Sự cẩn trọng không thừa của giám định viên
Vào những năm 2014 - 2015, Trung tâm Pháp y Hà Nội (TTPYHN) được nhiều người trong giới tố tụng biết đến sau một số vụ việc nhờ sự cẩn trọng của giám định viên pháp y mà đã thay đổi hoàn toàn khung hình sự đối với người gây thương tích cho nạn nhân, tránh được những án tù oan sai.
Còn nhớ khoảng năm 2014, TTPYHN tiếp nhận một ca giám định xác định tỷ lệ tổn hại sức khỏe cho một đối tượng trong vụ án cố ý thương tích đặc biệt, mâu thuẫn do tranh chấp đất đai lâu dài giữa anh chị em trong cùng một gia đình. Người được giám định là một nam giới 56 tuổi, thể trạng trung bình, bị người cháu đánh bằng tay chân vào đầu, mặt. Theo Giấy chứng nhận thương tích tại bệnh viện mà nạn nhân thăm khám ban đầu ghi nhận bệnh nhân có một số vết bầm tím vùng mặt, mắt trái.
Khi bệnh nhân đến giám định tại Trung tâm Pháp y, các vết bầm tím vùng mặt, mắt trái không còn, dấu hiệu duy nhất còn lại là bệnh nhân khai thị lực mắt trái giảm nhiều. Bệnh nhân được chuyển khám tại bệnh viện chuyên khoa về mắt và kết quả chẩn đoán vỡ thành sau hốc mắt trái sau chấn thương. Nếu căn cứ vào kết quả khám chuyên khoa mắt này thì tỷ lệ tổn hại sức khỏe của bệnh nhân là rất cao (trên 31%). Như vậy, người gây thương tích cho bệnh nhân không thể thoát khỏi án tù.
Tuy nhiên, bằng linh cảm và kinh nghiệm của mình, các giám định viên của TTPYHN đã nhận ra có một điều gì đó không ổn, có sự không tương thích giữa mức độ suy giảm thị lực mắt trái của bệnh nhân với thương tích bên ngoài. Giám định viên quyết định chỉ định cho bệnh nhân chụp CT scanner sọ não và hàm mặt. Kết quả thật bất ngờ, bệnh nhân bị căn bệnh u nhầy xoang sàng đã ăn lan vào xương bướm dẫn đến tạo ra hình ảnh vỡ thành sau hố mắt bên trái gây ảnh hưởng đến thị lực của bệnh nhân.
Như vậy, thị lực mắt trái của bệnh nhân bị giảm từ trước nhưng bệnh nhân không khai báo và cũng không đi khám nên bản thân bệnh nhân cũng không biết bệnh của mình. Giám định viên cùng với công an trao đổi trực tiếp với bệnh nhân, bằng công tác nghiệp vụ công an và lý luận chuyên môn y tế, cuối cùng bệnh nhân thừa nhận mắt trái bị suy giảm thị lực từ rất lâu và bệnh nhân không đi khám. Sau khi được nghe tư vấn của các giám định viên, bệnh nhân cảm ơn vì đã được phát hiện ra bệnh của mình để điều trị kịp thời. Điều này cũng đồng nghĩa với người gây thương tích cho bệnh nhân đã tránh được án tù sai.
Ở một ca giám định khác, vào đầu năm 2015, bệnh nhân nam 42 tuổi, bị đánh gây thương tích. Giấy chứng thương của một bệnh viện tại Hà Nội ghi nhận các thương tích sưng nề vùng mũi, hàm mặt, trong đó có điểm đáng lưu ý là nghi ngờ có hình ảnh chảy máu dọc liềm đại não và lều tiểu não.
Sau khi ra viện, bệnh nhân khám giám định tại Trung tâm Pháp y thì kết quả cho thấy tình trạng bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc tốt, không liệt, không có dấu hiệu thần kinh khu trú, điện não đồ không thấy sóng điện não bất thường. Bệnh nhân được gửi khám chuyên khoa tai - mũi - họng cho thấy hình ảnh gẫy xương chính mũi. Như vậy, trong trường hợp này xuất hiện tổn thương khác ngoài chứng thương đã không được ghi nhận tại bệnh viện nơi bệnh nhân được khám ban đầu ngay sau khi bị thương tích.
