Khát vọng đưa quả táo mèo Nậm Nghẹp thành 'mỏ vàng' cho vùng đất Ngọc Chiến

Vùng đất vàng của cây táo mèo

Vùng đất Ngọc Chiến (tỉnh Sơn La) từ lâu đã được biết đến như một "thủ phủ" của cây táo mèo (sơn tra). Ngọc Chiến hiện có tổng diện tích táo mèo lên tới 2.659ha, trong đó hơn 1.200ha thuộc bản Nậm Nghẹp. Đây là bản có diện tích táo mèo lớn nhất xã, với hơn 1.000ha táo cổ thụ tự nhiên – những cây táo đã tồn tại hàng trăm năm. Người già trong bản kể lại rằng từ khi ông cha họ đến định cư tại đây, các cây táo lớn cao hàng chục mét đã là một phần không thể thiếu của vùng đất này.

Bên cạnh những cây táo tự nhiên, từ các chương trình trồng rừng 327 và 661 của nhà nước, Ngọc Chiến đã bổ sung thêm hơn 1.000ha táo mới, với tuổi đời từ 20 - 40 năm. Hiện nay, người dân tiếp tục tự trồng thêm cây con để duy trì và phát triển diện tích táo.

Táo mèo Ngọc Chiến được trồng trên các bản có độ cao trên 1.000m, nhưng đặc biệt nhất là tại Nậm Nghẹp, nơi có độ cao 2.000m. Điều kiện khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng đặc biệt cùng ánh nắng trực tiếp tạo nên những trái táo với hàm lượng đường, nước và chất dinh dưỡng cao nhất.

Bởi vậy, táo mèo Nậm Nghẹp được ví như "má đào thiếu nữ”, nổi bật với lớp vở hồng mịn màng và thịt trắng ngọt thanh.

Mùa hoa táo thường bắt đầu vào tháng 3, sau 7 tháng, táo chín rộ vào tháng 10, đánh dấu thời điểm thu hoạch nhộn nhịp nhất trong năm. Hiện tại, táo mèo ở Nậm Nghẹp vẫn được thu hoạch hoàn toàn thủ công. Người dân trong quá trình hái táo sẽ thu từng quả một để tránh rơi rụng, hư hỏng.

Với năng suất trung bình 2 tấn/ha, toàn xã Ngọc Chiến đạt sản lượng hơn 3.000 tấn quả tươi mỗi vụ.

Dù táo mèo là cây trồng chủ lực nhưng giá trị kinh tế mang lại cho người dân nơi đây vẫn chưa thực sự ổn định. Những năm trước, giá táo tại vườn có thể đạt 30.000 đồng/kg, nhưng gần đây, thương lái chỉ thu mua với mức giá 5.000–7.000 đồng/kg, khiến đời sống bà con thêm khó khăn.

Việc tìm đầu ra ổn định và nâng cao giá trị sản phẩm táo mèo đang là bài toán lớn cho chính quyền và người dân Ngọc Chiến. Thậm chí, anh Nguyễn Chiến Sỹ - Phó Bí thư Đảng ủy xã Ngọc Chiến, một cán bộ thế hệ 8X tâm huyết đã không ngần ngại đăng tải thông tin bán táo mèo cho bà con xã Ngọc Chiến lên trang Facebook cá nhân, với mong muốn từng cân táo mèo của người dân sẽ được khách hàng khắp nơi đón nhận

Điều đó cho thấy người dân Ngọc Chiến đang nắm trong tay “vàng mười” của thiên nhiên núi rừng Tây Bắc nhưng chưa tìm được con đường đi giúp tiêu thụ và nâng tầm sản vật để giúp bà con thoát nghèo và làm giàu.

Hiện thực hóa khát vọng làm giàu từ quả táo mèo

Tại Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ xã Ngọc Chiến đã đặt ra những định hướng rõ ràng về phát triển kinh tế của địa phương, trong đó có những nội dung quan trọng như: phát triển vùng chuyên canh, ứng dụng công nghệ, kết hợp giữa du lịch và nông nghiệp, đặc biệt là phát triển hợp tác xã (HTX).

Theo ông Nguyễn Cao Cường, Chủ tịch HĐQT HTX Nậm Nghẹp, những định hướng về phát triển kinh tế của Đảng bộ xã Ngọc Chiến đã tạo cho HTX Nậm Nghẹp một kim chỉ nam rất rõ ràng về con đường phát triển mới của HTX.

