Biến cầu đi bộ thành không gian nghệ thuật
Được biết, dự án thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 22/02/2022 của Thành ủy Hà Nội về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Chương trình 05-Ctr/QU ngày 06/8/2021 của Quận ủy về phát triển sự nghiệp văn hóa - xã hội, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống của Nhân dân, xây dựng người Hoàn Kiếm hiện đại, thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện giai đoạn 2021 - 2025; Đề án số 19-ĐA/QU ngày 01/11/2021 của Quận ủy Hoàn Kiếm về việc “Tập trung bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, mở rộng hợp tác quốc tế giai đoạn 2021 - 2025.
Cầu đi bộ trên phố Trần Nhật Duật là một lối giao thông đi bộ kết nối khu phố cổ và khu vực Phúc Tân cửa khẩu Thanh Yên, thuộc quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội.
Theo ông Phạm Tuấn Long, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm, dự án được các nghệ sĩ triển khai trong ba tháng. Chủ đề không gian nghệ thuật rất thú vị, gắn với thiên nhiên, môi trường, gửi tới thông điệp giảm thiểu rác thải nhựa, sử dụng vật liệu tái chế để bảo vệ môi trường. Đây cũng là mục tiêu Hà Nội đặt ra và gắn với phát triển công nghiệp văn hóa. Không gian nghệ thuật này khẳng định một lần nữa vai trò của sông Hồng với Thủ đô Hà Nội từ xa xưa đến nay.
Cây cầu đi bộ với chủ đề “Nước” giống như một gạch nối về mặt địa lý giữa hai khu vực phố cổ trong đê và khu vực Phúc Tân ngoài đê sẽ trở thành một không gian nghệ thuật công cộng nối dài với không gian nghệ thuật công cộng Phúc Tân và khu phố cổ với địa điểm Trung tâm văn hoá nghệ thuật 22 Hàng Buồm.
Ba địa điểm và không gian nghệ thuật này khi được kết nối với nhau sẽ tạo thành một tour nghệ thuật đi bộ hấp dẫn thu hút khách tham quan du lịch, kích thích phát triển kinh tế, văn hoá và nâng cao đời sống văn hoá tinh thần cho người dân địa phương. Dự án này cũng giúp thúc đẩy thói quen đi bộ khám phá các di sản văn hoá nghệ thuật trong đô thị, một thói quen đang dần phát triển trở lại trong những năm gần đây.
 |
Cầu đi bộ trên phố Trần Nhật Duật là một lối giao thông đi bộ kết nối khu phố cổ và khu vực Phúc Tân cửa khẩu Thanh Yên, Hoàn Kiếm, Hà Nội. |
Là một trong những dự án của kế hoạch phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, qua thực tế khảo sát với nhu cầu sử dụng theo đúng công năng, UBND quận Hoàn Kiếm đã phối hợp với nhóm nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn lên ý tưởng biến cây cầu đi bộ qua phố Trần Nhật Duật kết nối khu phố cổ và khu vực phường Phúc Tân trở nên sinh động, cuốn hút hơn, được thắp sáng bởi các tác phẩm sắp đặt nghệ thuật công cộng.
Thực tế khảo sát cả ban ngày và buổi tối, nhóm nghệ sĩ Vũ Xuân Đông, Lê Đăng Ninh, Cấn Văn Ân và giám tuyển Nguyễn Thế Sơn quan sát chủ yếu người sử dụng là những người lớn tuổi, người bán hàng gánh rong… và phần nhiều là học sinh đi học, cụ thể là học sinh Trường Tiểu học Trần Nhật Duật. Buổi tối ánh sáng chưa đủ, nên mặt cầu khá tối. Từ đó, các nghệ sĩ có ý tưởng biến cây cầu đi bộ này trở nên vui tươi, sinh động hơn cũng như được thắp sáng lên thêm vào buổi tối bởi ánh sáng của các tác phẩm sắp đặt nghệ thuật công cộng, có một phần được sử dụng từ vật liệu tái chế.
