đứng ra thỏa thuận mua bán với ông Phừ.

Để tránh việc ông Phừ biết các con bà Mai đứng ra mua đất, CHV đã di chuyển 60km về thành phố làm việc với người trung gian. Tại đây, CHV đã giới thiệu, hỗ trợ người trung gian thực hiện thỏa thuận giá cả mua bán đất với ông Phừ. CHV trực tiếp cùng người trung gian xuống kiểm tra giấy tờ, hiện trạng đất và thỏa thuận giá cả. Đồng thời, CHV cũng báo cáo UBND huyện, BCĐ THADS huyện về kế hoạch này, đảm bảo sau khi thỏa thuận mua bán được thông qua, người trung gian sẽ làm thủ tục chuyển nhượng lại toàn bộ diện tích đất của ông Phừ cho con trai bà Mai, và các cơ quan của huyện sẽ tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục để cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Sau nhiều nỗ lực, thỏa thuận mua bán đã thành công. Con trai bà Mai đã chuyển tiền cho người trung gian thanh toán cho ông Phừ, và ông Phừ đã rút đơn yêu cầu thi hành án. Về phía con trai bà Mai, sau khi nhận chuyển nhượng đất từ người trung gian đã được UBND huyện tạo điều kiện làm xong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Quan trọng hơn, người con trai này cũng cam kết để lại đất cho bà Mai và HTX tiếp tục sử dụng.

Vụ việc thi hành án căng thẳng, kéo dài tưởng chừng đi vào ngõ cụt đã được kết thúc một cách viên mãn trong sự vui mừng của tất cả các bên liên quan. Không cần đến một cuộc cưỡng chế quy mô lớn, không có sự đối đầu, xung đột, mà thay vào đó là sự hòa giải, thấu hiểu và tinh thần "còn nước còn tát" của người CHV.

Câu chuyện tại Chi cục THADS huyện Quản Bạ (cũ) là minh chứng rõ nét cho vai trò quan trọng của người cán bộ thi hành án trong việc áp dụng pháp luật, nhưng không cứng nhắc mà còn phải linh hoạt, sáng tạo, thấu hiểu hoàn cảnh và tâm lý của đương sự.

Đó là "chuyện nghề" của những người chấp hành viên, những người không chỉ thực thi pháp luật mà còn là cầu nối hóa giải mâu thuẫn, giữ gìn sự bình yên trong cộng đồng. Điều này cho thấy, đôi khi chìa khóa để giải quyết những vụ việc phức tạp không nằm ở việc áp dụng sức mạnh cưỡng chế mà nằm ở sự kiên trì, bản lĩnh và đặc biệt là tấm lòng của người thực thi công vụ.