Vì có sự khác biệt này nên giám định viên của TTPYHN đã mời hội chẩn lại và kết quả hội chẩn cho thấy không có hình ảnh máu tụ nội sọ và xuất huyết não, nhưng có hình ảnh gẫy xương chính mũi hai bên. Từ đó, kết luận biên bản giám định khẳng định bệnh nhân có tỷ lệ tổn hại đối với thương tích gẫy xương chính mũi, nhưng không có chảy máu nội sọ. Từ kết luận giám định này khung hình sự đối với người gây thương tích cho nạn nhân đã thay đổi hoàn toàn.
Đem lại lòng tin cho người dân
Khi kể lại những vụ việc trên với phóng viên, bà Nguyễn Thị Ngọc Yến - Giám đốc TTPYHN hiện nay (thời điểm đó đang là giám định viên) vẫn rất bồi hồi: “Làm nghề, chúng tôi luôn nằm lòng tâm niệm giám định pháp y ngoài việc đóng góp vai trò quan trọng trong các vụ án hình sự, giúp các cơ quan điều tra xử lý đúng người, đúng việc, không để xảy ra oan sai thì cũng góp phần quan trọng trong việc minh oan cho nhiều người khác vô tình bị vướng phải những sự việc có hậu quả nghiêm trọng, vì nếu không có kết quả giám định pháp y thì rất dễ bị vướng vào vòng lao lý, tù tội, không dễ minh oan”.
Được biết, tâm huyết của các giám định viên pháp y tại TTPYHN đã và đang được tiếp tục thể hiện qua một số vụ việc mới đây. Đơn cử như vụ việc một cháu bé hơn 12 tháng tuổi tử vong tại một bệnh viện lớn ở Hà Nội sau khi nhập viện được khoảng gần 10h. Cháu bé là con thứ hai trong một gia đình, khi mang thai và sinh cháu mẹ cháu có tiền sử sản khoa bình thường, bản thân cháu cũng phát triển bình thường.
Trước khi vào viện 3 ngày, cháu có biểu hiện sốt cao, đi phân lỏng nhiều lần ở nhà đã được bố mẹ cho uống thuốc hạ sốt để điều trị. Ngày vào viện cháu có sốt cao, tiêu chảy, nôn, gia đình đưa cháu vào bệnh viện huyện sau đó được chuyển tuyến lên một bệnh lớn của Hà Nội. Khi vào viện cháu vẫn tỉnh, quấy khóc, sốt cao, toàn thân nổi ban tím, ho, khó thở, sốt, tiêu chảy, ban xuất hiện nhiều vị trí trên cơ thể.
Bệnh viện đã cho cháu vào phòng cấp cứu, thở oxy và nhanh chóng làm các xét nghiệm cần thiết. Kết quả cho thấy cháu có tình trạng nhiễm trùng, hội chứng xuất huyết, hội chứng suy đa cơ quan, các xét nghiệm cúm A, cúm B, COVID-19, sốt xuất huyết Dengue đều âm tính. Sau đó tình trạng cháu diễn biến nhanh chóng, sốt 39,5oC, da nổi vân tím toàn thân, suy hô hấp, kích thích rồi nhanh chóng đi vào tình trạng hôn mê. Cháu tử vong sau khi vào viện khoảng hơn 10 tiếng.
Gia đình đã khiếu kiện bệnh viện vì cho rằng bệnh viện đã không cấp cứu và điều trị cho cháu kịp thời vì khi vào viện cháu vẫn tỉnh táo, còn bú được. Đến khi cháu tử vong bệnh viện cũng chưa có chẩn đoán rõ ràng nguyên nhân tử vong. Cơ quan cảnh sát điều tra đã trưng cầu TTPYHN giám định pháp y tử thi để xác định nguyên nhân tử vong. Sau khi làm xét nghiệm tế bào học các mô tạng, giám định viên đã phát hiện trên các vi trường của hầu hết lam kính các tạng (tim, não, lách, phổi, thận) đều có sự xuất hiện của một loại tế bào kích thước lớn trong lòng các mạch máu.
