Khám phá ngôi làng có hai Thành hoàng

(PLO) - Ngày xưa, cổng làng Đại Yên nằm sát đường cái quan, rộng rãi với kiến trúc cổng 3 gian, một gian chính chỉ dành để cho vua, quan đi lại. Hai gian còn lại là đường cho nông phu.
Nhưng qua thời gian và tốc độ lấn chiếm đất, cổng làng giờ nằm gọn và khuất hẳn trong những ngóc ngách của các con phố Hoàng Hoa Thám, Đội Cấn (quận Ba Đình, Hà Nội). Hai gian ngách cũng đã bị mất đi…
Cổng làng xưa 3 gian…
Trên mặt trước của cổng làng có ghi tên chữ Hán là Đại An môn, được xây dựng vào khoảng tháng 11 âm lịch năm 1917. Trên mặt sau của cổng có ghi chữ Xuất nhập thủ vọng, dịch ý là Ra vào đều ngưỡng vọng.Có lẽ bởi dân làng Đại Yên rất tự hào với câu chuyện Thành hoàng làng mình mới chỉ có 9 tuổi.
Năm 2014, khi cổng làng bị xuống cấp, nứt, lở nhiều, có nguy cơ bị đổ nên dân làng tiến hành trùng tu lại nhưng vẫn giữ nguyên hình dáng cũ. 
Mặt trong của cổng làng vẫn còn ghi câu đối: Trác nhĩ hữu lập giang sơn trường thử tráng quan chiêm/ Ngưỡng chi di cao đặc địa y nhiên chiêu Thánh hóa (dịch nghĩa là Dựng lên chót vót non sông còn mãi rạng rỡ cảnh quan chiêm/Càng nhìn càng thấy cao thắng địa y nhiên sáng ngời nơi Thánh hóa. 
Bà Trương Thị Phương Nhu (76 tuổi), Trưởng ban Quản lý di tích đình Đại Yên cho biết, tên cổ của làng là làng Đại Bi, nhưng có thể có sự phạm húy gì đó nên được chuyển thành làng Đại Yên. Tên chữ ghi trên cổng làng thể hiện mong muốn an vui lập nghiệp và làm nghề của người dân trong làng. Làng có nghề bán lá thuốc nam nổi tiếng khắp thành Thăng Long xưa với hàng trăm loại lá cây. 
Thời ấy, cổng làng là nơi tụ hội các loại lá thuốc khắp trong làng, được người làng hái ra bán cho khách thập phương. Có những người từ các tỉnh xa cũng lặn lội về tận Đại Yên để buôn lá thuốc về cho địa phương mình. Đại Yên đã từng là nơi cung cấp lá cho tất cả các chợ Hà Nội sau này, gồm cả lá khô và lá tươi.
Nhưng gần đây, kinh tế phát triển, tốc độ đô thị hóa quá nhanh nên dân làng Đại Yên đã bỏ nghề trồng cây lá thuốc. Họ cố gắng giữ nghề bằng cách đi tìm mua lá ở các nơi rồi mang về cổng làng bán như trước đây nhưng không khí náo nhiệt của chợ xưa không còn. 
Cổng làng Đại Yên nay.
Cổng làng Đại Yên nay.  
Theo bà Nhu, ngày xưa cổng làng có kiến trúc 3 gian, trong đó 2 cổng phụ 2 bên để người dân đi, còn cổng giữa chỉ dành cho vua quan. Cổng giữa này lúc nào cũng được đóng kín bằng 2 cánh cổng gỗ. Nhưng bây giờ, do cuộc sống, do thói quen, dân làng đã lấn chiếm mất 2 cổng phụ, chỉ còn giữ lại được cổng chính.
Bà Nhu bảo, mỗi lần muốn hồi tưởng lại cổng làng trong ký ức, bà lại đi từ đình ra cổng, đi thật chậm và ngước mắt lên cao sẽ thấy 2 trụ cột nằm hai bên cổng chính. Đó chính là dấu ấn của trụ 2 cổng ngách ngày xưa. 
Bà Nhu cũng xót xa khi cho biết, cổng làng ngày xưa nằm ngay đường cái quan, thẳng cổng làng theo đường chim bay là đình Đại Yên, trước đình Đại Yên có hồ Cánh Hàn. Nhưng qua thời gian, người dân lấn chiếm dần nên cổng làng Đại Yên hiện nay nằm gọn lỏn trong sự bủa vây nhà cửa của 2 con phố Hoàng Hoa Thám và Đội Cấn, hồ Cánh Hàn đã biến mất, không còn lại một vết tích nào. 
Có hai Thành hoàng làng Đại Yên?
