Khi lịch sử không chỉ là ký ức

Tái hiện lịch sử đặc biệt

Không phải ngẫu nhiên nhiều bạn trẻ lại tìm đến di tích Nhà tù Hỏa Lò, đây chính là kết quả ban đầu của cuộc hành trình giúp người trẻ "kéo" lịch sử lại gần. Đáng chú ý, việc quyết định mở tour khám phá nhà tù ban đêm từ tháng 10/2020 đến nay đã khiến số lượng du khách đăng ký tham quan tăng đột biến, các tour lúc nào cũng trong tình trạng “cháy vé”. Tour đêm được bắt đầu từ 7h, kết thúc vào 8h30 và thường được tổ chức vào mỗi Thứ Sáu, Thứ Bảy hàng tuần. Hiện các tour khám phá di tích Nhà tù Hỏa Lò ban đêm đều đã được book kín và nhiều người vẫn còn hồi hộp chờ ngày mình có thể đặt chỗ thành công.

Đơn giản bắt nguồn từ những bài đăng trên mạng xã hội, nhưng nhờ xen lẫn các thông tin, sự kiện lịch sử của nơi đây kết hợp với cách truyền tải thú vị, hợp xu hướng, nên ngày càng nhiều bạn trẻ hiếu kỳ và quyết tâm đặt được chiếc vé vào nơi "địa ngục trần gian" này.

Thời gian qua, đội ngũ truyền thông của di tích đã xây dựng fanpage “Di tích Nhà tù Hỏa Lò - Hoa Lo Prison Relic”, nhiều câu chuyện lịch sử được các admin lựa chọn, sưu tầm, kiểm tra tính xác thực của thông tin và viết lại theo cách dễ hiểu nhất, thu hút nhất hướng chủ yếu đến người đọc trẻ. Hiện tại fanpage “Di tích Nhà tù Hỏa Lò - Hoa Lo Prison Relic” đã thu hút hơn 126.500 người theo dõi, nhận được hàng ngàn lượt yêu thích mỗi ngày. Ngoài Facebook, Ban Quản lý của di tích còn chú trọng phát triển nội dung trên các nền tảng mạng xã hội khác như Instagram, Spotify… bằng những “chuyến du hành thời gian”. Những câu chuyện, sự kiện hay nhân vật lịch sử được đội ngũ truyền thông của di tích sáng tạo bằng nhiều hình thức thể hiện, vừa mang tính thời sự, lại bắt kịp xu hướng đang thịnh hành trên mạng xã hội. Điển hình có thể kể đến việc lồng ghép hóm hỉnh câu đố, lời bài hát, hình ảnh minh hoạ… với thông tin gắn liền tới lịch sử tưởng chừng “vô cùng khô khan”.

Không gian nhà tù tăm tối, ngột ngạt với ánh sáng le lói hắt xuống cùng âm thanh được tái hiện giúp du khách cảm nhận chân thực về sự khắc nghiệt của nhà tù thực dân. Từng câu chuyện dẫn dắt mang đến cảm xúc xót xa, đau đớn, nhưng cũng thật thiêng liêng và tự hào về khí phách hiên ngang của những chiến sỹ cách mạng năm xưa bị địch bắt tù đày nơi “địa ngục trần gian”.

Bạn Nguyễn Hoài Anh - sinh viên Học viện Ngoại giao (Hà Nội) - cho biết, đến di tích Nhà tù Hỏa Lò vào ngày đặc biệt, hơn nữa đây còn là địa điểm có nhiều di vật lịch sử, đến đây bạn cảm thấy rất bồi hồi và niềm tự hào dân tộc bỗng rõ hơn bao giờ hết.

“Khách đến thăm Nhà tù Hỏa Lò rất đa dạng, nhưng nhiều nhất là người trẻ. Thời gian gần đây mình thấy di tích Nhà tù Hỏa Lò có những chiến dịch quảng bá nhắm trọng tâm đến những người trẻ như mình, cách quảng bá rất gần gũi nhưng không kém phần hóm hỉnh. Đó có thể là những gợi ý khiến mình và nhiều bạn trẻ tự tìm đến đây để tìm hiểu, dần dần rút ngắn khoảng cách và yêu lịch sử hơn”, bạn Hoài Anh nói thêm.

Ông Đặng Văn Biểu, Phó Trưởng ban Quản lý Di tích nhà tù Hỏa Lò cho hay, tham gia tour “Đêm thiêng liêng - sáng ngời tinh thần Việt”, du khách sẽ được ngược dòng thời gian, trở về với quá khứ qua hành trình khám phá di tích, từ cổng chính, trại giam nam tù tập thể, trại giam nam tù chính trị, ngục tối, cây bàng, các cửa cống ngầm, trại giam nữ tù chính trị, máy chém, xà lim tử hình, đài tưởng niệm.

