Trên thực tế, việc chọn ra Tổng thống Mỹ là quá trình kéo dài nhiều tháng, và cuộc bầu cử chỉ là bước đầu trong đó.
Hệ thống bầu cử tại Mỹ thường gây nhầm lẫn vì khác với nhiều quốc gia trên thế giới, bầu cử Tổng thống Mỹ không áp dụng hình thức tổng tuyển cử là người dân bầu trực tiếp cho Tổng thống, mà "ủy quyền" cho các đại cử tri - những người trực tiếp chọn ứng viên theo kết quả phiếu bầu phổ thông của bang.
Trong số 50 bang tại Mỹ, mỗi bang sẽ được trao một số phiếu đại cử tri nhất định. Số lượng đại cử tri mỗi bang được phân bổ dựa trên quy mô dân số của bang đó, tương ứng số đại diện của họ có trong 435 ghế Hạ viện và 100 ghế Thượng viện.
Sau đây là cụ thể những gì có thể diễn ra sau Ngày bầu cử:
3/11/2020: Ngày bầu cử
Cử tri đi bầu và được kiểm đếm. Hàng triệu người Mỹ bỏ phiếu trong những tuần trước Ngày bầu cử, qua thư hay tư cách cử tri vắng mặt. Luật bầu cử Mỹ xác định Ngày bầu cử sẽ diễn ra vào Thứ Ba đầu tiên sau thứ Hai đầu tiên của tháng 11. Số phiếu bầu sẽ được tính trên toàn nước Mỹ vào ngày bầu cử.
4/11/2020-23/11/2020: Tiếp tục kiểm đếm cử tri và phiếu bầu
Các lá phiếu qua thư phải được đóng dấu bưu điện trước ngày 3/11 ở mọi bang của Mỹ, nhưng có thể chúng sẽ tới địa chỉ điểm bỏ phiếu muộn và vẫn được tính ở nhiều bang. Trong hầu hết các trường hợp, phiếu bầu dạng này phải được nhận trong vòng vài ngày. Nhưng ở bang Washington, các lá phiếu gửi qua đường bưu điện có thể được nhận muộn nhất vào ngày 23/11/2020 – 1 ngày trước khi bang xác nhận kết quả bầu cử.
Tại các bang chiến trường như Bắc Carolina và Pennsylvania, số phiếu bầu qua thư có thể đến được nơi gửi trước ngày 6/11 (giờ Mỹ). Tại bang chiến trường Minnesota và Nevada, loại phiếu này có thể được nhận trước ngày 10/11 và tại Ohio là ngày 13/11.
 |
| Kiểm phiếu ở bang Georgia. |
10/11/2020-11/11/2020: Các bang công bố kết quả bầu cử
Mỗi bang sẽ có chút khác biệt về mặt thời gian trong việc công bố kết quả bầu cử, thời điểm bắt đầu tuần mới sau Ngày bầu cử là khoảng thời gian các bang phải làm nhiệm vụ kể trên. Mặc dù vậy, hạn chót này cũng có thể bị xê dịch trong trường hợp bang nào đó phải kiểm tra lại số phiếu bầu do tỷ lệ thắng thua của các ứng viên quá suýt soát. Hầu hết mọi công tác dạng này (nếu có) sẽ hoàn thành trong vòng 2 tuần cuối của tháng 11, trong khi đó riêng California có hạn chót là ngày 8/12.
8/12/2020: "Cập cảng an toàn" để xác định kết quả bầu cử và chỉ định đại cử tri
Đạo luật kiểm đếm bầu cử (Electoral Count Act) năm 1887 quy định Quốc hội sẽ chọn ra danh sách đại cử tri sẽ đại diện bầu cử cho bang. Sau khi có danh sách đầy đủ, 538 đại cử tri sẽ họp mặt và bỏ phiếu lựa chọn Tổng thống với thời hạn chót là ngày 14/12.
Năm 2000, Tòa án Tối cao đã chấm dứt cuộc kiểm phiếu lại có mục đích ở bang Florida vì nó không thể thoàn thành trước ngày "cập cảng an toàn" này.