Từ Nghị quyết đó, HTX Nậm Nghẹp đã nhanh chóng bắt tay vào triển khai các hoạt động thiết thực. Cụ thể, HTX Nậm Nghẹp đã tổ chức những chuyến học tập kinh nghiệm tại tỉnh Lai Châu để tìm hiểu mô hình du lịch cộng đồng và trồng dược liệu. Cùng với đó, bản Nậm Nghẹp nói riêng và xã Ngọc Chiến nói riêng trong những năm đã nhận được sự giúp sức từ nhiều nhà quản lý, nhà khoa học, trong các chuyên ngành về nông nghiệp, dược liệu lên bản để giúp đỡ.

Ở bản Nậm Nghẹp, bà con đã bắt đầu trồng các loại dược liệu như sâm panax, đảng sâm, đương quy, đặc biệt là mở rộng vườn táo Sơn Tra. Về du lịch, HTX xây dựng các tour trải nghiệm như Xe Bus Tình Yêu, leo núi Tà Tao, săn cá hồi, trại hè nghệ thuật… Mọi hoạt động đều gắn với mục tiêu kép vừa nâng cao thu nhập, vừa giữ gìn văn hóa bản địa và rừng núi quê hương.

Trong định hướng phát triển mới của mình, HTX Nậm Nghẹp lựa chọn quả táo mèo bởi đây là cây bản địa gắn bó với đời sống người Mông Ngọc Chiến từ bao đời. Trước đây táo chỉ được dùng trong gia đình hoặc bán thô với giá trị thấp. Nhưng nếu biết chế biến, giá trị kinh tế và dược liệu của Sơn Tra sẽ cao gấp nhiều lần.

Lợi thế lớn nhất của táo Sơn Tra là vừa là dược liệu quý, vừa phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng vùng cao. Đây chính là con đường để bà con có thể làm giàu bền vững từ chính cây trồng truyền thống của mình.

Tầm nhìn của HTX Nậm Nghẹp là xây dựng thương hiệu “Táo Sơn Tra Nậm Nghẹp” không chỉ là một sản phẩm nông sản, mà còn là biểu tượng văn hóa của vùng cao. Thương hiệu này sẽ gắn liền với hình ảnh rừng táo lớn nhất Việt Nam, với du lịch sinh thái và văn hóa cộng đồng người Mông.

Bản thân ông Nguyễn Cao Cường nói riêng cũng như toàn thể bà con xã Ngọc Chiến nói chung đều mong muốn các sản phẩm từ quả táo mèo Nậm Nghẹp không chỉ có mặt ở thị trường trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu, để bạn bè quốc tế biết đến Nậm Nghẹp. Điều này sẽ giúp bà con nơi đây thoát nghèo và vươn lên làm giàu.

Mùa táo năm nay được coi là đặc biệt hơn cả bởi HTX Nậm Nghẹp đã bắt đầu bước vào giai đoạn chế biến những sản phẩm từ quả táo mèo chứ không còn chỉ bán quả tươi. Hiện nay, từ táo Sơn Tra, HTX Nậm Nghẹp đã có rượu, siro, mứt, trà, giấm. HTX cũng đang thử nghiệm thêm các sản phẩm khác từ dược liệu và quả táo mèo như dầu gội, dầu tắm, xà phòng...

Đây là những bước khởi đầu nhưng rất quan trọng để khẳng định rằng táo mèo Nậm Nghẹp có thể trở thành cây kinh tế chủ lực của bản.

Không nằm ngoài xu hướng kinh tế số, HTX Nậm Nghẹp cũng đưa quả táo mèo Nậm Nghẹp cùng các sản phẩm từ sản vật này lên các sàn thương mại điện tử.

“Khi đưa sản phẩm táo Sơn Tra lên sàn thương mại điện tử, chúng tôi kỳ vọng mở rộng thị trường, giúp bà con tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng khắp cả nước. Qua đó, giá trị sản phẩm sẽ minh bạch, bền vững hơn, tránh cảnh “được mùa mất giá” như trước. Đồng thời, đây cũng là cách để chúng tôi đưa câu chuyện về Nậm Nghệp, về người Mông và núi rừng Tà Tao đến gần hơn với khách hàng”, ông Nguyễn Cao Cường chia sẻ.

Một mùa táo mèo Nậm Nghẹp sắp đi qua, ngoài con số về doanh thu, theo ông Nguyễn Cao Cường điều lớn nhất mà ông cùng bà con nơi đây “gặt hái” được là sự tự tin của từng người dân. Người nông dân của núi rừng Ngọc Chiến giờ đây đã biết rằng sản phẩm của mình có thể bán trên mạng, có khách hàng xa gần tin tưởng.

Bà con đồng bào nơi đây bắt đầu thay đổi tư duy sản xuất, chú trọng chất lượng và câu chuyện sản phẩm. Đó là thành quả quý giá hơn bất kỳ con số nào, bởi chính sự thay đổi trong nhận thức sẽ mở ra con đường lâu dài cho HTX Nậm Nghẹp và cho cả bản.