Một bạn trẻ tên Lê Hồng (Hà Nội) chia sẻ rằng: “Khi em mới đọc về Di tích Nhà tù Hỏa Lò qua fanpage, em thấy trên đó có rất nhiều thông tin khá thú vị. Em thấy cách thức này khiến những người trẻ như chúng em ngày càng có mong muốn tìm hiểu lịch sử hơn khi những hình ảnh của Nhà tù được truyền tải theo một cách mới, hợp thời đại hơn. Đây có thể coi là một ‘luồng gió mới’ tạo nên nét độc đáo của Di tích lịch sử ở Việt Nam”.

Du khách Bảo Nam chia sẻ: “Buổi tối trải nghiệm tour đêm ở Hỏa Lò thật tuyệt vời. Đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa âm thanh, ánh sáng, hoạt cảnh, đặc biệt là những hướng dẫn viên, đưa người xem đi hết từ cung bậc cảm xúc này tới cảm xúc khác trong một không gian thiêng liêng”.

Lịch sử gắn với đời sống

Cùng với Nhà tù Hỏa Lò, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nhiều bảo tàng, di tích trên địa bàn thành phố Hà Nội cũng đang khẩn trương hình thành những chương trình trải nghiệm mới, đón đầu “làn sóng” tham quan, trải nghiệm di sản văn hóa tại Thủ đô.

Tour đêm khám phá Nhà tù Hỏa Lò thu hút nhiều bạn trẻ.

Lịch sử không chỉ là ký ức, rõ ràng rất nhiều bạn trẻ hiện nay đều dành tình yêu đặc biệt với lịch sử. Bằng cách khai thác lịch sử theo một cách rất khác, những câu chuyện anh hùng của ông cha trở nên lôi cuốn, hấp dẫn và gần gũi hơn với người trẻ thay vì thông tin “sách giáo khoa” như trước đây.

Từ góc độ một tiến sĩ sử học, một người đang đào tạo những giáo viên dạy sử trong Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, ông Vũ Đức Liêm cho rằng lịch sử phải "có ích", phải kết nối được với con người hôm nay. Theo ông, vấn đề lớn nhất của sách lịch sử bây giờ là ít khả năng kết nối với đời sống hôm nay.

“Không ai học sử cho vui. Mọi người cần về quá khứ để tìm hiểu cái gì đó liên quan đến họ, đến thời đại của họ, câu chuyện của họ, giúp giải bài toán đang đặt ra với họ”, Tiến sĩ Vũ Đức Liêm nói. Muốn vậy thì lịch sử phải chi tiết, sống động, đầy màu sắc, phản ánh được bề sâu tư duy, tín ngưỡng, tinh thần của người Việt, chứ không chỉ có lịch sử quân sự, chính trị, các cuộc chiến tranh như sách giáo khoa lịch sử hiện nay đang làm.

Một trong những cách làm hiện nay đó là khai thác di sản và sáng tạo hoạt động du lịch độc đáo gắn với lịch sử. Bên cạnh Nhà tù Hỏa Lò, tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long” cũng là trải nghiệm được nhiều khách du lịch lựa chọn khám phá để khám phá lịch sử. Hoàng thành Thăng Long nằm giữa lòng Hà Nội, trên hai con đường đẹp bậc nhất Thủ đô là Hoàng Diệu và Phan Đình Phùng. Đây là di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận năm 2010.

Tour bắt đầu khi trời tối, kéo dài 90 phút. Để thực hiện "giải mã" Hoàng thành, du khách sẽ được phát một phiếu in các câu đố về các di tích, cổ vật thuộc các thời kỳ Lý, Trần, Lê. Hành trình bắt đầu từ cổng Đoan Môn, cửa dẫn vào Cấm thành, nơi ở và làm việc của vua.

Trong hành trình giải đố, du khách sẽ được xem các hoạt cảnh tái hiện lễ thượng triều của vua và các điệu múa cổ; tham quan các hiện vật khảo cổ; dâng hương tưởng niệm 12 vị tiên đế tại điện Kính thiên... Điểm nhấn của hành trình là giải mã hiện vật bằng ánh sáng laser trên dòng sông cổ. Sau đó, bạn được lấy nước từ giếng cổ thời Trần (thế kỷ 13-14) từng là dòng nước phục vụ vua chúa. Nước vốn mang ý nghĩa nguồn sống song giếng cổ trong Hoàng thành dù trải qua nghìn năm đến nay vẫn đầy ắp, biểu tượng cho mạch nguồn văn hóa không vơi cạn.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch học Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, Hà Nội có nhiều lợi thế để xây dựng những chương trình trải nghiệm đặc thù, dựa trên cơ sở khai thác các giá trị văn hóa truyền thống một cách bền vững. Muốn vậy, cần đào tạo đội ngũ am hiểu về văn hóa, hoạch định các chương trình dài hơi, để cho ra đời những sản phẩm có chiều sâu, bản sắc, bảo đảm mục tiêu quảng bá, tôn vinh di sản.