Hầu hết những câu chuyện trên báo chí về Thành hoàng làng Đại Yên, một thành hoàng đặc biệt nhất trong lịch sử Việt Nam khi được phong thánh lúc mới 9 tuổi đều được kể lại như sau: Ngọc Hoa công chúa chính là Bà Tổ của làng nghề, là người đã đem thuốc Nam phổ biến cho dân làng.
Sử làng còn chép rõ, vào thời nhà Lý, một cô gái tên là Trần Ngọc Tường mới 9 tuổi nhưng đã rất giỏi chữa bệnh bằng các loại lá cây. 
Quân lính của Lý Thường Kiệt qua đây bị mắc bệnh nên cô đã chữa trị giúp và nhờ đó, quân ta đã đánh thắng giặc. Ngọc Tường được nhà vua triệu vào cung và phong làm Ngọc Hoa công chúa, nhưng vì nhớ mẹ nên cô đã quay trở lại làng Đại Yên sinh sống và truyền lại nghề thuốc cho dân. Ngọc Hoa công chúa hóa lúc mới 9 tuổi và được nhà vua phong làm Thành hoàng làng.
Nhưng, tại bảng ghi lại sự tích Thành hoàng làng ở đình Đại Yên cũng như câu chuyện mà bà Nhu kể thì gốc tích Thành hoàng làng Đại Yên lại có nội dung khác hẳn.
Theo đó, gốc tích Thành hoàng làng như sau: Thời Lý, Chế Na Ma dẫn đội quân sang đánh chiếm nước ta.Lý Thường Kiệt được nhà vua cử đi đánh giặc. Vị tướng nhà Lý tiến hành tuyển thêm quân, trong số trúng tuyển có thầy đồ Trần Tuấn, một người con rể của làng Đại Yên. 
Bà Trương Thị Phương Nhu, Trưởng ban Quản lý di tích đình Đại Yên.
Bà Trương Thị Phương Nhu, Trưởng ban Quản lý di tích đình Đại Yên.  
Trần Tuấn vốn là người ở Thanh Hóa, ra Thăng Long dạy học, lấy người  con gái làng Đại Yên làm vợ. Một hôm đi chợ, vợ Trần Tuấn nhặt được một dải lụa rơi liền tìm mọi cách để trả lại. Đêm ấy nàng nằm mộng có thai và sinh ra người con gái đặt tên là Trần Ngọc Tường.
Năm Lý Thường Kiệt tuyển quân, Ngọc Tường mới 9 tuổi nhưng dứt khoát xin giả trai theo cha đi đánh giặc. Lý Thường Kiệt không có cách nào để từ chối một đứa trẻ mới 9 tuổi nhưng đã có lòng yêu nước mãnh liệt nên đành để Ngọc Tường theo cha.
Ở chiến trường, hai bên giao chiến vài trận không phân thắng bại. Lúc này Ngọc Tường mới xin với Lý Thường Kiệt cho mình sang khu đồn địch bán trầu cau (món ăn được ưa chuộng của lính tráng thời bấy giờ) để dò la tin tức. Nhờ có những tin tức của Ngọc Tường mà trận đánh sau đó, Lý Thường Kiệt đã thắng. 
Về triều, tướng quân mới mang câu chuyện Ngọc Tường tâu với nhà vua. Vì cảm phục nên nhà vua đã phong Ngọc Tường làm Ngọc Hoa công chúa, tặng vàng bạc châu báu và mời ở lại Hoàng cung nhưng Ngọc Hoa từ chối, về làng Đại Yên ở với mẹ và mất tại làng ngay năm đó.
Nhà Vua thương tiếc nên để dân làng lập miếu thờ và phong Ngọc Hoa công chúa là Thành hoàng làng Đại Yên. Mộ của bà hiện vẫn còn nằm trong đình làng, mối xông lên thành một gò cao, trở thành địa thế tựa cho gian thờ chính của đình làng.
Cây đa được chọn để lập miếu thờ Ngọc Hoa ngày ấy đã được tôn vinh là Cây di sản của Việt Nam. 
Bác Hợi, một thành viên của Ban Quản lý di tích đình làng Đại Yên bày tỏ: “Tôi không hiểu các báo lấy thông tin ở đâu để sáng tác nên một bà Ngọc Hoa… lạ thế. Đến ngay cả người làng chúng tôi cũng chưa biết được tổ nghề của mình là ai”.
Bà Nhu khẳng định, chưa có bất cứ tài liệu nào khẳng định được tổ nghề làng Đại Yên là ai. Đúng, sai xin dành để bạn đọc phán xét./.

