Khát cháy trên những cánh đồng thương hiệu

Nắng nóng trong một thời gian dài đã khiến những thửa ruộng ở Cát Tiên trở nên khô cằn, nứt nẻ. Nhiều diện tích lúa trong vụ đông xuân bị mất trắng, vụ hè thu thì vẫn đang phải đợi “nước trời”. Tất cả các trạm bơm đều trong tình trạng “không hoạt động”, bởi sông Đồng Nai đã tụt xuống mực nước chết.

Ruộng “chân chim” trước vụ hè thu
   
Cát Tiên mùa này, hình ảnh quen thuộc trên những cánh đồng đó là đất đã rạn nứt hình chân chim, chỉ còn sót lại vài gốc rạ khét cháy phất phơ trong gió quẩn dưới cái nắng oi nồng của những ngày tháng ba. Người nông dân thì vẫn đang ở trong thời gian “nông nhàn” dẫu đã bắt đầu xuống vụ hè thu như thường lệ mọi năm, trên những cánh đồng tít tắp khô khốc, đám trâu bò cũng trệu trạo nhai rơm bởi chẳng còn gì để ăn.
   

Các trạm bơm đã không thể hoạt động do cạn nước.

Bốn trạm bơm của huyện Cát Tiên là: Quảng Ngãi, Phù Mỹ, Đức Phổ, Phước Cát I gần như không còn hoạt động, nếu có thì cũng chỉ bơm được 2, 3 giờ đồng hồ để phục vụ nước sinh hoạt còn không thể bơm chủ động phục vụ được nước sản xuất. Sông Đồng Nai đã ở mực nước chết đối với các trạm bơm, các hồ chứa nước như Phước Trung, Đắc Lô cũng đã không còn nước. Theo Phòng Nông nghiệp huyện Cát Tiên dự đoán, thì đợt hạn hán này sẽ còn kéo dài và diễn ra trên diện rộng. Chỉ tính riêng ở xã Phước Cát I, ngay trong vụ đông xuân 2010 – 2011 cũng đã mất 90 héc - ta lúa, cứu được 100 héc- ta (nhưng năng suất không đảm bảo) nhờ Thuỷ điện Đồng Nai 3 xả nước và 40 héc- ta là do sản xuất sớm cũng như chuyển đổi sang trồng hoa màu. Ngoài 3.500 hec ta lúa vụ hè thu của toàn huyện đang “mỏi mòn” đợi nước thì hạn hán cũng đã ảnh hưởng trực tiếp đến 300 hec ta ca cao và một số diện tích cây điều.
   
Theo tìm hiểu của chúng tôi, thì đợt hạn hán năm nay ở Cát Tiên kéo dài và nặng nề hơn những năm gần đây. Đã không còn mưa từ trước Tết nguyên đán Tân Mão và cho đến bây giờ thì vẫn chưa có dấu hiệu cho thấy mùa mưa sẽ đến sớm, không như những năm trước hạn chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và ở thời điểm hiện tại thì đã bắt đầu xuất hiện những cơn mưa lớn.

Thiếu nước sản xuất vì hệ thống bơm, cấp nước đã lỗi thời
   
Qua thực tế tìm hiểu, có thể khẳng định rằng hệ thống bơm, cấp nước tưới tiêu ở Cát Tiên đã cũ và lạc hậu, gần như không còn năng lực để chủ động được việc cung cấp nước sản xuất cho các cánh đồng lúa trong mùa hạn hán. Các trạm bơm đều đã có “tuổi thọ” khá cao và được xây dựng cũng như đưa vào hoạt động từ nhiều năm về trước. Mực nước sông Đồng Nai hiện ở cao trình 125 mét, đây là mực nước chết với các trạm bơm ở Cát Tiên. Hầu hết, tất cả các trạm bơm ở Cát Tiên vì thế đều đã phải nối thêm ống ngoài thiết kế như ban đầu, tuy nhiên ở thời điểm hiện tại hầu hết đều chỉ vươn tới sát mép nước, nếu hoạt động gần như chỉ hút được bùn.
   
Theo ông Đào Duy Mai - Trưởng Phòng Nông nghiệp huyện Cát Tiên thì, hiện tại: “Cát Tiên có 8000 héc ta sản xuất lúa trong 16.000 diện tích đất gieo trồng của toàn huyện. Có 6.300 hộ sản xuất nông nghiệp, trong đó chủ yếu là làm lúa. Nếu như đợt hạn hán này còn kéo dài thì trong 3.500 héc - ta lúa vụ hè thu gieo trồng muộn sẽ bị ảnh hưởng mất khoảng 16.000 tấn lương thực”.
   
Những con số thống kê từ ông Trưởng Phòng Nông nghiệp huyện dễ dàng cho thấy sự thiệt hại là rất lớn nếu như đợt hạn hán này còn kéo dài. 16.000 ngàn tấn lúa bị mất là con số không nhỏ (và nguy cơ mất là rất cao) bởi nó sẽ gây ra rất nhiều khó khăn cho huyện về vấn đề an ninh lương thực cũng như đời sống của nhiều hộ nông dân nơi đây. Cũng theo ông Mai, nếu vụ hè thu không được gieo trồng sớm và đảm bảo thu hoạch đúng, thời gian thì sẽ còn khó khăn hơn nữa cho địa phương, bởi theo kinh nghiệm thì cứ hạn hán kéo dài và nặng nề thì cuối năm sẽ dẫn đến mưa lụt lớn.
   
Trước tình trạng trên, UBND huyện Cát Tiên đã chỉ đạo cho Phòng Nông nghiệp huyện cần phải liên tục theo dõi và kịp thời đưa ra những phương án để chủ động đối phó trong khả năng có thể, qua đó có thể đảm bảo cho việc sản xuất của bà con, tránh để tình trạng xấu nhất có thể xẩy ra. Trước mắt, huyện cũng đã trình lên UBND tỉnh phương án xin tác động với Thuỷ điện Đồng Nai 3 để xả nước cho kịp thời vụ nếu như mưa vẫn chưa xuất hiện. Thêm vào đó, nhiều phương án như đưa giống cực ngắn vào sản xuất cho vụ hè thu nếu như thời gian xuống giống chậm (tuy năng suất sẽ không cao), nhưng phần nào cũng duy trì được sản lượng nhất định.
   
Là một huyện thuần nông và thương hiệu “Gạo Cát Tiên” cũng đã được khẳng định bởi chất lượng thơm ngon. Để cho người trồng lúa nơi đây có được sự ổn định trong sản xuất, các cấp chính quyền và các cơ quan hữu trách cần sớm có những động thái tích cực đưa ra những biện pháp hữu hiệu như cải tạo lại hệ thống bơm, tưới tiêu, hồ chứa nước… để có thể đảm bảo nguồn cung cấp nước sản xuất. Qua đó, giúp cho người nông dân nơi huyện nghèo này sản xuất ổn định, tránh tình trạng hạn, lụt diễn ra triền miên ảnh hưởng không chỉ đến sản lượng mà hơn hết còn là công sức của những người dân nghèo.