Với chủ đề “Nước”, các tác phẩm sắp đặt tương tác khắp các vị trí và địa hình đặc thù trên cây cầu đi bộ sẽ biến hóa cây cầu trở thành một bộ sưu tập tác phẩm sắp đặt ánh sáng. Cụ thể, tác phẩm “Thủy cung” của hoạ sĩ Vũ Xuân Đông gợi cảm giác giống như một đường hầm thủy cung đầy hấp dẫn với đủ loại mô hình các loài cá đại dương đang bơi lội phía trên vòm cầu. Các loài cá, mực, sứa… được làm từ vỏ chai nhựa, cốc nhựa, ống hút nhựa, ni lông tái chế… được thu gom từ khắp nơi trong thành phố. Sắp đặt các loài cá đại dương được hấp thu ánh sáng bởi hệ thống đèn hắt dọc hai bên vòm cầu cũng như hệ thống ánh sáng đèn led bên trong. Vòm mái nhựa che phủ vòm cầu cũng trở thành một phần của tác phẩm tương tác cùng với hiệu ứng hình ảnh của sắp đặt thủy cung.
Dọc suốt hành lang thành cầu, tác phẩm sắp đặt ánh sáng với chủ đề “Sóng” của hoạ sĩ Lê Đăng Ninh cũng gợi lại ký ức của những lớp sóng sông Hồng chuyên chở phù sa suốt chiều dài lịch sử dân tộc. Xen giữa những lớp sóng là hình ảnh vẽ tay in mộc bản tái hiện những người lao động đủ các ngành nghề quanh khu vực Hà Nội thời đầu thế kỷ 19 trong nghiên cứu về “Kỹ thuật của người An Nam” của Henri Oger được hiện lên dưới ánh đèn led đủ màu sắc tân kỳ.
Phía chân cầu thang đi bộ từ cả hai hướng được hoạ sĩ Cấn Văn Ân vẽ các bức “Cá chép vượt vũ môn” từ kho tàng tranh dân gian Hàng Trống gợi nhắc hành trình học tập rèn luyện của các em học sinh mỗi ngày leo thang bộ đi học giống như hành trình “cá chép hoá rồng”. Ngoài ra còn có một tác phẩm vẽ 3D tương tác với trụ cột cầu thành hình kéo khoá nước chảy tràn và một bức tranh 3D phía sau bức tường đê với hình ảnh những con thuyền giấy rất đỗi thân thuộc với tuổi học trò.
Kết nối câu chuyện trong và ngoài phố
Trước đó, dự án nghệ thuật trên cầu dành cho người đi bộ bắc qua phố Trần Nhật Duật do nhóm nghệ sĩ thực hiện đã khánh thành và mở cửa cho du khách tham quan từ ngày 23/4. Tại buổi ra mắt tour đi bộ đầu tháng 5 vừa qua, Chủ tịch UBND quận Hoàn Kiếm Phạm Tuấn Long cho biết, cây cầu đi bộ Trần Nhật Duật có lượng người đi bộ khá đông nhưng vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề về vệ sinh môi trường. Đó là lý do quận đã cùng các đơn vị, nhóm họa sĩ thực hiện dự án này. Mục tiêu của dự án là giảm chất thải nhựa, sử dụng vật liệu tái chế để tạo không gian nghệ thuật công cộng, bảo vệ môi trường, đồng thời tạo nên không gian trải nghiệm mới mẻ cho người dân Thủ đô cũng như du khách.