14/12/2020: Các lá phiếu đại cử tri được gửi tới Washington
Theo luật pháp Mỹ, ngày này là thứ Hai đầu tiên sau ngày thứ Tư lần thứ hai trong tháng 12. Ở mùa bầu cử 2020, nó rơi vào ngày 14/12. 6 ngày sau khi các tranh chấp được cho là đã được giải quyết, các đại cử tri sẽ nhóm họp tại các bang tương ứng của họ và bỏ phiếu bầu cho Tổng thống Mỹ. Họ phải xác nhận sáu bộ phiếu bầu và gửi chúng đến Washington.
Nhiều bang có luật yêu cầu các cử tri của họ ủng hộ người chiến thắng trong cuộc bầu cử của tiểu bang đó và có thể phạt tiền đối với những đại cử tri phản bội lại niềm tin của những người đã bầu cho họ.
 |
| Hai ứng cử viên tổng thống Mỹ năm 2020: Donald Trump và Joe Biden. |
23/12/2020: Các lá phiếu đại cử tri tới Washington
Các lá phiếu đại cử tri sẽ mất khoảng 9 ngày để tới được thủ đô Washington.
3/1/2021: Quốc hội mới tuyên thệ nhậm chức
Các thành viên Hạ viện và các thành viên mới của Thượng viện tuyên thệ nhậm chức vào buổi trưa ngày này. Đây là sự khởi đầu chính thức Quốc hội khóa 117 của Mỹ.
6/1/2021: Số phiếu đại cử tri đã được kiểm đếm xong
Các thành viên Hạ viện và Thượng viện họp trong phòng họp Hạ viện. Chủ tịch Thượng viện (Phó Tổng thống Mike Pence) chủ trì phiên họp và các phiếu đại cử tri được đọc và đếm theo thứ tự bảng chữ cái bởi 2 người được chỉ định – 1 từ Hạ viện và 1 từ Thượng viện. Sau đó, 2 đại diện này sẽ đưa lại danh sách cho Chủ tịch Thượng viện. Ông Mike Pence sẽ thông báo kết quả và lắng nghe ý kiến.
Nếu có sự phản đối từ nhiều nhóm đại cử tri, Hạ viện và Thượng viện sẽ xem xét riêng biệt các vấn đề để quyết định cách đếm những phiếu bầu đó.
Trong trường hợp không thể chọn ra người chiến thắng từ kết quả này, 435 thành viên Hạ viện sẽ quyết định cuộc bầu cử. Mỗi bang nhận được một phiếu bầu. Mặc dù có nhiều đảng viên Dân chủ hơn trong Hạ viện nhưng đảng Cộng hòa, tính đến thời điểm hiện tại, kiểm soát nhiều phái đoàn tiểu bang hơn. Vì vậy, rất có thể Hạ viện sẽ chọn ông Donald Trump mặc dù đa số Hạ viện là người của đảng Dân chủ.
Hạ viện có thời gain đến trưa ngày 20/1 để chọn ra Tổng thống. Nếu Tổng thống không được chọn ra từ 2 ứng viên Tổng thống, cuộc bầu chọn sẽ được mở rộng tới hàng Phó Tổng thống hoặc những người đủ điều kiện kế vị Tổng thống. Nếu cả Tổng thống và Phó Tổng thống đều không đắc cử, người kế vị sẽ là Chủ tịch Hạ viện – Nancy Pelosi.
20/1/2020: Ngày ra mắt của Tổng thống mới
Tổng thống mới tuyên thệ nhậm chức vào buổi trưa. Nếu Tổng thống đắc cử qua đời giữa Ngày bầu cử và Ngày nhậm chức, Phó Tổng thống đắc cử sẽ tuyên thệ nhậm chức và trở thành Tổng thống.
Trong một cuộc bầu cử có tranh chấp, nếu Hạ viện không chọn Tổng thống nhưng Thượng viện đã chọn một Phó Tổng thống, thì Phó Tổng thống đắc cử sẽ trở thành quyền tổng thống cho đến khi Hạ viện đưa ra lựa chọn. Và nếu không có Tổng thống được bầu và không có Phó Tổng thống được bầu, Hạ viện chỉ định một Tổng thống cho đến khi một người được chọn. Theo Đạo luật Kế vị Tổng thống, người nắm giữ vị trí này có thể sẽ là Chủ tịch Hạ viện - Nancy Pelosi nếu bà từ chức Quốc hội.
(Tham khảo nguồn AP, Reuters, TTXVN, CNN).