Từ đó có thể nghĩ đến bệnh bẩm sinh về máu dẫn đến tắc các vi mạch các tạng làm nặng thêm tình trạng nhiễm trùng, rối loạn hô hấp, tuần hoàn và tri giác. Để xác định được đúng loại bệnh máu bẩm sinh, TTPYHN đã gửi mẫu đi nhuộm hoá mô miễn dịch và kết quả đã cho thấy cháu bị Leukemia cấp tính dòng hồng cầu (ung thư máu hay còn gọi là bệnh máu trắng). Kết quả giải trình tự gen cũng cho thấy cháu có đột biến gen thuộc nhóm gen liên quan đến rối loạn nhịp tim, bệnh cơ tim. Từ các kết quả trên của TTPYHN đã minh oan cho bệnh viện về việc bị cáo buộc thiếu trách nhiệm dẫn đến cháu bé bị tử vong.
Trường hợp khác, nạn nhân là người nước ngoài sinh sống và làm việc tại Hà Nội, được phát hiện tử vong trên đường vào đêm ngày 13/01/2024. Hiện trường khám nghiệm đều hướng đến vụ tai nạn giao thông nhưng chưa rõ có phương tiện liên quan hay không. TTPYHN đã được trưng cầu đến để làm công tác giám định tử thi. Việc đánh giá tổn thương ban đầu thấy rằng các thương tích trên không phù hợp với vụ tai nạn giao thông có thể dẫn đến tử vong. Các hướng điều tra từ khám nghiệm phương tiện, khám nghiệm hiện trường, rà soát camera, tìm nhân chứng... cũng chưa đưa đến kết quả khả quan. Mọi mũi điều tra đều đang đợi kết luận nguyên nhân tử vong giám định viên pháp y.
Ý thức được trách nhiệm gánh vác, tại TTPYHN, các hoạt động giám định được tiến hành khẩn trương bất kể giờ nghỉ, làm đêm. Kết luận giám định cho thấy nạn nhân bị nhồi máu cơ tim cấp trên nền nhồi máu cũ đa lứa tuổi, trước đó nạn nhân đã có tiền sử những lần bị nhồi máu nhẹ. Đây là một trường hợp khó, nạn nhân đang tham gia giao thông, bất ngờ bị nhồi máu cơ tim gây tử vong. Các thương tích trên cơ thể nạn nhân là do sau khi bị nhồi máu, quán tính của xe và cơ thể va chạm với mặt đường gây nên.
“Nhiệm vụ của các giám định viên pháp y là giúp cho các cơ quan điều tra, tố tụng xét xử đúng người, đúng tội không oan sai. Qua những vụ việc nêu trên, có thể thấy sự cẩn trọng của các giám định viên rất cần thiết. Với các vụ giám định tỷ lệ tổn hại sức khỏe nếu giám định viên không tỉnh táo phân biệt và cẩn trọng khi giám định (vì đối tượng giám định khác với bệnh nhân khi đi khám bệnh, họ rất ít khi khai thật tình trạng bệnh của mình, thậm chí thường tăng nặng hơn, cá biệt, còn có trường hợp nhờ tư vấn bác sĩ để khai giống như bệnh cảnh thật nhằm đánh lừa các giám định viên) thì sẽ vô hình chung tiếp tay để gây nên những án tù oan sai cho người gây ra thương tích. Còn với các vụ việc có nạn nhân tử vong với các bằng chứng về khoa học chính xác, khách quan, các kết luận giám định đã góp phần giúp cơ quan điều tra xử lý vụ việc đúng người, đúng tội, bảo đảm trật tự xã hội, đem lại lòng tin cho người dân vào khoa học, công lý” - bà Yến nhấn mạnh.
