Phán quyết của toà án phúc thẩm ở La Hay (Hà Lan) đã khiến chuyện xảy ra cách đây 16 năm ở Bosnia trở nên thời sự và cũng là lần đầu tiên toà án kết tội chính phủ ở xứ sở hoa tulip. Sau quá trình tố tụng khá dài, toà án này đã buộc Chính phủ Hà Lan phải chịu trách nhiệm về việc để cho ba người theo đạo Hồi bị sát hại ở Srebrenica (Bosnia) năm 1995 và phải bồi thường cho thân nhân của họ.
Vụ thảm sát người theo đạo Hồi ở Srebrenica là một trong những chuyện tày đình không chỉ ở thời ấy, mà còn dai dẳng đến tận bây giờ. Không chỉ có Chính phủ Hà Lan mà ngay đến cả LHQ cũng đã bị cáo buộc là đã không ngăn chặn vụ thảm sát này. Vì không ai có thể khởi kiện LHQ nên Chính phủ Hà Lan cũng chẳng bị làm sao.
Nhưng ám ảnh của sự việc là một trong những lý do chính khiến Chính phủ Hà Lan có thái độ rất găng trong việc xem xét kết nạp Serbia vào EU, đặc biệt là kiên quyết đòi chính phủ Serbia phải truy bắt và dẫn độ tướng Mladic cho Toà án của LHQ xét xử tội ác chiến tranh ở Nam Tư trước đây.
Vụ 3 người nói trên bị sát hại năm ấy có phần khác. Họ đã chạy đến doanh trại quân đội Hà Lan ở Srebrenica để lánh nạn nhưng lại không được tiếp nhận, cứu giúp và bảo vệ. Mười sáu năm sau, toà án nói trên đã bác bỏ lập luận của Chính phủ Hà Lan cho rằng binh lính Hà Lan thật, nhưng lại được đặt dưới sự chỉ huy của LHQ nên không thể quy kết trách nhiệm gì cho Chính phủ Hà Lan. Toà án này cho rằng binh lính Hà Lan không chỉ có phục vụ cho LHQ, mà còn hành động với danh nghĩa của Chính phủ Hà Lan.
Việc toà án kết tội chính phủ như thế vào thời điểm hiện tại liên quan trực tiếp đến vụ xét xử tướng Mladic đang diễn ra ở Hà Lan. Mọi phán xử kiểu khác của toà án đều đi cùng với nguy cơ Chính phủ Hà Lan bị nhìn nhận là "đạo đức giả", đều có thể khiến toàn bộ lập luận và hệ thống quan điểm giá trị của Chính phủ Hà Lan trong vụ việc xét xử tướng Mladic bị rạn vỡ.
Khi đó, cái giá mà Chính phủ Hà Lan phải trả còn lớn và tai hại về mọi phương diện hơn nhiều so với phán quyết nói trên của toà án phúc thẩm La Hay và sự bồi thường về vật chất vốn chẳng phải nhiều nhặn gì đối với Chính phủ Hà Lan.
Mạc Thầy