Tin cùng chuyên mục

Ca sĩ Ngọc Châm hy vọng hát bằng trái tim thì sẽ được mọi người yêu mến. (Ảnh: Bình Quách)

Ca sĩ Ngọc Châm cháy bỏng khi được hát ca khúc mình mê đắm

(PLVN) - Trong chặng đường hoạt động nghệ thuật rất phong phú của mình, Ngọc Châm ở rất nhiều vai trò, nhưng với "Giai nhân 2", cô sẽ chỉ là ca sĩ để được sống trọn vẹn trong tình yêu âm nhạc của một người ca sĩ, để thỏa nỗi khao khát hát của cô bấy lâu nay, để được hát những gì mình thích, mình yêu, mình say đắm.

Đọc thêm

'Tiếng hát Hà Nội 2024' lan tỏa thanh âm của tình yêu Hà Nội

Cuộc thi còn tạo điều kiện phát triển cho những tài năng âm nhạc trẻ. (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng hát Hà Nội năm 2024” sẽ tạo cơ hội cho các nghệ sĩ sáng tạo, thể hiện những tác phẩm âm nhạc truyền thống và đương đại với chủ đề về ca ngợi Tổ Quốc, Đảng, Bác Hồ, tình yêu với Thủ đô, quê hương – đất nước góp phần thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển nghệ thuật.

MC Cát Tường đề nghị xử lý một số trang tin lấy tên mình 'giật tít câu view' để lừa tiền

Diễn viên - MC Cát Tường
(PLVN) - MC Cát Tường và nhà sản xuất “Bạn muốn hẹn hò” mời luật sư và Thừa phát lại lập vi bằng một số trang tin điện tử, fanpage, facebook, youtube… có hành vi “giật tít câu view”, làm sai lệch thông tin, gây hoang mang dư luận liên quan vụ MC cảnh báo có kẻ gian sử dụng hình ảnh của mình để lừa đảo số tiền lớn.

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film
(PLVN) - Giải thưởng Silvana S Film là giải thưởng tôn vinh những bộ phim tài liệu xuất sắc về môi trường và giới trẻ, thuộc khuôn khổ chương trình LENScape: Documentary Shorts from Southeast Asia. Năm nay, Việt Nam tham gia Giải thưởng Silvana S Film với bộ phim tài liệu ngắn “Thư gửi mẹ” do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đồng sản xuất với đạo diễn Hà Lệ Diễm.

Vẻ đẹp từ những thước phim

Vẻ đẹp từ những thước phim
(PLVN) - Thời gian đã phủ lớp bụi lên những thước phim cổ, tấm ảnh cũ, tuy nhiên giá trị của chúng không mất đi. Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại hối hả, sôi động với nhiều âm thanh, màu sắc đa dạng trên truyền hình, nhưng nhiều người trẻ vẫn dành tình cảm cho các bức ảnh cũ, thước phim xưa.

Đắm say với “Tình ta Hà Tĩnh”

Cảnh đẹp Hà Tĩnh được nhạc sĩ Ngọc Lê Ninh đưa vào trong ca khúc "Tình ta Hà Tĩnh) (ảnh trong MV).
(PLVN) -  Sau 12 năm ấp ủ, nhà khoa học, nhà thơ, nhạc sỹ Ngọc Lê Ninh cho ra đời ca khúc mang tên “Tình ta Hà Tĩnh”. Với âm hưởng dân ca xứ Nghệ, ca khúc tôn vinh đời sống văn hóa, chính trị, phong tục tập quán, các địa danh nổi tiếng, các đặc sản biển rừng, văn hóa phi vật thể (Ví Dặm, Ca trù Cổ Đạm)... và một tình yêu nồng nàn với mảnh đất nơi đây.

Trao giải Cuộc thi 'Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu - Quốc Tử Giám qua hội họa'

Các tác phẩm hội họa đạt giải thưởng cao (ảnh P.V)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu-Quốc Tử Giám qua hội họa” là “sân chơi” lành mạnh nơi các bạn trẻ cùng nhau sáng tạo, cùng nhau tranh tài, thể hiện cảm xúc, quan điểm của mình qua các tác phẩm hội họa về các công trình kiến trúc, hiện vật, tượng thờ,… tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Với mục đích tìm kiếm người đẹp có đủ “sắc, tâm, tài” để quảng bá hình ảnh của tà áo dài Việt Nam, cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu được tổ chức nhằm phát huy vai trò, năng lực của phụ nữ Việt Nam trong tiến trình hội nhập phát triển, quảng bá đất nước, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024

BTC thông tin về Liên hoan các Ban nhạc toàn quốc năm 2024. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024 là dịp để các nghệ sĩ đến từ mọi miền cả nước quy tụ gặp gỡ, giao lưu học hỏi, chia sẻ và trao đổi những kinh nghiệm trong hoạt động nghệ thuật, nhằm nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, tiếp tục tạo ra những sản phẩm nghệ thuật có chất lượng phục vụ xã hội.