Chia sẻ về dự án, họa sĩ Nguyễn Thế Sơn cho biết, dự án kết nối khu phố cổ và khu vực ngoài đê, cụ thể là công trình nghệ thuật công cộng Phúc Tân, nhằm tăng cường trải nghiệm cho người dân cũng như du khách. Với dự án lần này, các họa sĩ đã lên ý tưởng trong ba năm và tập trung thực hiện trong khoảng bốn tháng gần đây. Với dự án nghệ thuật công cộng trên cầu đi bộ Trần Nhật Duật, những nghệ sĩ mong muốn các em học sinh có một con đường đi học vui vẻ, sáng sủa, đẹp đẽ và bớt hiểm nguy ngoài ý muốn.
Hơn nữa, việc nhiều cư dân nơi khác tới tham quan, đi chơi, trải nghiệm cây cầu rồi đi tour sang “bên kia thành phố” cũng giúp nơi này sạch đẹp hơn, mang đến sinh khí mới mẻ hơn. Bà Lê Thị Bé (phường Phúc Tân, Hà Nội) chia sẻ: “Từ khi có cây cầu và tác phẩm của các nghệ sĩ ở xóm Phúc Tân, diện mạo nơi đây cũng thay đổi rõ rệt. Chính chúng tôi cảm thấy tự hào và cũng mong muốn khi đến bất cứ đâu tại Thủ đô cũng có thể thấy được những đoạn đường nhiều màu sắc, tươi mới như thế này”.
 |
Nhiều người trải nghiệm tour đi bộ tại Hà Nội mà điểm đến đầu tiên là không gian nghệ thuật cầu đi bộ Trần Nhật Duật. |
Cây cầu này giống như một sự kiện truyền cảm hứng cho những cây cầu và những địa điểm công cộng khác có thể trở thành những tác phẩm nghệ thuật, qua đó tạo ra những biểu tượng mới của thành phố. Ông Nguyễn Thế Sơn cho biết, khi lên ý tưởng về một cây cầu nghệ thuật, nhóm nghệ sĩ muốn thiết kế nó như một tour nghệ thuật để kết nối lõi phố cổ (22 Hàng Buồm - nơi diễn ra nhiều cuộc triển lãm, festival nghệ thuật quan trọng của Thủ đô) với một thế giới khác, ở bên kia thành phố. Bên kia là gì? Đó vốn là những xóm nghèo, chủ yếu là người lao động, đời sống còn nhiều khó khăn, an ninh trật tự còn lộn xộn, ô nhiễm rác thải. Lâu nay, con đường Trần Nhật Duật được xem là biên giới chia Hà Nội thành hai khu khác biệt: trong phố và ngoài đê. Do đó, dự án cầu đi bộ Trần Nhật Duật này giống như một mảnh ghép, nối liền hai khu vực đó của Hà Nội.
Đồng thời, từ cây cầu nghệ thuật Trần Nhật Duật, đi thêm một số bước chân, qua cửa khẩu Thanh Yên, công chúng sẽ bước sang khu Phúc Tân. Ở đó có dự án nghệ thuật công cộng Phúc Tân (đi vào hoạt động bốn năm trước) và dự án công viên rừng Phúc Tân do nhóm Think Playgrounds (Nghĩ về sân chơi trong thành phố) khởi xướng và đi vào hoạt động đầu năm nay.
Theo giám tuyển Nguyễn Thế Sơn, đó là một sự cộng hưởng từ một dự án sinh thái, một dự án cộng đồng và nghệ thuật, làm nên giá trị riêng cho Hà Nội, kết hợp hai không gian sinh thái văn hóa - xã hội trong và ngoài đê. Theo ông, cây cầu hoàn toàn có thể trở thành một gạch nối góp phần hiện thực hóa ý tưởng về một tour nghệ thuật khai thác các câu chuyện trong phố ngoài đê.
Dự án không chỉ biến khu vực cầu đi bộ Trần Nhật Duật thành một điểm đến thú vị, thu hút du khách mà còn truyền tải thông điệp bảo vệ môi trường phù hợp với định hướng phát triển của Hà Nội. Đồng thời khẳng định lại tầm quan trọng của sông Hồng, với không gian nhiều sắc màu và gạch nối chạm tới trái tim thành phố…
